Anlaşmalı Boşanma

İÇİNDEKİLER

ÖN SÖZ YERİNE .......................................................................................... V

İÇİNDEKİLER .............................................................................................IX

KAYNAKÇA .......................................................................................... LXIX

KISALTMALAR .................................................................................... LXXI

BİRİNCİ BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER1

§ 1. BOŞANMA KAVRAMINA GENEL BAKIŞ ....................................... 1

I. TANIMI .......................................................................................... 1

II. HUKUKİ NİTELİĞİ ........................................................................ 2

A- BOŞANMA DAVASI AÇMA HAKKI ..................................... 2

1- Bozucu Yenilik Doğuran Hak .............................................. 2

2- Dava Yolu İle Kullanılabilir ................................................. 2

B- BOŞANMA KARARI ............................................................... 3

1- Bozucu Yenilik Doğuran Karar ............................................ 3

2- Kesin Biçimde Geleceğe Etkili ............................................. 3

3- Mutlak Etkili ....................................................................... 3

III. KONUSUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER ............................................... 4

A- BİREYCİ GÖRÜŞ .................................................................... 5

B- TOPLUMCU GÖRÜŞ .............................................................. 5

IV. DÜZENLENME BİÇİMLERİ .......................................................... 6

A- BOŞANMAYI REDDEDEN SİSTEM ...................................... 6

B- BOŞANMAYI KABUL EDEN SİSTEMLER............................ 7

1- Serbest Boşanma Sistemi ..................................................... 8

2- Mahkeme Kararıyla Boşanma Sistemi ................................ 12

X İçindekiler

3- İdari İşlemle Boşanma Sistemi .......................................... 13

a. Konsolosluk Memurluğunda ........................................ 13

b. Noterlerde.................................................................... 13

c. Belediye Başkanlıklarında ............................................ 13

d. Nüfus Müdürlüklerinde ................................................ 14

e. Valiliklerde .................................................................. 14

V. UNSURLARI ................................................................................ 14

A- GEÇERLİ BİR EVLİLİK BULUNMALIDIR ......................... 14

1- Genel Olarak ..................................................................... 15

aa. Yurt İçinde Yapılan Evlilik .................................... 15

bb. Yurt Dışında Yapılan Evlilik.................................. 17

2- Farklılıkları Olanlar ........................................................... 20

a. Farklı Dinde Olanlar .................................................... 20

b. Farklı Mezhepte Olanlar .............................................. 20

c. Farklı Irkta Olanlar ...................................................... 21

d. Farklı Dilde Olanlar ..................................................... 21

e. Farklı Renkte Olanlar ................................................... 21

3- Aynı Cinsten Olanlar ......................................................... 22

4- Cinsiyet Değiştirmiş Olanlar.............................................. 22

5- Çocuk Yaşta Evlenenler .................................................... 24

6- Birden Çok Kadın veya Erkekle Evlenenler ....................... 24

7- Muvazaalı Evlenenler ........................................................ 28

B- EŞLER HAYATTA BULUNMALIDIR ................................. 29

C- KANUNDA DÜZENLENEN HALLER BULUNMALIDIR ................................................................. 30

D- MAHKEME KARARI BULUNMALIDIR ............................. 30

VI. DAYANDIĞI İLKELER ............................................................... 33

A- İRADE İLKESİ ...................................................................... 34

İçindekiler XI

B- KUSUR İLKESİ ..................................................................... 34

C- EVLİLİK BİRLİĞİNİN SARSILMASI İLKESİ ...................... 34

D- ELVERİŞSİZLİK İLKESİ ....................................................... 35

E- EYLEMLİ AYRILIK İLKESİ ................................................. 36

VII. TÜRK MEDENÎ KANUNUNUN DAYANDIĞI İLKELER ........... 37

§ 2. BOŞANMA HUKUKUNUN KAYNAKLARI .................................... 39

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 39

II. MEVZUAT KAYNAKLARI ......................................................... 39

A- ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER ....................................... 39

B- ANAYASA............................................................................. 41

1- Kanun Önünde Eşitlik (TCA m. 10) ................................... 41

2- Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevi Varlığı (TCA m. 17 f. I) ................................................................. 41

3- Bilim ve Sanat Hürriyeti (TCA m. 27 f. I) .......................... 42

4- Hak Arama Hürriyeti (TCA m. 36 f. I) ............................... 43

5- Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları (TCA m. 41) ............ 44

