| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Serkan GÜLFİDAN |
| Baskı Tarihi | 2020/12 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 819 |
Yaşam Hakkı Bakımından Devletin Pozitif Yükümlülükleri
Robert Alexy'nin İlkeler Teorisi Çerçevesinde Bir İnceleme
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ .........................................................................................................7
İÇİNDEKİLER ...........................................................................................11
KISALTMALAR LİSTESİ........................................................................21
GİRİŞ ...........................................................................................................23
BİRİNCİ BÖLÜM
POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİN DÜŞÜNSEL
ZEMİNİ VE YAPISAL TEMELLERİ
A. Pozitif Yükümlüklerin Düşünsel Zemini..........................................37
1. Negatif Hak-Pozitif Hak İkiliği..................................................37
2. Hak-Yükümlülük İlişkisi, Hohfeld Analizi ve Yapısal Bir
Zorunluluk Olarak Yükümlülük .................................................45
3. Henry Shue ve Hakların Değil Yükümlülüklerin Ayrımı
Olarak Üçlü Tipoloji...................................................................57
a. Negatif Hak-Pozitif Hak İkiliğinin Reddi ............................57
b. Üçlü Tipoloji ........................................................................62
c. Üçlü Tipolojinin Doktriner ve Pratik Değeri .......................68
B. Pozitif Yükümlülüklerin Yapısal Temelleri .....................................75
1. Sonuç Yükümlülüğü-Özen Yükümlülüğü Ayrımı .....................78
a. Sonuç Yükümlülüğü-Özen Yükümlülüğü Ayrımının
Temelleri: Medeni Hukuk ve Uluslararası Hukuk ...............78
b. Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda Özen
Yükümlülüğü........................................................................84
c. Pozitif Yükümlülüklerin Yapısı Çerçevesinde Sonuç
Yükümlülüğü-Özen Yükümlülüğü Ayrımının Sonuçları.....93
d. Özen Yükümlülüğü Kategorisine Yöneltilen İtirazlar .......100
2. Kural-İlke Ayrımı Çerçevesinde Alexy’nin İlkeler Teorisi......106
a. Dworkin’in Kural-İlke Ayrımı...........................................110
b. Alexy ve Kural-İlke Ayrımı ...............................................112
3. Ölçülülük..................................................................................123
a. Ölçülülüğün Unsurları........................................................126
(1) Elverişlilik....................................................................126
(2) Gereklilik .....................................................................130
12
(3) Dengeleme ve Ağırlık Formülü ...................................135
i. Dengeleme .............................................................135
ii. Ağırlık Formülü .....................................................140
b. Meşru Amaç Ön Şartı.........................................................148
c. Ölçülülük Uygulamasının Rasyonelliği .............................152
(1) Ölçülülüğün Rasyonelliğinin ve Yaşam Hakkı-Yaşam
Hakkı Yarışının Bir Örneği Olarak Almanya
Federal Anayasa Mahkemesi’nin “Havacılık
Güvenliği Kanunu” Kararı ...........................................154
i. Masum-Suç Faili Ayrımı ve Ölçülülük..................154
(a). Masumları İçeren Senaryoda Ölçülülük .........158
(b). Sadece Suç Faillerini İçeren Senaryoda
Ölçülülük ........................................................162
(c). Karara Dair Ek Belirlemeler...........................164
ii. Ölçülülüğün Rasyonelliği Karşısında Mutlaklık
Doktrini..................................................................166
(2) Ölçülülüğün Rasyonelliğine Yöneltilen Bir İtiraz:
Aynı Birimle Ölçülmezlik............................................178
i. Aynı Birimle Ölçülmezlik İtirazı ...........................181
ii. Aynı Birimle Ölçülmezlik ve Mukayese
Edilmezlik..............................................................186
d. Pozitif Yükümlülükler, Ölçülülük ve Takdir Marjı............194
(1) Pozitif Yükümlülükler, Meşru Amaç, Elverişlilik
ve Gereklilik.................................................................194
i. Meşru Amaç Ön Şartı ............................................194
