Üye ve Aday Ülkeler Açısından Avrupa Birliğinin Kurucu Değerleri

“Üye ve Aday Ülkeler Açısından Avrupa Birliğinin Kurucu Değerleri” başlıklı bu kitap, Çukurova Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi bünyesinde yürütülen “Turkey In or Out= EU?” başlıklı Jean Monnet Module projesi (2020-2023) kapsamında planlanmıştır. Ana amacı, Türkiye-AB ilişkileri konusunda yanlış bilinen doğruları düzeltmek suretiyle özellikle öğrenim gördükleri program nedeniyle üniversite hayatları süresince Avrupa Birliği, Avrupa Birliği-Türkiye ilişkileri konusunda ders alma imkanı olmayan öğ-rencilere farkındalık kazandırmaktır. Bu suretle proje kapsamına alınan bu kitap ile gerek Avrupa Birliğine üye olabilmek gerek Avrupa Birliği Ant-laşmalarından doğan haklardan faydalanabilmek için ön koşul olan Avrupa Birliğinin kurucu değerlerinin her birinin Avrupa Birliği alanında uzman hocalarımız tarafından değerlendirilmesi öngörülmüştür.

Avrupa Birliğini diğer uluslararası örgütlerden ayıran temel özellikler-den bir tanesi insan onuru, eşitlik, demokrasi, özgürlük, insan hakları ve hukukun üstünlüğü ilkelerini kurucu değer kabul ederek kendine özgü bir hukuk sistemine sahip olmasıdır. Öyle ki söz konusu değerler aday ülke olmanın ön koşulu olmakla beraber Birliğe üye olduktan sonra dahi Birliğin devamı için gözetilmesi gereken ilkelerdir. Nitekim, Macaristan ve Polon-ya'da aşırı sağ hükümetlerin başa gelmesiyle yaşanmakta olan hukukun üs-tünlüğü krizi Birliğin işleyişinin garantisi olan hukuk sisteminin yanı sıra Birliğin geleceğinin de başta hukukun üstünlüğü olmak üzere diğer kurucu değerlere hem aday hem üye ülkelerce riayet edilmesinin ne kadar önemli olduğunu gözler önüne sermiştir.

Bununla birlikte bugün gelinen noktada ekonomik güç olmanın ötesinde normatif bir güç olarak kendini adlandıran ve hedeflerinden bir tanesi özgür-lük, güvenlik ve adalet alanı oluşturmak olan Birliğin, bu değerlere saygı duyan üye ve aday ülkelerin yanı sıra bu değerlerin komşu ülkeler ve işbirli-ği yaptığı üçüncü ülkelerce de benimsenmesi önem arz etmektedir.

Önsöz

6

Bu kapsamda başta Avrupa Birliğinin geleceği olmak üzere, aday ülke olarak en çok eleştiri alınan konu başlıklarından biri olan değerler konusu Türkiye için de ayrı bir önemi haizdir. Son yıllarda Birlik içerisinde yaşanı-lan krizler kurucu değerlerin korunması adına yeni bir takım mekanizmaların da gündeme gelmesine neden olduğu gibi aday ülkeler açısından da bu ko-nuda yeni düzenlemeler yapılması ve koşulların katılaştırılmasını beklemek olası görünmektedir.

Avrupa Birliği konusunda güncel tartışmaları takip etmenin yanı sıra Türkçe literature de katkı sunma amacı ile hazırlanan bu kitap, AB hukuku alanında çalışmalar yürüten değerli hocalarımız tarafından kaleme alınan Birliğin kurucu değerlerinin ayrı ayrı ele alındığı birbirinden bağımsız maka-lelerden oluşmakta olup, her bir çalışma genel olarak Birlik için bu değerle-rin neden önemli olduğu, neyi ifade ettiği ve ihlalleri halinde ne şekilde ko-ruma sağlandığı/sağlanması gerektiğine yer vermektedir. İlgili Divan içtiha-dının da yer aldığı kitapta, konu sadece üye ülkeler açısından değil aday ülkeler açısından da değerlendirilmekte olup, gerek aday gerek üye ülkelere yönelik mevcut yaptırımlar ve ileriye dönük ne gibi değişiklikler öngörüldü-ğü de ele alınan konu başlıklarından bir diğeridir.