6- Eğitim ve Öğrenim Hakkı (TCA m. 42 f. I) ........................ 44

7- Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı (TCA m. 50 f. II) ....... 45

C- KANUNLAR .......................................................................... 45

1- 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usûllerine Dair Kanun ...................................... 45

2- 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ....................................... 46

3- 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu .......................... 47

4- 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ve Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun.................................................. 48

5- 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun ................................................................ 48

D- TÜZÜKLER ........................................................................... 48

XII İçindekiler

E- YÖNETMELİKLER (HMK m. 449) ....................................... 49

1- Bölge Adliye ve Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Cumhuriyet Başsavcılıkları İdarî ve Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik .................. 49

2- Elektronik Tebligat Yönetmeliği ........................................ 50

II. İÇTİHAT KAYNAKLARI ............................................................ 50

A- BİLİMSEL İÇTİHAT (İLMÎ İÇTİHAT/ BİLİMSEL GÖRÜŞLER/ DOKTRİN/ ÖĞRETİ) (TMK m. 1 f. II) ............ 50

B- YARGISAL İÇTİHAT (KAZAÎ İÇTİHAT/YARGITAY KARARLARI) (TMK m. 1 f. II) ............................................. 50

§ 3. BOŞANMA SEBEPLERİNİ SINIFLANDIRMA .............................. 51

I. GENEL OLARAK ........................................................................ 51

A- SINIRLI SAYIDA DÜZENLENMİŞTİR ................................ 52

B- EMREDİCİ NİTELİKTE DÜZENLENMİŞTİR ...................... 52

II. SINIFLANDIRMA........................................................................ 52

A- KONULARINA GÖRE .......................................................... 53

1- Özel Boşanma Sebepleri .................................................... 53

a. Sınırlı Sayıda Öngörülmüştür ....................................... 54

b. Belli Sebepler Öngörülmüştür ...................................... 54

2- Genel Boşanma Sebepleri .................................................. 55

a. Belli Bir Vakıaya Dayalı Değildir ................................ 56

b. Önceden Belirlenmesi Olanaksızdır .............................. 56

c. Çok Çeşitli Vakıalar Olabilir ........................................ 56

B- ETKİLERİNE GÖRE ............................................................. 57

1- Mutlak Boşanma Sebepleri ................................................ 57

2- Nisbî Boşanma Sebepleri ................................................... 58

İKİNCİ BÖLÜM ANLAŞMALI BOŞANMA KAVRAMI

§ 4. ANLAŞMALI BOŞANMA KAVRAMI ............................................. 61

İçindekiler XIII

I. GENEL OLARAK ......................................................................... 61

II. GENEL BOŞANMA SEBEPLERİNDENDİR ................................ 63

III. MUTLAK BOŞANMA SEBEPLERİNDENDİR ............................ 64

IV. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASI KARİNESİNE DAYANIR ............................................................ 65

V. KUSURA DAYALI BOŞANMA SEBEBİ DEĞİLDİR .................. 66

A- DAVALININ KUSURLU OLMASI GEREKLİ DEĞİLDİR ............................................................................. 66

B- KUSUR KIYASLAMASI YAPILAMAZ ................................ 67

C- MİRASÇILAR TMK M. 181 HÜKMÜNE GÖRE DAVAYI SÜRDÜREMEZ...................................................... 67

1- 4721 Sayılı Kanun İle Başlayan Dönem ............................. 68

2- 22.4.2011-1.10.2011 Arası Dönem ..................................... 70

3- 1.10.2011 Sonrası Dönem .................................................. 74

4- Boşanma Davası Sürdürülebilir Nitelikte Olmalıdır ............ 74

5- Anlaşmalı Boşanma Davasında Uygulanamaz .................... 76

VI. ANLAŞMALI BOŞANMA UYGULANACAK STATÜLER ......... 79

A- EVLİLİK HUKUKEN KURULMUŞSA UYGULANIR (TMK m. 142) ......................................................................... 79

1- Ortak Konut Bulunmasa da Uygulanır ................................ 82

2- Düğün Yapılmamış Olsa da Uygulanır ............................... 82

B- BATIL EVLİLİKLERDE UYGULANIR (TMK m. 156) ......... 83

1- Mutlak Butlan (TMK m. 145-147) ..................................... 83

2- Nisbi Butlan (TMK m. 148-153) ........................................ 84

C- AYRILIK KARARI OLSA DA UYGULANIR (TMK m. 170) ........................................................................................ 87