ii. Elverişlilik..............................................................196
iii. Gereklilik ...............................................................196
(2) Pozitif Yükümlülüklerin Seçimli Yapısının
Dengeleme Ameliyesindeki Rolü ................................197
i. Pozitif Yükümlülüklerin Seçimli Yapısı................197
ii. Pozitif Yükümlülükler ve Dengeleme....................203
(3) Pozitif Yükümlülükler ve Takdir Marjı .......................211
i. Epistemik Takdir....................................................216
ii. Yapısal Takdir........................................................218
(a). Amaç Tayininde Takdir..................................218
(b). Vasıta Seçiminde Takdir.................................218
(c). Dengelemede Takdir.......................................219
13
İKİNCİ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ SİSTEMİNDE
POZİTİF YÜKÜMLÜLÜKLERİN SÖZLEŞMESEL ZEMİNİ VE
İÇTİHADİ GELİŞİMİ
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Pozitif
Yükümlülüklerin Temelleri ............................................................221
1. Genel Değerlendirme................................................................221
2. Pozitif Yükümlülüklerin Sözleşmesel Temelleri......................227
a. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Başlığı ve
Başlangıcı...........................................................................227
b. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin
1. ve 13. Maddeleri.............................................................228
(1) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin
13. Maddesi..................................................................228
(2) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin
1. Maddesi....................................................................231
3. İçtihadi Pozitif Yükümlülükleri Belirleme Araçları.................244
a. Dinamik Yorum..................................................................244
b. Etkililik Prensibi.................................................................254
c. İçkinlik Teorisi ...................................................................260
B. Pozitif Yükümlülükler ve Yatay Etki .............................................265
1. Doğrudan Yatay Etki-Dolaylı Yatay Etki ................................268
a. Doğrudan Yatay Etki..........................................................268
b. Dolaylı Yatay Etki..............................................................269
2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Dolaylı
Yatay Etki ve Pozitif Yükümlülükler.......................................272
a. Genel Olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin
Dolaylı Yatay Etkisi ve Pozitif Yükümlülükler .................272
b. İhlalin Devlete İsnadı, Bilme Unsuru, İlliyet Bağı ve
Pozitif Yükümlülükler........................................................278
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Pozitif
Yükümlülüklerin Varlık ve Sınırlarının Tayini ve Ölçülülük ........286
1. Yargısal Denetimde Hakların Kapsamının ve
Yükümlülüklerin Varlık ve Sınırlarının Tespiti ve Geniş
Yorum Meselesi .......................................................................286
a. Varlık-Sınır Ayrımı............................................................286
b. Varlığın Tespiti: Dar Yorum mu, Geniş Yorum mu?.........289
2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Varlık-Sınır
Ayrımına Yaklaşımı, Ölçülülük ve Pozitif Yükümlülükler......295
14
a. Varlık-Sınır Ayrımında Negatif Yükümlülük-Pozitif
Yükümlülük Asimetrisi......................................................295
b. Ölçülülük Uygulamasında Negatif Yükümlülük-Pozitif
Yükümlülük Asimetrisi......................................................299
(1) “Pasif Müdahale” Kavramı ..........................................300
(2) Kanunilik, Meşru Amaç ve Ölçülülük .........................304
c. Sınırlama Klozu ya da Özel Sınırlama Ölçütü
Barındırmayan Haklar Bakımından Varlık-Sınır Ayrımı
ve Ölçülülük .......................................................................307
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GENEL OLARAK YAŞAM HAKKI KAVRAMI VE YAŞAM
HAKKININ HUKUKİ TEMELLERİ
A. Genel Olarak Yaşam Hakkı Kavramı.............................................313