Söz konusu çalışmada, başta aday ülke olan Türkiye’nin yanı sıra kuru-cu değerlerin Avrupa Birliği, üye ülkeler ve aday ülkeler açısından anlamı, önemi ve hukuki/siyasi koruması detaylı olarak incelenmekte ve bu kitap, başta lisans ve lisansüstü öğrenciler olmak üzere konuya ilgi duyan herkese ulaşması amacıyla hazırlanmıştır.

Değerli çalışmaları ile kitabımıza katkı sunan kıymetli hocalarımız başta olmak üzere kitabın basımını üstlenen Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım A.Ş.’nin yöneticisi Muharrem BAŞER’e ve emeği geçen Yetkin Yayınevi çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım.

A. Aslı BİLGİN

Adana, Nisan 2023

Önsöz ..................................................................................................... 5

I AVRUPA BİRLİĞİ’NDE İNSAN ONURU Mustafa T. KARAYİĞİT / Gülçin GÖRAL

Giriş ............................................................................................................... 13

1. İnsan Onuru Kavramı ........................................................................ 14

2. AB Hukukunda Beş Boyutu İtibariyle İnsan Onuru ........................... 27

2.1. AB Hukukunun Bir Genel İlkesi Olarak İnsan Onuru ................. 27

2.2. Bir Kurucu Değer/İlke Olarak İnsan Onuru ............................... 35

2.3. Temel Hakların Kaynağı ve Işığında Diğer Hakların Yorumlanacağı Bir Hak/İlke Olarak İnsan Onuru ...................... 37

2.4. Bir Kişisel Hak Olarak İnsan Onuru ........................................... 39

3. İnsan Onurunun Korunması ............................................................. 45

Sonuç ............................................................................................................. 56

Kaynakça ....................................................................................................... 57

II AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNDE “DEMOKRASİ”: AVRUPA BİRLİĞİ, ADAY DEVLETLER VE ÜYE DEVLETLER İlke GÖÇMEN / Merve AĞZITEMİZ

Giriş ............................................................................................................... 69

1. Ön Tespit: “Demokrasi”.................................................................... 70

2. Avrupa Bütünleşmesinde “Demokrasi”nin Tarihsel Gelişimi ........... 74

2.1. Avrupa Bütünleşmesinin Başlangıcı .......................................... 74

İÇİNDEKİLER

8

2.2. Avrupa Bütünleşmesinin Başlangıcından 1990’lı Yılların İlk Yarısına Kadarki Dönem ....................................................... 76

2.3. Avrupa Bütünleşmesinde 1990’lı Yılların İlk Yarısından Lizbon Antlaşması’na Kadarki Dönem ...................................... 80

2.4. Avrupa Bütünleşmesinde Lizbon Antlaşması Dönemi .............. 85

3. Avrupa Birliği ve “Demokrasi” ile ilgili Mekanizmalar ...................... 91

3.1. Avrupa Birliği ve Demokrasi ..................................................... 91

3.2. Aday Devletler ve Demokrasi ................................................... 98

3.3. Üye Devletler ve Demokrasi ................................................... 101

Sonuç ........................................................................................................... 111

Kaynakça ..................................................................................................... 113

III AB HUKUKUNDA EŞİTLİK İLKESİ VE AYRIMCILIK YASAĞININ UYGULANMASININ DENETİMİ: BİRLİĞE ÜYE VE ADAY ÜLKELER ÜZERİNDEN BİR İNCELEME Gözde KAYA / Tuğcan DURMUŞLAR

Giriş ............................................................................................................. 117

1. Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına İlişkin Kavramsal Çerçeve ....... 119

1.1. Genel olarak ........................................................................... 119

1.2. AB Hukukundaki Tanımı ......................................................... 120

2. AB Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına İlişkin Başlıca Hükümler ............................................................................ 121

3. AB’nin Anayasal Kimliği ile Üye Devletlerin Anayasal Kimlikleri Arasındaki İlişki ............................................................................... 123

4. AB Anayasal Düzeninde Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağının Birliğe Üye ve Aday Devletler Tarafından İhlaline Bağlanan Hukuki Sonuçlar ............................................................................. 127

İÇİNDEKİLER

9

4.1. İhlalde Bulunan Üye Devletlere Uygulanan Yaptırım Mekanizmalarına İlişkin Bir Değerlendirme ........................... 128

4.2. Üye Devletlerde Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına Dair Örnek Oluşturan İhlal Durumları ............................................ 131

4.2.1. Yaşa Dayalı Ayrımcılık Yasağının İhlali ....................... 132

4.2.2. Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık Yasağının İhlali ................... 135