D- AYRI KONUT EDİNME KARARI OLSA DA UYGULANIR (TMK m. 197 f. I) ............................................ 87

E- AYRI YAŞAMA HAKKI BULUNSA DA UYGULANIR (TMK m. 197 f. II) .................................................................. 87

XIV İçindekiler

F- EVLİLİK TESCİL EDİLMESE DE UYGULANIR (5490 SK m. 23 f. I) ......................................................................... 87

VII. ANLAŞMALI BOŞANMA UYGULANMAYACAK STATÜLER ................................................................................. 88

A- YOK EVLİLİKLERDE UYGULANMAZ .............................. 88

1- Kavram ............................................................................. 89

a. Hükümsüzlük Kavramı ................................................ 89

b. Yokluk Kavramı .......................................................... 91

2- Evlenmenin Yokluğu Sebepleri ......................................... 92

a. Aynı Cinsten Kişiler Arasında Yapılması ..................... 93

b. Evlendirme Memuru Bulunmadan Yapılması ............... 94

aa. Sadece Birbirine İrade Açıklaması ......................... 94

bb. Yetkili Olmayan Kişiye İrade Açıklaması .............. 95

c. Taraflar Hazır Bulunmadan Yapılması ......................... 96

aa. Aynı Yerde Hazır Olmamak .................................. 97

bb. Aynı Zamanda Hazır Olmamak.............................. 97

cc. Bizzat Hazır Olmamak .......................................... 97

3- Evlenmenin Yokluğunun Sonuçları ................................... 99

a. Evlenme Kendiliğinden Hükümsüzdür ......................... 99

b. Evlenmenin Yokluğunun Tespiti Davası Açılabilir ....... 99

aa. Her İlgili Açabilir .................................................. 99

bb. Her Zaman Açılabilir ............................................ 100

cc. Her Türlü Delille Kanıtlanabilir ............................ 101

dd. Aile Mahkemesi Görevlidir................................... 101

c. Boşanma Davası Açılmasına Olanak Vermez .............. 102

d. Kayıt Varsa Düzeltilmesi Dava Edilebilir .................... 102

e. Özel Kanun Varsa Evlilik Olarak Tescil Edilebilir ....... 102

f. Uzun Süre Geçmesi Yokluğu Ortadan Kaldırmaz ........ 103

İçindekiler XV

B- NİŞANLILIKTA UYGULANMAZ ...................................... 104

C- EVLİLİK BENZERİ YAŞAM MODELLERİNDE UYGULANMAZ .................................................................. 105

1- Common Law Evlilik ....................................................... 105

2- Kayıtsız Hayat Ortaklığı .................................................. 106

a. Özellikleri .................................................................. 106

aa. Herhangi Bir Şekil Şartına Bağlı Olmadan Kurulur ............................................................... 107

bb. Evlenme Niyetine Gerek Yoktur ........................... 107

cc. Evliliğin Tüm Yükümlülükleri Yerine Getirilir ..... 107

dd. Belirli Şekilde Süreklilik Taşır ............................. 107

ee. Herhangi Bir Şekil Şartına Bağlı Olmadan Sona Erer ............................................................ 108

b. Çeşitleri...................................................................... 108

aa. Aynı Cinsiyettekilerin Kayıtsız Hayat Ortaklığı .... 108

bb. Farklı Cinsiyettekilerin Kayıtsız Hayat Ortaklığı ............................................................. 108

3- Kayıtlı Hayat Ortaklığı ..................................................... 108

a. Özellikleri .................................................................. 109

aa. Resmi Sicile Kayıt veya Tescille Kurulur ............. 109

bb. Kanun Tarafından Düzenlenen Hak ve Yükümlülükler Doğurur ...................................... 109

cc. Boşanma Söz konusu Değildir .............................. 110

b. Çeşitleri...................................................................... 110

aa. Aynı Cinsiyettekilerin Kayıtlı Hayat Ortaklığı ...... 110

bb. Farklı Cinsiyettekilerin Kayıtlı Hayat Ortaklığı ..... 110

4- Homoparental Aile ........................................................... 111