1. Yaşam Hakkı Kavramı ve Yaşam Hakkının Kapsamı .............313
2. Yaşam Hakkı-Yaşamın Kalitesi İlişkisi ...................................319
3. Yaşam Hakkının Temel Özellikleri..........................................325
a. Yaşam Hakkı Özü İle Birdir...............................................325
b. Yaşam Hakkı Mutlak Değildir...........................................326
c. Yaşam Hakkının Hiyerarşik Bir Üstünlüğü Yoktur
Ama Soyut Ağırlığı Yüksektir ...........................................327
B. Yaşam Hakkının Hukuki Temelleri................................................331
1. Genel Olarak İnsan Hakları Belgelerinde Yaşam Hakkı..........333
2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Yaşam
Hakkı ve Önemi........................................................................337
a. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde
Genel Olarak Yaşam Hakkı................................................337
b. Maddi Yükümlülükler-Usuli Yükümlülükler Ayrımı ........342
c. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminde Yaşam
Hakkının Hiyerarşik Bir Üstünlüğü Yoktur Ama Soyut
Ağırlığı Yüksektir ..............................................................346
3. Türkiye’nin Anayasal Düzeninde Yaşam Hakkı......................353
15
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ SİSTEMİNDE
YAŞAM HAKKI ÖRNEĞİ ÇERÇEVESİNDE DEVLETİN
SONUÇ YÜKÜMLÜLÜĞÜ MAHİYETİNDEKİ POZİTİF
YÜKÜMLÜLÜKLERİ
A. İnsan Haklarına Saygılı Olan ve İnsan Haklarını Koruyan Bir
Mevzuata Sahip Olma Yükümlülüğü .............................................365
1. Genel Olarak İnsan Haklarına Saygılı Olan ve İnsan
Haklarını Koruyan Bir Mevzuata Sahip Olma
Yükümlülüğü............................................................................365
2. Yaşam Hakkı Örneği Çerçevesinde İnsan Haklarına
Saygılı Olan ve İnsan Haklarını Koruyan Bir Mevzuata
Sahip Olma Yükümlülüğü........................................................379
a. Genel Olarak Yaşam Hakkına Saygılı ve Yaşam
Hakkını Koruyan Bir Mevzuata Sahip Olma
Yükümlülüğü......................................................................379
b. Türkiye İle Alakalı Kararlar Işığında Yaşam Hakkına
Saygılı ve Yaşam Hakkını Koruyan Bir Mevzuata
Sahip Olma Yükümlülüğü..................................................388
(1) Devletin Güç Kullanımı Çerçevesinde Yaşam
Hakkına Saygılı ve Yaşam Hakkını Koruyan
Bir Mevzuata Sahip Olma Yükümlülüğü.....................388
(2) Sağlık Hizmetleri Çerçevesinde Yaşam Hakkına
Saygılı ve Yaşam Hakkını Koruyan Bir Mevzuata
Sahip Olma Yükümlülüğü............................................398
(3) Bireyleri Kendilerine ve Başkalarına Karşı
Koruma Yükümlülüğü Çerçevesinde Yaşam
Hakkına Saygılı ve Yaşam Hakkını Koruyan
Bir Mevzuata Sahip Olma Yükümlülüğü.....................400
(4) Tehlike Doğuran Faaliyetlere Karşı Koruma
Yükümlülüğü Çerçevesinde Yaşam Hakkına
Saygılı ve Yaşam Hakkını Koruyan Bir
Mevzuata Sahip Olma Yükümlülüğü...........................404
c. Değerlendirme....................................................................410
B. İnsan Haklarına Saygılı Olan ve İnsan Haklarını Koruyan
Mevzuatın Uygulanmasını Sağlayacak Sistemi Tesis
Etme Yükümlülüğü.........................................................................415
1. Güvenlik Hizmetleri ve Güvenlik Güçlerinin Seçilmeleri,
Eğitilmeleri ve Denetlenmeleri.................................................417
16
a. Güvenlik Hizmetlerine ve Güvenlik Güçlerinin
Seçilmelerine, Eğitilmelerine ve Denetlenmelerine
Dair Genel Yaklaşım..........................................................417
b. Genel Yaklaşımdan Bir Sapma Örneği Olarak
“Giuliani ve Gaggio v. İtalya” Vakası Kararı ....................424
2. Sağlık Hizmetleri......................................................................431
3. Adli Teşkilat.............................................................................434
4. Belediye Hizmetleri ve Tehlikeli Faaliyetler............................436
C. Sonuç Yükümlülüğü Mahiyetindeki Bazı Somut Tedbirler ...........437
1. Bilgilendirme Yükümlülüğü.....................................................438
2. Soruşturmaya Dair Somut Tedbirler: Soruşturmaya Re’sen
Başlama, Soruşturmanın Aşamalarına Dair Bilgi Verme ve