4.2.3. Cinsel Tercihe Dayalı Ayrımcılık Yasağının İhlali ........ 143

5. Polonya ve Macaristan’ın Birlik Değerlerini İhlaline Dair Güncel Bazı Gelişmeler ................................................................... 149

6. Birlik Değerlerini İhlal Eden Aday Ülkelere İlişkin Yaptırım Mekanizmaları ................................................................................ 152

6.1. Aday Ülkelere İlişkin Genel Bir Değerlendirme ...................... 152

6.2. AB’ye Aday Batı Balkan Ülkelerinin Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına Uyumlarına İlişkin Bir Değerlendirme ..... 154

6.2.1. Karadağ ...................................................................... 155

6.2.2. Sırbistan ..................................................................... 156

6.2.3. Kuzey Makedonya...................................................... 156

6.2.4. Arnavutluk ................................................................. 157

6.3. Türkiye’nin Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağına Uyumuna İlişkin Bir Değerlendirme ........................................................ 158

Sonuç ........................................................................................................... 161

Kaynakça ..................................................................................................... 162

IV ÜYE ve ADAY ÜLKE PERSPEKTİFİNDEN AVRUPA BİRLİĞİNDE ÖZGÜRLÜK Mehmet Hanifi BAYRAM / Gökçe KONYALI

Giriş ............................................................................................................. 171

1. Avrupa Birliği Mevzuatında Özgürlük Kavramı ............................... 173

İÇİNDEKİLER

10

1.1. Özgürlüğün Avrupa Birliği Hukukunda Değer Olarak Yer Almasında Ulusal Anayasaların Etkisi ..................................... 176

1.2. Özgürlüğün Değer Olarak Lizbon Antlaşması'nda Ön Plana Çıkması .......................................................................... 177

1.3. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı ve Özgürlük ........................ 180

2. Üyelik Başvurusu ve Genişleme Sürecinde Özgürlük ..................... 183

3. Birlik Vatandaşlığı, Serbest Dolaşım ve Özgürlük ........................... 189

4. Güvenlik ve Özgürlük...................................................................... 192

5. Bir Değer Olarak Özgürlüğün Korunması ....................................... 197

Sonuç ........................................................................................................... 200

Kaynakça ..................................................................................................... 202

V BİR AVRUPA DEĞERİ OLARAK İNSAN HAKLARI Gökçe YİĞİT CEYDİLEK / Harun ARIKAN

Giriş ............................................................................................................. 209

1. İnsan Hakları Kavramı ..................................................................... 209

2. Avrupa Birliği Hukuk Sisteminde Demokrasi, İnsan Hakları ve Temel Hak ve Özgürlükler .............................................................. 210

2.1. Hukukun Genel İlkesi olarak İnsan Hakları ............................. 213

2.2. Temel Hak olarak İnsan Hakları .............................................. 215

2.3. Değer olarak İnsan Hakları ..................................................... 218

2.4. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Taraf Olma .................... 220

3. Demokrasi ve Temel Hak ve Özgürlükler Konusunda Ölçü Norm Olarak Yargı İçtihatları .......................................................... 223

4. Türkiye-AB İlişkilerinde Bir Çıkmaz: Avrupa Değerleri Bağlamında İnsan Hakları ............................................................... 226

4.1. Aday Ülke Türkiye ................................................................... 226

İÇİNDEKİLER

11

4.2. Türkiye- AB İlişkilerinde Bir Avrupa Değeri Olarak İnsan Hakları ..................................................................................... 230

4.3. Mülteci Krizi ve AB- Türkiye Göç Mutabakatı ......................... 233

4.4. Güvenli Üçüncü Ülke Olarak Türkiye ...................................... 239

Sonuç ........................................................................................................... 242

Kaynakça ..................................................................................................... 244

VI AVRUPA BİRLİĞİNDE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ: ÜYE VE ADAY ÜLKELER AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME A. Aslı BİLGİN

Giriş ............................................................................................................. 253

1. Hukukun Üstünlüğü Kavramı.......................................................... 254

2. Avrupa Birliğinde Hukukun Üstünlüğü: Tarihçe ............................. 261

3. Avrupa Birliğinde Hukukun Üstünlüğünün Önemi ......................... 263

4. Avrupa Birliğinde Hukukun Üstünlüğü Koruması ........................... 267

4.1. Üye Devletlerde Hukukun Üstünlüğü Koruması ..................... 267 4.1.1. Önleyici ve Teşvik Edici/Siyasi Mekanizmalar ............ 268