5- Tek Ebeveynli Aile .......................................................... 111

6- Boşanma Sonrası Hayat Arkadaşlığı ................................. 111

XVI İçindekiler

7- Eş Cinsel Evlilik .............................................................. 112

D- DİNİ NİKÂHLI İLİŞKİDE UYGULANMAZ ........................ 113

E- EVLİLİK ÖNCESİ İLİŞKİDE UYGULANMAZ ................... 113

F- EVLİLİĞİN SONLANMASINDAN SONRAKİ İLİŞKİDE UYGULANMAZ ................................................. 114

G- DUYGUSAL İLİŞKİLERDE (FLÖRT) UYGULANMAZ ..... 114

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANLAŞMALI BOŞANMA KOŞULLARI

§ 5. EVLİLİK EN AZ BİR YIL SÜRMÜŞ OLMALIDIR ....................... 115

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 115

II. ÖZELLİKLERİ ............................................................................ 116

A- EVLİLİK SÜRESİ YETERLİ OLMALIDIR .......................... 116

1- Bekleme Süresi Bir Yıl Yeterlidir Görüşü ......................... 117

2- Bekleme Süresi Bir Yıl Yetersizdir Görüşü ....................... 117

3- Bekleme Süresi Olmamalıdır Görüşü ................................ 118

B- BİR YILLIK SÜRE DAVA TARİHİNDE DOLMUŞ OLMALIDIR ........................................................................ 118

C- BİR YILLIK SÜRE KENDİLİĞİNDEN ARAŞTIRILMALIDIR ......................................................... 120

D- BİR YILLIK SÜRENİN BİRLİKTE GEÇMESİ ARANMAZ .......................................................................... 120

E- BİR YILLIK SÜRE DOLMAMIŞSA DAVA ÇEKİŞMELİ BOŞANMA OLARAK SÜRDÜRÜLMELİDİR ......................................................... 121

§ 6. BİRLİKTE BAŞVURU VEYA DİĞER EŞİN KABULÜ GERÇEKLEŞMELİDİR ................................................................... 123

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 123

II. ÖZELLİKLERİ ............................................................................ 123

A- BİRLİKTE BAŞVURMA ...................................................... 123

1- Dava Bizzat Birlikte Açılabilir.......................................... 124

İçindekiler XVII

2- Dava Vekiller Tarafından Açılabilir ................................. 127

B- BİR EŞİN DİĞERİNİN DAVASINI KABUL ETMESİ ......... 127

1- Evlilik Birliğinin Sarsılması Davasında Mümkündür ........ 128

2- Diğer Davalarda Mümkün Değildir .................................. 129

C- DAVANIN İFLÂS İDARESİNE YÖNELTİLMESİ .............. 130

§ 7. EŞLER BİZZAT DİNLENMELİDİR ............................................... 131

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 131

II. ÖZELLİKLERİ ............................................................................ 131

A- DAVACI DİNLENMİŞ OLMALIDIR .................................. 131

B- DAVALI DİNLENMİŞ OLMALIDIR ................................... 132

C- AYNI ANDA DİNLENMELİDİR ......................................... 135

1- Kamu Düzenine İlişkindir ................................................ 136

2- Talimatla Dinleme Geçerli Değildir.................................. 137

3- Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla Dinleme Geçerlidir (HMK m. 149) ................................................. 137

4- Vekilin Dinlenmesi Geçerli Değildir ................................ 137

5- Vasinin Dinlenmesi Geçerli Değildir ................................ 139

6- Cezaevi İdaresince Dinlenmesi Geçerli Değildir ............... 142

D- TARAFLARIN İMZALARI ALINMALIDIR ....................... 142

1- Beyan Taraflara Okunmalıdır (HMK m. 154, f. III/d) ....... 143

2- İmzadan İmtina Varsa Davaya Çekişmeli Olarak Devam Edilmelidir ........................................................... 144