Gerekçeli Karar ........................................................................450
3. Devlet Gözetimi Altındakilere Dair Yükümlülükler................453
BEŞİNCİ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ SİSTEMİNDE
YAŞAM HAKKI ÖRNEĞİ ÇERÇEVESİNDE DEVLETİN
ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ MAHİYETİNDEKİ POZİTİF
YÜKÜMLÜLÜKLERİ
A. Güvenlik Operasyonlarının Planlanması, Denetimi ve
Uygulanmasına Dair Yükümlükler.................................................462
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadında Güvenlik
Operasyonlarının Planlanması, Denetimi ve Uygulanması
Yükümlülüğü............................................................................462
a. Genel Olarak Güvenlik Operasyonlarının Planlanması,
Denetimi ve Uygulanması Yükümlülüğü...........................462
b. “Finogenov ve Diğerleri v. Rusya” Vakası Kararı ve
Operasyonun Safhalara Ayrılması......................................476
(1) Güç Kullanma Kararı...................................................477
(2) Vasıta Tayini ve Gaz Kullanımı...................................479
(3) Güç Kullanımı Sonrası.................................................481
c. Değerlendirme....................................................................486
2. Anayasa Mahkemesi İçtihadında Güvenlik Operasyonlarının
Planlanması, Denetimi ve Uygulanması Yükümlülüğü............492
B. Bireyleri Üçüncü Kişilerin Şiddetine Karşı Koruma
Yükümlülüğü..................................................................................505
17
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadında Bireyleri
Üçüncü Kişilerin Şiddetine Karşı Koruma Yükümlülüğü........505
a. Osman Testi........................................................................508
b. Devlet Gözetiminde Bulunan Bireylerin Üçüncü
Kişilerin Şiddetine Karşı Korunması .................................516
c. Genel Olarak Toplumun Korunması Yükümlülüğü...........520
d. Ev İçi Şiddet Meselesi........................................................526
e. Değerlendirme....................................................................532
2. Anayasa Mahkemesi İçtihadında Bireyleri Üçüncü
Kişilerin Şiddetine Karşı Koruma Yükümlülüğü .....................537
C. Bireyleri Kendilerinden Koruma Yükümlülüğü.............................540
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadında Bireylerin
Kendilerinden Korunması Yükümlülüğü .................................541
a. Gözaltına Alınanları, Tutukluları ve Hükümlüleri
Kendilerinden Koruma Yükümlülüğü................................542
b. Açlık Grevi Meselesi............................................................547
c. Askere Alınanları Kendilerinden Koruma
Yükümlülüğü......................................................................550
d. Tedavi Altındaki Akıl Hastalarını Kendilerinden
Koruma Yükümlülüğü........................................................557
e. Devlet Operasyonlarının Muhataplarını Kendilerinden
Koruma Yükümlülüğü Çerçevesinde Bir
Değerlendirme....................................................................559
2. Anayasa Mahkemesi İçtihadında Bireylerin Kendilerinden
Korunması Yükümlülüğü .........................................................562
a. Gözaltına Alınanları, Tutukluları ve Hükümlüleri
Kendilerinden Koruma Yükümlülüğü................................562
b. Askere Alınanları Kendilerinden Koruma
Yükümlülüğü......................................................................568
D. Bireyleri Sağlık Hizmetleri Yoluyla ve Sağlık Alanında
Koruma Yükümlülüğü....................................................................570
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadında Bireylerin
Sağlık Hizmetleri Yoluyla ve Sağlık Alanında Korunması
Yükümlülüğü............................................................................570
a. Genel Olarak Bireylerin Sağlık Hizmetleri Yoluyla ve
Sağlık Alanında Korunması Yükümlülüğü ........................570
b. Bireyleri Tıbbi Hata ve İhmallere Karşı Koruma
Yükümlülüğü......................................................................575
c. Devlet Gözetimindeki Savunmasız Bireylerin
Sağlıklarının Korunması Yükümlülüğü .............................579
18
2. Anayasa Mahkemesi İçtihadında Bireylerin Sağlık
Hizmetleri Yoluyla ve Sağlık Alanında Korunması