4.1.1.1. Hukukun Üstünlüğü Çerçevesi ................... 268

4.1.1.2. Hukukun Üstünlüğü Mekanizması ............. 271 4.1.1.3. Hukukun Üstünlüğü Diyaloğu ..................... 272

4.1.1.4. Avrupa Dönemi .......................................... 274

4.1.1.5. AB Adalet İstatistikleri ................................ 274

4.1.1.6. Sivil Toplum, Ağlar ve Projelere Destek ..... 275

4.1.1.7. Yapısal Reformlar ....................................... 276

4.1.1.8. İşbirliği ve Doğrulama Mekanizması........... 276

4.1.2. Yaptırım Öngören Mekanizmalar .............................. 276

4.1.2.1. ABA m. 7 Prosedürü ................................... 276

İÇİNDEKİLER

12

4.1.2.2. İhlal Prosedürü (ABİHA m. 258-260) ve Ön Karar Davası .......................................... 279

4.1.2.3. 2020/2092 sayılı Birlik Bütçesinin Korunması İçin Genel Koşulluluk Rejimi Hakkında Tüzük (Koşulluluk Tüzüğü) .......... 286

4.2. Aday Ülkelerde Hukukun Üstünlüğünün Korunması .............. 290

Sonuç ........................................................................................................... 292

Kaynakça ..................................................................................................... 293

Barosso, Jose Manuel. “State of the Union address 2013”, European Parliament, Speech/13/683 <https://ec.europa.eu/commission/ presscorner/detail/en/SPEECH_13_684> Erişim Tarihi: 05.12.2022.

Baykal, Sanem. “Avrupa Birliği Anayasalaşma Sürecinde Adalet Divanı'nın Rolü: Divanın Ulusal Mahkemelerle İlişkileri ve Yorum Yetkisinin Sınırları Bağlamında Bir Analiz” Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi 4 no.1 (2004): 121-149.

112 Kim Lane Scheppele, ‘EU Commission v. Hungary: The Case fort he Systemic Infrin-gement’, VerfBlog, (2013) <https://verfassungsblog.de/eu-commission-v-hungary-the-case-for-the-systemic-infringement-action/> Erişim Tarihi: 18.12.2022; Kim Lane Scheppele, ‘Enforcing the Basic Principles of EU Law Through Systemic Infringement Actions’, içinde Reinforcing Rule of Law Oversight in the European Union, eds. Carlos Closa ve Dimitry Kochenov (Cambridge: Cambridge University Press, 2016) 105-132.

A. Aslı BİLGİN

294

Bektaş, Sezercan. “Hukukun Üstünlüğü İlkesinin Avrupa Birliği Hukukuna Aktarımı ve İlkenin Normatif Muhteviyatının Tespiti Sorunu” Hacet-tepe Hukuk Fakültesi Dergisi 12 no.1 (2022): 810-863.

Budo, Gloria. ‘EU Common Values at Stake: Is Article 7 TEU an Effective Protection Mechanism?’, Barcelona Center for International Affairs, 01 May 2014 <https://www.cidob.org/en/publications/ publication_series/documents_cidob/eu_common_values_at_stake_is_ article_7_teu_an_effective_protection_mechanism> Erişim Tarihi: 13 April 2022.

Cienski, Jan and Maia de La Baume, ‘Poland strikes back at EU on media law’ (Politico, 08 January 2016) <https://www.politico.eu/article/ poland-strikes-back-at-eu-on-media-law-frans-timmermans-stepkowski-andrzej-duda/> Erişim Tarihi: 07 February 2022.

Closa Montero, Carlos; Kochenov, Dimitry; Weiler, J.H.H. “Reinforcing the Rule of Law Oversight in the European Union” EUI Working Papers 25 (2014): 1-30.

Communication From The Commission to the European Parliament and the Council, “Enlargement Strategy and Main Challenges 2006 – 2007 Including annexed special report on the EU's capacity to integrate new members”, COM(2006), 649 final, 08.11.2006.

Council of the EU, Press Release, “Rule of law conditionality mechanism: Council decides to suspend €6.3 billion given only partial remedial ac-tion by Hungary”, 1090/22, Erişim Tarihi: 12.12.2022.

Council of the EU, decision set out in Council press release 16936/14 of 16 December 2014 .

Council of the EU (2016) press release of 24 May 2016, document 9340/16.