E- EŞ VESAYET ALTINDA İSE TMK. M. 166 F. I-II HÜKMÜNE GÖRE İNCELEME YAPILMALIDIR .............. 145

§ 8. EŞLER ARASINDA ANLAŞMA SAĞLANMALIDIR .................... 147

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 147

II. ÖZELLİKLERİ ............................................................................ 148

A- BOŞANMANIN MALÎ SONUÇLARI HUSUSUNDA ANLAŞMA SAĞLANMALIDIR .......................................... 148

XVIII İçindekiler

1. Maddî Tazminat Konusunda ............................................. 150

2. Manevî Tazminat Konusunda ........................................... 151

3. Yoksulluk Nafakası Konusunda ........................................ 152

B- ÇOCUKLARIN DURUMU HUSUSUNDA ANLAŞMA SAĞLANMALIDIR .............................................................. 154

1. İştirak Nafakası Konusunda .............................................. 155

2. Kişisel İlişki Konusunda ................................................... 157

3. Velâyet Konusunda .......................................................... 159

C- MAL REJİMİNİN TASFİYESİ ANLAŞMANIN ZORUNLU KAPSAMINDA DEĞİLDİR .............................. 160

§ 9. SERBESTÇE İRADE AÇIKLADIĞINA KANAAT GETİRİLMELİDİR .......................................................................... 169

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 169

II. ÖZELLİKLERİ ............................................................................ 169

A- KUSUR ARAŞTIRMASI YAPILMAMALIDIR .................... 170

B- SAİK DİKKATE ALINMAMALIDIR................................... 171

C- KARARIN UZUN SÜRE SONRA TEBLİĞE ÇIKARILMAMIŞ OLMALIDIR ........................................... 174

§ 10. DÜZENLEME/ANLAŞMA/PROTOKOL UYGUN BULUNMALIDIR ............................................................................. 179

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 179

II. DÜZENLEME AÇIKLANMALIDIR ........................................... 180

A- İLK DERECE MAHKEMESİNDE AÇIKLANABİLİR ......... 186

B- DÜZENLEME KANUN YOLU AŞAMASINDA AÇIKLANABİLİR ................................................................ 187

1- İstinaf Aşamasında Açıklanabilir ...................................... 188

2- Temyiz Aşamasında Düzenleme Açıklanabilir .................. 188

3- Karar Düzeltme Aşamasında Açıklanabilir İdi .................. 192

C- SÖZLÜ OLARAK AÇIKLAMA YAPILABİLİR .................. 193

III. DÜZENLEME UYGUN OLMALIDIR ........................................ 193

İçindekiler XIX

A- DÜZENLEMEDE UYGUN BULUNACAK HUSUSLAR ..... 193

1- Boşanmanın Malî Sonuçları ............................................. 194

a. Maddî tazminat (TMK m. 174 f. I) .............................. 194

b. Manevî tazminat (TMK m. 174 f. II) ........................... 196

c. Yoksulluk nafakası (TMK m. 175) .............................. 197

2- Çocukların Durumu ......................................................... 198

a. İştirak Nafakası (TMK m. 182 f. II) ............................ 199

b. Kişisel İlişki (TMK m. 182 f. I-II) ............................... 202

c. Velâyet (TMK m. 336 f. III) ....................................... 209

B- DÜZENLEMENİN ÜZERİNDE DURAKSAMA OLMAMALIDIR .................................................................. 212

C- DÜZENLEME UYGULANABİLİR OLMALIDIR ............... 213

1- Kayıtlar Getirilmelidir...................................................... 214

2- Yerine Getirilebilirlik Araştırılmalıdır .............................. 214

3- Tescil Kararı Verilmelidir ................................................ 215

4- Açılmamış Miras Hakkında Mirasbırakanın Katılması veya İzni Olmalıdır .......................................................... 216

D- DÜZENLEME KOŞULA BAĞLANMAMIŞ OLMALIDIR ........................................................................ 217

E- DÜZENLEME KANUNA AYKIRI OLMAMALIDIR .......... 218

IV. DÜZENLEMEYE MÜDAHALE EDİLEBİLİR............................ 220

A- DEĞİŞİKLİKTE/MÜDAHALEDE MENFAAT BULUNMALIDIR ................................................................ 221

1- İştirak Nafakasına Müdahale ............................................ 221

2- Kişisel İlişkiye Müdahale ................................................. 222

3- Velayete Müdahale .......................................................... 223