Yükümlülüğü............................................................................582
E. Bireyleri Tehlikeli Faaliyetlere ve Doğal Afetlere Karşı
Koruma Yükümlülüğü....................................................................590
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadında Bireyleri
Tehlikeli Faaliyetlere ve Doğal Afetlere Karşı Koruma
Yükümlülüğü............................................................................590
a. Genel Olarak Bireyleri Tehlikeli Faaliyetlere ve Doğal
Afetlere Karşı Koruma Yükümlülüğü................................590
b. Bireyleri Askeri Mühimmata Karşı Koruma
Yükümlülüğü, Mayınlı Arazi-Atış Alanı Meselesi ............602
c. Diğer Muhtelif Tehlikelere ve Kazalara Karşı Koruma
Yükümlülüğü......................................................................611
2. Anayasa Mahkemesi İçtihadında Bireyleri Tehlikeli
Faaliyetlere ve Doğal Afetlere Karşı Koruma Yükümlülüğü...629
F. Etkin Soruşturma Yapma Yükümlülüğü ........................................637
1. Genel Olarak Etkin Soruşturma Yapma Yükümlülüğü............637
a. Genel Prensipler.................................................................637
b. Soruşturmanın Derhal Başlaması, Bağımsızca
Yürütülmesi ve Makul Sürede Tamamlanması..................642
c. Soruşturmanın Kamusal Denetime Açıklığı.......................649
d. İki Yanlış Uçta Anayasa Mahkemesi .................................653
2. Olayı Açıklayıp Sorumluları Tespit Edebilecek Şekilde
Özenli Soruşturma Yükümlülüğü ve Cezasızlık Meselesi .......663
a. Olayı Açıklayıp Sorumluları Tespit Edebilecek Şekilde
Özenli Soruşturma Yükümlülüğü.......................................663
b. Cezasızlık Meselesi............................................................681
SONUÇ VE DEĞERLENDİRMELER
A. Çalışmanın İzlediği Başlangıç Mülahazaları ve Dayandığı İlk
Kabuller..........................................................................................703
B. Özen Yükümlülüğü-Sonuç Yükümlülüğü Ayrımı..........................704
C. İlkeler Teorisi, Kural-İlke Ayrımı ve Ölçülülük.............................706
D. Yargısal Denetimde Yükümlülüklerin Varlık ve Sınırlarının
Tespiti.............................................................................................709
E. AİHM’nin Pozitif Yükümlülüklere İlişkin Yaklaşımının
Değerlendirilmesi: ..........................................................................710
19
1 AİHM içtihadı sonuç yükümlülüğü-özen yükümlülüğü
ayrımına dayanmamaktadır ......................................................710
2. AİHM pozitif yükümlülüklerin tetkikinde negatif
yükümlülüklerin incelenmesine nispetle farklı bir yöntem
benimsemektedir.......................................................................711
3. AİHM pozitif yükümlülüklerin tetkikinde negatif
yükümlülüklerin incelenmesine nispetle daha zayıf
bir ölçülülük testi uygulamaktadır............................................713
F. AİHM’nin yaşam hakkına karşılık gelen pozitif
yükümlülüklere ilişkin içtihadı çerçevesinde Türkiye’nin
mevzuatına dair tespitler.................................................................715
G. AİHM’nin yaşam hakkına karşılık gelen pozitif yükümlülüklere
ilişkin içtihadı çerçevesinde AYM kararlarına ilişkin tespitler ......717
KAYNAKÇA.............................................................................................719
Diğer Kaynaklar........................................................................................813
Bu metin 2017 yılında tamam edilip 2018 yılının başlarında (09.02.2018 tarihinde) İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı bünyesinde savunulmuş olan “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında ve Yaşam Hakkı Bakımından Devletin Pozitif Yükümlülükleri” başlıklı doktora tezimin olduğu gibi/tıpatıp/noktasına dokunulmadan kitaplaştırılmış halidir. Tezin seneler boyu kitap olarak yayınlanmış olmamasının sebeplerine girilir ise buralardan çıkılamayabilir zira Türkiye’nin genel ve akademik vaziyetine ilişkin değerlendirmeler yapıp bunların kişi üzerinde yarattığı tesirlerden söz etmek oldukça uzun sürecektir. İlaveten yakın geçmişte yaşanan bir olay bu ön sözün girişinin başka bir sorunun yanıtına hasredilmesini de gerekli kılmıştır: tezin bunca zamanın ardından kitaplaştırılmasının nedeni nedir?