Council of the EU, ‘Outcome of General Affairs Meeting – Provisional Ver-sion’, Doc 14185/15 of 17 and 18 November 2015, PRESSE 70 <http://www.consilium. europa.eu/en/meetings/gac/2015/11/st14185 _en15_pdf/> Erişim Tarihi: 19.12.2022.

VI - AVRUPA BİRLİĞİNDE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ:

ÜYE VE ADAY ÜLKELER AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

295

Çapar, Selim ve Dr. Şükrü Yıldırım. “Hobbes ve Locke’un Devlet Düşünce-sine Katkıları”, Türk İdare Dergisi 474, (2012): 1-29.

Delice, Didem. “Ahlak Yasasından Dünya Yurttaşlığı Tasarımına Geçiş Olanağı Olarak Kant’ın Özgürlük Kavramı.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2012.

Dicey, Albert V. “Hukuk Devleti: Doğası ve Genel Uygulamalar” içinde Hukuk Devleti: Hukuki Bir İlke Siyasi Bir İdeal, editörler, Ali Rıza Çoban, Bilal Canatan ve Adnan Küçük 25-40. Ankara: Adres Yayınla-rı, 2008.

Dinç, Cengiz. “Sivil Güç - Realist Oyuncu İkileminde Avrupa Birliği’nin Küresel Konumu Üzerine Tartışmalar” Uluslararası Hukuk ve Politi-ka 7 no.28 (2011): 89-124.

Editorial Comments, “A Potential Constitutional Moment for the European Rule of Law – The Importance of Red Lines” Common Market Law Review 55 (2018): 1-14.

Elbasani, Arolda ve Senado Selo Sabic, “Rule of Law, corruption and de-mocratic accountability in the course of EU enlargement”, Journal of European Public Policy, 25 no.9 (2017): 1317-1335.

European Commission, EU’s Rule of Law Toolbox - Factsheet <https://commission.europa.eu/documents_en?f%5B0%5D=document_title%3Arule%20of%20law%20toolbox> September 2020. Erişim Tarihi: 18.12.2022.

European Commission Communication, A new EU Framework to strengthen the Rule of Law, COM(2014) 158 Final, 11 March 2014.

European Commission, “Proposal for a Council Implementing Decision on measures for the protection of the Union budget against breaches of the principles of the rule of law in Hungary”, COM(222)485 final Eri-şim Tarihi: 18.09.2022.

A. Aslı BİLGİN

296

European Commission, Reasoned Proposal in Accordance with Article 7(1) of the Treaty on European Union Regarding the Rule of Law in Po-land COM (2017) 835 final 20.12.2017.

European Commission, Autumn Package, < https://commission.europa.eu/ business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/ european-semester/european-semester-timeline/autumn-package_en> Erişim Tarihi: 22.12.2022.

European Commission, Communication from the Commission to the Euro-pean Parliament, the European Council, the Council, the European Economic And Social Committee and the Committee of the Regions-Strengthening the rule of law within the Union: A blueprint for action COM (2019)343 final.

European Commission, Cooperation and Verification Mechanism for Bulga-ria and Romania, <https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/policies/justice-and-fundamental-rights/upholding-rule-law/rule-law/assistance-bulgaria-and-romania-under-cvm/cooperation-and-verification-mechanism-bulgaria-and-romania_en> Erişim Tarihi: 28.12.2022.

European Commission, EU Justice Scoreboard 2022: ten years of monitoring the effectiveness of justice systems, 19 May 2022 <https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_22_3146> Erişim tarihi: 25.12.2022.

European Commission, European Semester Explained: An explanation of the Economic Governance, <https://commission.europa.eu/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination/european-semester/framework/european-semester-explained_en> Erişim Tari-hi:05.01.2023.

European Commission, Rule of Law Mechanism <https://commission. europa.eu/strategy-and-policy/policies/justice-and-fundamental-rights

VI - AVRUPA BİRLİĞİNDE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ:

ÜYE VE ADAY ÜLKELER AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

297

/upholding-rule-law/rule-law/rule-law-mechanism_en> Erişim Tarihi: 12.12.2022.

European Commission, Rule of Law Reports, <https://commission. europa.eu/strategy-and-policy/policies/justice-and-fundamental-rights /upholding-rule-law/rule-law/rule-law-mechanism_en#network-of-national-contact-points-on-the-rule-of-law> Erişim Tarihi: 23.12.2022.

European Commission, Spring Package, <https://commission.europa. eu/business-economy-euro/economic-and-fiscal-policy-coordination /european-semester/european-semester-timeline/spring-package_en> Erişim Tarihi: 22.12.2022.