4- Maddi Tazminata Müdahale ............................................. 225

5- Manevi Tazminata Müdahale ........................................... 225

6- Yoksulluk Nafakasına Müdahale ...................................... 226

XX İçindekiler

7- Tedbir Nafakasına Müdahale ............................................ 226

8- Diğer Müdahaleler ........................................................... 226

a. Taraflara Yönelik Diğer Haller .................................... 226

b. Çocuklara Yönelik Diğer Haller .................................. 226

B- DEĞİŞİKLİK/MÜDAHALE TEKLİF GÖTÜRÜLMEDEN YAPILMAMALIDIR ........................... 226

1- Teklif Götürülmeden İştirak Nafakası Düzenlemesine Müdahale Yapılamaz ........................................................ 227

2- Teklif Götürülmeden Kişisel İlişki Düzenlemesine Müdahale Yapılamaz ........................................................ 228

3- Teklif Götürülmeden Velayet Düzenlemesine Müdahale Yapılamaz ........................................................ 233

4- Teklif Götürülmeden Maddi Tazminat Düzenlemesine Müdahale Yapılamaz ........................................................ 234

5- Teklif Götürülmeden Manevi Tazminat Düzenlemesine Müdahale Yapılamaz ............................... 235

6- Teklif Götürülmeden Yoksulluk Nafakası Düzenlemesine Müdahale Yapılamaz ............................... 235

7- Teklif Götürülmeden Diğer Düzenlemelere Müdahale Yapılamaz ........................................................................ 235

C- DEĞİŞİKLİK/MÜDAHALE GEREKÇELERİ AÇIKLANMALIDIR ............................................................ 235

D- DEĞİŞİKLİK/MÜDAHALE HAKKINDA EŞLERDEN GÖRÜŞ ALINMALIDIR ...................................................... 236

1- Değişiklik/Müdahale Eşler Tarafından Uygun Görülürse ......................................................................... 236

2- Değişiklik/Müdahale Eşler Tarafından Uygun Görülmezse ...................................................................... 237

V. DÜZENLEME DIŞI KARAR VERİLMEMELİDİR ..................... 238

A- DÜZENLEME DIŞI FAİZE HÜKMEDİLEMEZ ................... 239

B- DÜZENLEME DIŞI DEVİR KARARI VERİLEMEZ ............ 239

İçindekiler XXI

VI. DÜZENLEMEDE YER ALAN ANLAŞMALAR BAĞLAYICIDIR ........................................................................ 240

A- KOCANIN SOYADINI KULLANMAMA ............................ 240

B- KOCANIN SOYADINI KULLANMA .................................. 241

C- KREDİ BORCUNU ÖDEME ................................................ 241

D- TAŞINMAZA YÖNELİK ANLAŞMALAR .......................... 242

1- Taşınmazı Devretme ........................................................ 242

2- Taşınmazdan Yararlanma ................................................. 246

3- Taşınmaza Ait Ödemeler .................................................. 246

a. Kira Ödemesi ............................................................. 246

b. Aidat Ödemesi............................................................ 247

c. Yakıt Ödemesi............................................................ 247

D- ARAÇ KULLANIM HAKKI ................................................ 248

VII. DÜZENLENME ONAYLANMIŞ OLMALIDIR .......................... 249

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ANLAŞMANIN BOZULMASI

§ 11. ANLAŞMANIN BOZULMASI/DAVANIN ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASINA DÖNÜŞMESİ ........................................... 251

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 251

II. ÖZELLİKLERİ ............................................................................ 251

A- ÇEKİŞMELİ BOŞANMAYA DÖNÜŞME HALLERİ ........... 251

1- Anlaşmalı Boşanma Koşulları Gerçekleşmezse Dava Çekişmeli Boşanma Davasına Dönüşür ............................ 252

a. Bir Yıllık Süre Dolmamışsa ........................................ 252

b. İmzadan İmtina Varsa ................................................. 253

c. Eş Vesayet Altında İse ................................................ 254

d. Değişiklik Eşler Tarafından Uygun Görülmezse .......... 254

e. Davalı Eş Anlaşmalı Boşanmayı Kabul Etmezse ......... 255

f. Anlaşma Gereken Bir Konuda Anlaşma Olmazsa ........ 255

XXII İçindekiler

2- Anlaşma Bozulursa Dava Çekişmeli Boşanma Davasına Dönüşür ............................................................ 256

a. Anlaşmayı Bozma Hakkı ............................................ 258

aa. Anlaşmayı Dava Harcını Yatıran Eş Bozabilir ....... 259

bb. Anlaşmayı Dava Harcını Yatırmayan Eş Bozabilir ............................................................. 261

cc. Çekişmeli Boşanma Davasına Dönüşme Taleplerden Feragat Anlamına Gelmez ................ 262

b. Anlaşmayı Bozma Zamanı .......................................... 263

aa. İstinaf Aşamasında Anlaşma Bozulabilir ............... 263

bb. Temyiz Aşamasında Anlaşma Bozulabilir ............. 263

cc. Karar Düzeltme Aşamasında Anlaşma Bozulabilir .......................................................... 265