Yıllar sonra kitaplaştırılmasının nedeni -ve üzerinde hiçbir değişiklik/güncelleme yapılmaksızın, aynen kitaplaştırılmış olmasının nedenlerinden biri- tezin çok yakın geçmişte bir intihal teşebbüsüne maruz kalmış olmasıdır. Teşebbüs ile sonuca varılması ve tezin somutlaşmış bir intihalin nesnesi olması son anda ve tesadüfen engellenebilmiştir. Anlaşılan odur ki tezin ilk andan itibaren Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nin veri tabanında erişime açık olması umulan faydayı sağlamamış, “güvenilen dağlara yağan kar”ın önüne geçememiş/“baş yaracak taşlara” mani olamamıştır. Metnin kitap olarak yayınlanmasının hiç değilse intihal girişimleri bakımından bir caydırıcılık sağlaması umulur.
Kitap biçiminde yayınlanması ile alakalı hususu takiben çalışmanın esası ile ilintili bir şeyler söylemek gerekir. Asıl metnin “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında ve Yaşam Hakkı Bakımından Devletin Pozitif Yükümlülükleri” başlıklı doktora tezimin tıpatıp aynısı olduğu yinelendikten sonra işbu “Ön Söz” faslının bundan sonraki bölümünün doktora tezimin “Öz” ve “Önsöz” kısımlarının harmanlanarak ufak tashihlerle anılan minvalde düzenlenmiş halinden ibaret olduğu ifade edilmelidir.
Bu çalışmada yaşam hakkı çerçevesinde devletin pozitif yükümlülükleri incelenmektedir. Çalışma planı gereğince, evvela pozitif yükümlülüklerin düşünsel, yapısal ve içtihadi zemini ele alınacak, takiben devletin yaşam hakkı kapsamındaki pozitif yükümlülükleri irdelenecektir.
Çalışma üç ana sav üzerine bina edilmiştir: 1- bütün haklar bir dizi yükümlülük demetine karşılık geldiklerinden hakları mütekabil yükümlülükleri çerçevesinde gruplamak yapay neticeler verir, bu nedenle anlam ifade edecek bir incelemenin odak noktasında haklar değil yükümlülükler yer almalıdır; 2- sonuç yükümlülüğü-özen yükümlülüğü ayrımı yükümlülüklerin yapısına içkin bir ayrımdır; 3- Alexy’nin geliştirmiş olduğu “ilke” kavramı, özen yükümlülüğü boyutuyla pozitif yükümlülükleri açıklamak bakımından ideal bir araçtır.
Pozitif yükümlülüklere yöneltilen belirsizlik iddialarını reddeden çalışma, pozitif yükümlülükler ile alakalı sorunun temelde bir belirsizlik sorunu değil, öncelik sıralaması sorunu olduğunu ileri sürmektedir. Çalışma, ilkeler teorisinin ve ölçülülük uygulamasının önceliklerin belirlenmesine dair rasyonel yaklaşımını takdim ederken, anılan bakış açısı ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’nin pozitif yükümlülükler ile alakalı içtihadını da yaşam hakkı örneği çerçevesinde tetkik ve tenkit etmektedir.
Esas itibarıyla, pozitif yükümlülüklerin rasyonel biçimde tayin olunabilecek sınırlarının bulunup bulunmadığını irdelemeyi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’nin yaşam hakkına dair pozitif yükümlülüklere ilişkin kararlarını bu çerçevede incelemeyi amaçlamakta olan bu monografinin kaleme alınmasındaki itici güç, devletin pozitif yükümlülüklerine ve yaşam hakkına ilişkin güncel kaynakların sınırlılığıdır ve çalışmanın literatüre naçiz bir katkı sunabilmesi yazarın ulaşmayı umduğu en büyük hedeftir.
Görece uzun bir zamana yayılan çalışma sürecinde -bazısı kaçınılmaz olan- çeşitli zorluklarla karşılaşılmıştır. Burada, bir-iki sayfalık bir alan içerisinde sayılıp tüketilmeleri imkan dahilinde bulunmadığından ve teşekkür edilmesi gerekenler olmasa aşılmaları söz konusu dahi olamayacağından, bahsi geçen zorlukların teşekkür faslı ile birlikte ele alınması yerinde olacaktır.