European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission), Rule of Law Checklist. European Parliament, Report on a proposal calling on the Council to deter-mine, pursuant to Article 7(1) of the Treaty on European Union, the existence of a clear risk of a serious breach by Hungary of the values on which the Union is founded,<https://www.europarl.europa. eu/doceo/document/A-8-2018-0250_EN.html> Erişim Tarihi: 12.12.2022.

European Parliamentary Research Service, “Western Balkans: Enlargement Strategy 2018”, <https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ ATAG/2018/614736/EPRS_ATA(2018)614736_EN.pdf> Erişim Ta-rihi: 05.01.2023.

European Rule of Law Mechanism: Input from Member States <https://www.eerstekamer.nl/eu/overig/20200721/european_rule_of_law_mechanism/f=/vlc6hcxxahyb_opgemaakt.pdf> Erişim Tarihi: 08.12.2022.

General Affairs Council, 13 December 2022 <https://www.consilium. europa.eu/en/meetings/gac/2022/12/13/> Erişim Tarihi: 05.01.2023.

A. Aslı BİLGİN

298

Genişleme Strateji Belgeleri <https://www.ab.gov.tr/enlargement-strategy-papers_49348_en.html> Erişim Tarihi: 05.01.2023. Göçmen, İlke. “Hukukun Üstünlüğü İlkesi Çerçevesindeki Bütçe Koşullulu-ğu (2020/2092 sayılı Tüzük) AB Hukukuna Uygun Bulundu: Adalet Divanının Hungary v Parliament and Council (C-156/21) Kararı” An-kara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Mer-kezi Blog Yazıları no. 28 (2022) < http://ataum.ankara. edu.tr/2022/02/21/blog-yazisi-28/> Erişim Tarihi: 02.02.2023.

Gülçür, Abdülkadir. “AİHM ve Türk Anayasa Mahkemesinin Kararları Işı-ğında Hukuki Kesinlik İlkesinin İncelenmesi.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 24, no.1 (2018): 149-175.

Habermas, Jürgen. “Why Europe Needs a Constitution”, New Left Review, 11 (2001): 5-26.

Habermas, Jürgen. “Remarks on Dieter Grimm’s Does Europe Need a Cons-titution?” European Law Journal 1 no.3 (1995): 303-307.

Hillion, Christophe. “Overseeing the Rule of Law in the European Union” içinde Reinforcing Rule of Law Oversight in the European Union, ed. Carlos Closa ve Dimitry Kochenov (Cambridge: Cambridge Univerity Press, 2020), 59-81.

Kaçar, Fatmanur ve Kübra Öztürk. “Avrupa Birliğinin Normatif Gücü: Kav-ramsal Bir İnceleme” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3 no.28 (2017): 359-370.

Kaiser, Lena. “A New Chapter in the European Union Rule of Law Saga”, VerfBlog, (2023) <https://verfassungsblog.de/a-new-chapter-in-the-european-rule-of-law-saga/> Erişim Tarihi: 05.03.2023.

Kochenov, Dimitry ve Laurent Pech. “Monitoring and Enforcement of the Rule of Law in the EU: Rhetoric and Reality” European Constitutio-nal Law Review 11 no.3 (2015): 512-540.

VI - AVRUPA BİRLİĞİNDE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ:

ÜYE VE ADAY ÜLKELER AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

299

Kochenov, Dimitry ve Laurent Pech. “Better Late than Never? On the European Commision’s Rule of Law Framework and its First Activation”, Journal of Common Market Studies (54) (2016): 1065-1066.

Kochenov, Dimitry ve Laurent Pech. “Upholding the Rule of Law in the EU: On the Commission’s ‘Pre-Article 7 Procedure’ as a timid Step in the Right Direction”, European Issues No. 356 (2015): 9-10.

Kochenov, Dimitry ve Laurent Pech. “From Bad to Worse? On the Commis-sion and the Council’s Rule of Law Initiatives” Verfblog (2015) <https://verfassungsblog.de/bad-worse-commission-councils-rule-law-initiatives/> Erişim Tarihi: 19.12.2022. Kochenov, Dimitry ve Dimitrovs, Aleksejs. ‘Solving the Copenhagen Di-lemma: The Repubblika Decision of the European Court of Justice’, VerfBlog, (2021) <https://verfassungsblog.de/solving-the-copenhagen-dilemma/> Erişim Tarihi: 18.12.2022.