Herkesin malumu olduğu üzere, bir tez yazım sürecinin tamamlanması ancak yazarın dışındaki birçok kişinin emeği sayesinde mümkün olabilir. Zira en başta, yazar engin bir bilgi denizinde yönünü bulmakta zorlanacak ve yazdıklarından/yazacaklarından emin olamayacaktır: çalışmayı nasıl sınırlamak gerekmektedir, bu bilimsel olarak savunulabilir bir fikir midir, bu doğru mudur yoksa su götürmez biçimde yanlış mıdır, bu siyah mıdır yoksa beyaz mıdır? Sonra süreç manevi sorunlar (hayat) yüzünden müteaddit defalar sekteye uğrayabilir. Öyle ki çalışmayı tamamlamaktan tümüyle vazgeçilmesi ve hatta akademik yaşamı/emelleri terk etmeye karar verilmesi bile olasıdır. Anılan güçlükler ile baş edilebilmiş ise, bu, hassaten zikredilmesi elzem olan bir ismin eseridir: Prof. Dr. M. Zafer Üskül.
Anabilim Dalı başkanım Prof. Dr. M. Zafer Üskül’e olan minnettarlığım kelimelerle ifade edilemez. Akademik ve insani açılardan sadece var olmakla dahi örnek teşkil eden ve benim için “hoca” kavramının karşılığı olan Prof. Dr. M. Zafer Üskül’ün desteği olmasa idi bu metin de olmaz idi. Şükran borcumu ödemeye yetmez, üzerimdeki emeklerini katiyen karşılamaz ama bu tez hiçbir vakit benden umudunu kesmemiş olan aziz hocam “için” yazılmıştır.
Elbette teşekkür kısmında yer verilmesi icap eden başkaları da vardır. Özellikle işin manevi boyutu dikkate alındığında, meslektaşım olmanın ötesinde candan dostum da olan değerli eşim Ayşe Bal Gülfidan’a özellikli ve mümkün olsa paragraflarca yer ayrılması gerekir. Keza, burada, arkadaşı olmakla kendimi şanslı addettiğim, çoklarından başka Alexy’nin teorisini “kavramamda” da büyük pay sahibi olan mümtaz akademisyen Deniz Ergene’nin anılmaması onarılamaz bir eksikliğe yol açacaktır. Muazzez meslektaş Ayşe Begüm Keleş Güven’in desteğini es geçmek de imkansızdır.
Yabancı dilde yazılmış kaynaklara erişim sıkıntısı büyük ölçüde kıymetli dostum ve meslektaşım Sami Özgür Memişoğlu’nun yardımları ile aşılmıştır. Kendisine müteşekkirim. Çalışmanın son döneminde, zaman sorunu ise o vakitler vazifeli olduğum Doğuş Üniversitesi’nden aldığım ücretsiz izinler ile halledilmiştir. Akademik işlerle iştigal eden birinin akademik çalışmasını yapmak için akademiden ücretsiz izin almak zorunda kalması (başka bir anlatımla: bir işçinin işini yapabilmek için iş yerinden ücretsiz izin alması) yadırganabilirse de günümüzde Türkiye Cumhuriyeti’nin vakıf üniversitelerinde böyle bir iznin verilmesi bir lükstür. Haliyle, Doğuş Üniversitesi’nin ilgili idarecilerine bana tanıdıkları bu imkandan dolayı teşekkür etmem lazım gelir.
Belirtelim ki eserin kitaplaştırılması babında Yetkin Yayıncılık’ın yaklaşımı ayrıcalıklı bir teşekkür ile karşılanmalıdır. “Kağıt çok pahalandı/pahalanıyor ve fiyat artışlarını öngörmek de mümkün değil; malum monografiler de pek satmaz, bu hacimde bir eser bize zarar ettirir” şeklinde özetlenebilecek bir kabulün tam aksine denk gelen bir anlayışla, eserin kısa sürede ve özenle basılmasını sağlayan Yetkin Yayıncılık’ın yöneticilerine ve çalışanlarına minnettar olduğum bahusus ifade edilmelidir.
Nihayet, çalışmadaki olası bütün eksikliklerin ve yanlışlıkların elbette yalnızca yazar ile ilgili olabilecekleri vurgulandıktan sonra, kıymetli hocam Prof. Dr. M. Zafer Üskül için tamam edilmiş olan bu eserin, her daim kahrımı çekip sonsuz desteği ile ayakta kalmamı sağlayan annem Servet Gentez’e, her bir ana bir ömürlük huzur sığdıran biricik eşim Ayşe Bal Gülfidan’a ve
-daima- Prof. Dr. Ali İbrahim Gentez’in aziz hatırasına ithaf olunduğu belirtilmelidir.
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