Kulaksızoğlu Mercan, Nergis. Hukukun Üstünlüğü Kavramının Felsefi Te-melleri. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.

Kumm, Mattias. “The Idea of Thick Constitutional Patriotism and Its Impli-cations for the Role an Structure of European Legal History” German Law Journal 6 no.2 (2005): 319-354. Leloup, Mathieu. “Repubblika: Anything new under the Maltese Sun?: The ECJ rules on the system of the appointment of judges in Malta”, VerfBlog, 2021/4/21, <https://verfassungsblog.de/repubblika/> Erişim Tarihi: 12.12. 2022.

Leloup, Mathieu, Kochenov, Dimitry ve Dimitrovs, Aleksejs. “Non-Regression: Opening the Door to Solving the ‘Copenhagen Dilem-ma’? All the Eyes on Case C-896/19 Repubblika v Il-Prim Ministru”, Reconnect Working Paper No. 15 (2021): 1-21.

Lenaerts, Koen. “The Rule of Law and the Constitutional Identity of the European Union”, Bulgarian Association for European Law, 05

A. Aslı BİLGİN

300

March 2023 <https://evropeiskipravenpregled.eu/the-rule-of-law-and-the-constitutional-identity-of-the-european-union/#_ftnref29> Erişim Tarihi: 07.03.2023.

Lenaerts, Koen. “New Horizons for the Rule of Law within the EU” German Law Journal 21 (2020): 29-34.

Letwin, Shirley Robin. On the History of Idea of Law. Cambridge: Cambrid-ge University Press, 2005. Locke, John. An Essay Concerning the True Original Extent and End of Civil Government. Boston: ECCO, 2010.

Manners, Ian. “Assessing the decennial, reassing the global: Understanding European Union normative power in global politics” Cooperation and Conflict 48 no.2 (2013): 304-329.

Montesquieu, Charles de, Anne M. Cohler, Basia C. Miller ve Harold S. Stone (eds.). Montesquieu The Spirit of the Laws. Cambridge: Camb-ridge University Press, 1989.

Mortimer Sellers. “What is the Rule o f law and Why Is It so Important” içinde Democracy and the Rule of Law in the European Union: Es-says in Honour of Jaap W. De Zwaan, editörler, Flora A.N.J Goudap-pel et al. 4. Hague: Asser Press, 2016.

Neuman, Marek (ed.). Democracy Promotion and the Normative Power Europe Framework. Switzerland, Springer, 2019.

Oliver, Peter ve Justine Stefanelli. “Strengthening the Rule of Law in the EU: The Council’s Inaction”, Journal of Common Market Studies 54 (5)(2016): 1075-1084.

Özenç, Berke. “Hukuk Devletinin Kökenleri ve Küreselleşme Çağındaki İşlevi.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2012.

Pech, Laurent ve Kim Lane Scheppele. “Illiberalism Within: Rule of Law Backsliding in the EU” Cambridge Yearbook of European Legal Stu-dies 19 (2017): 3–47.

VI - AVRUPA BİRLİĞİNDE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ:

ÜYE VE ADAY ÜLKELER AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

301

Pech, Laurent, Patryk Wachowiech ve Dariusz Mazur. “Poland’s Rule of Law Breakdown: A Five-Year Assessment of EU’s (In)Action”’, Ha-gue Journal on the Rule of Law (13) (2021): 5-6.

Reding, Viviane. “The EU and the Rule of Law - What next?”, Centre for European Studies, Speech/13/677 <https://ec.europa.eu/commission/ presscorner/detail/en/SPEECH_13_677> Erişim Tarihi: 05.12.2022.

Reding, Viviane. “Safeguarding the Rule of Law and Solving the “Copenha-gen Dilemma”: Towards a New Mechanism”, European Commission, Speech 13/348 <https://cursdeguvernare.ro/wp-content/uploads/2013/ 04/SPEECH-13-348_EN1.pdf> Erişim tarihi: 25.12.2022.

Reuters staff. “Poland says it will block any EU sanctions against Hungary” <https://www.reuters.com/article/us-eu-hungary-poland-idUSKCN1L T0ND> Erişim Tarihi: 07 February 2022.

Scheppele, Kim Lane. “EU Commission v. Hungary: The Case fort he Sys-temic Infringement”, VerfBlog, (2013) <https://verfassungsblog.de/eu-commission-v-hungary-the-case-for-the-systemic-infringement-action/> Erişim Tarihi: 18.12.2022. Scheppele, Kim Lane. “Enforcing the Basic Principles of EU Law Through Systemic Infringement Actions”, içinde Reinforcing Rule of Law Oversight in the European Union, eds. Carlos Closa ve Dimitry Koc-henov (Cambridge: Cambridge University Press, 2016), 105-132.

Scheppele, Kim Lane ve Laurent Pech. “Is Article 7 Really the EU’s “Nuc-lear Option”?”, VerfBlog 2018/3/6 <https://verfassungsblog.de/is-article-7-really-the-eus-nuclear-option/> Erişim Tarihi: 12.12.2022.

Schimmelfennig, Franz ve Ulrich Sedelmeier, “Governance by conditiona-lity: EU rule transfer to the candidate countries of Central and Eastern Europe”, Journal of European Public Policy 11 no.4 (2011): 661-679.

Soyaltın Colella, Diğdem. “Avrupa Birliğinde Hukukun Üstünlüğü Krizi Üye ve Aday Ülkelere Yönelik Önleyici Politikaların Siyaseti”, Pa-

A. Aslı BİLGİN

302

mukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 38 (2020): 69-85.

Spieker, Luke Dimitrios. “From Moral Values to Legal Obligations-On How to Activate the Union’s Common Values in the EU Rule of Law Cri-sis”, Max Planck Institute for Comparative Public Law & Internatio-nal Law (MPIL) Research Paper No.24 (2018): 1-27.

Surlu, Aydan Ömür. “Thomas Hobbes’un Devlet ve Hukuk Anlayışı.” Yük-sek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2001.

Sypnowich, Christine. “Ütopya ve Hukuk Devleti” içinde Hukuk Devleti: Hukuki Bir İlke Siyasi Bir İdeal, editörler, Ali Rıza Çoban, Bilal Cana-tan ve Adnan Küçük 325-350. Ankara: Adres Yayınları, 2008.

Şenel, Alaeddin. Siyasal Düşünceler Tarihi: Tarih öncesinde, İlkçağda ve Yeniçağda Toplum ve Siyasal Düşünüş. Ankara: Dafne Yayınları, 2017.

von Bogdandy, Armin ve Luke Dimitrios Spieker, “Countering the Judicial Silencing of Critics: Article 2 TEU Values, Reverse Solange, and the Responsibilities of National Judges”, European Constitutional Law Review (15) (2019): 391-426.

von Hayek, Friedrich A. “Siyasi Bir İdeal Olarak Hukuk Devleti” içinde Hukuk Devleti: Hukuki Bir İlke Siyasi Bir İdeal, editörler, Ali Rıza Çoban, Bilal Canatan ve Adnan Küçük 41-118. Ankara: Adres Yayın-ları, 2008.

Wahl, Thomas. Council Launches Rule of Law Dialogue, Eucrim (2020), <https://eucrim.eu/news/council-launches-rule-law-dialogue/> Erişim Tarihi: 21.12.2022.

Whitman, Richard G. (ed.). Normative Power Europe. Hampshire, Palgrave, 2011.

Yıldız, Uğur Burç. Avrupa Birliğinin Dış İlişkileri. Ankara: Nobel yayınları, 2015.

VI - AVRUPA BİRLİĞİNDE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ:

ÜYE VE ADAY ÜLKELER AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

303

Case C-64/16 Associação Sindical dos Juízes Portugueses v Tribunal de Contas, [2018] ECLI:EU:C:2018:117.

Case C-192/18 Commission v. Poland, [2019] EU:C:2019:924.

Case C-216/18 Minister for Justice and Equality v LM, [2018] ECLI:EU:C:2018:586. Case C-558/18, Miasto Łowicz, [2018] ECLI:EU:C:2020:234.

Case C-619/18 European Commission v Republic of Poland, [2019] ECLI:EU:C:2019:53.

Case C-896/19 Repubblika v II-Prim Ministru, [2021] ECLI:EU:C:2021:311.

Case C-791/19 European Commission v Republic of Poland, [2021] ECLI:EU:C:2021:596.

Case C-156/21 Hungary v Parliament and Council, [2022] ECLI:EU:C:2022:97.

Case C-157/21 Poland v Parliament and Council, [2022] ECLI:EU:C:2022:98.

Case C-769/22 Action brought on 19 December 2022 European Commission v. Hungary OJ C 54, 13.02.2023. Joined cases C-585/15, C-624/18 and C-625/18, A.K and Others [2019] EU:C:2019:982.