B- ÇEKİŞMELİ BOŞANMA OLARAK DEVAM USULÜ ........ 266

1- Davacıya Mehil Verilmelidir ............................................ 266

2- Davacının Verdiği Dilekçe Sonrası Dilekçelerin Karşılıklı Verilmesi İşlemi Tamamlanmalıdır ................... 267

3- Ön İnceleme Yapılmalıdır ................................................ 267

4- Tahkikat ve İzleyen Aşamalar Tamamlanmalıdır .............. 268

VIII. USUL HÜKÜMLERİ .................................................................. 268

A- HÜKÜM USULÜNE UYGUN KURULMALIDIR ................ 268

1- Hüküm, İnfazda Duraksamaya Yer Vermeyecek Şekilde Kurulmalıdır ........................................................ 268

2- Hüküm, Düzenlemenin Tamamını Taşıyacak Şekilde Kurulmalıdır .................................................................... 269

3- Hüküm Eda Emri Taşıyacak Şekilde Kurulmalıdır ............ 269

4- Hüküm, Düzenlemeye Atıf Yapılarak Kurulmamalıdır ...... 271

5- Hüküm, Düzenlemenin Tasdiki Şeklinde Kurulmamalıdır ................................................................ 272

B- DAVADAN FERAGAT EDİLEBİLİR .................................. 273

İçindekiler XXIII

C- YARGILAMA GİDERİ ........................................................ 274

D- AYRILIK KARARI VERİLEMEZ ........................................ 275

E- DÜZENLEMEDE BULUNUP HÜKME ALINMAMIŞ OLAN HUSUSLAR TAVZİH YOLU İLE HÜKME İLAVE EDİLEMEZ .............................................................. 276

F- BİRLİKTE TALEP VARSA ADLİ TATİLDE GÖRÜLEBİLİR .................................................................... 276

G- KONUSUZ KALMASI ......................................................... 277

H- KESİNLEŞME SONRASI DÜZENLEMEYE YÖNELİK İSTEKLERDE BULUNULABİLİR ...................................... 278

1- Düzenlemenin Değiştirilmesi İstenebilir ........................... 278

2- Düzenlemenin İptali İstenebilir ........................................ 278

3- Düzenlemenin Uygulanması İstenebilir ............................ 280

a. Tapu İptal ve Tescil İstemi.......................................... 280

aa. Onaylanan Düzenlemede ...................................... 280

bb. Onaylanmayan Düzenlemede ............................... 281

b. Alacağın Tespiti İstemi ............................................... 282

c. Zararın Tazmini İstemi ............................................... 283

d. Menfi Tespit İstemi .................................................... 283

e. Edası İstemi................................................................ 284

f. İcra Takibine İtirazın İptali İstemi ............................... 285

BEŞİNCİ BÖLÜM ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA UYGULANACAK İLKELER

§ 12. TASARRUF İLKESİ ........................................................................ 287

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 287

II. TANIMI ...................................................................................... 287

III. GÖRÜNÜMÜ .............................................................................. 288

A- KENDİLİĞİNDEN DAVA AÇILAMAZ/KARAR VERİLEMEZ (HMK m. 24 f. I) ............................................ 288

1- İlgililer Dava Açabilir/Açmayabilir .................................. 289

XXIV İçindekiler

2- İlgililer Karşı Dava Açabilir/Açmayabilir ......................... 289

3- İlgililer Kanun Yoluna Başvurabilir/Başvurmayabilir ........ 289

B- DAVA AÇMAYA ZORLANAMAZ (HMK m. 24 f. II) ......... 291

C- HAKKINI TALEP ETMEYE ZORLANAMAZ (HMK m. 24 f. II) .................................................................................. 291

D- DAVA KONUSUNU SERBESTÇE BELİRLER ................... 292

E- DAVA AÇILDIKTAN SONRA TASARRUF YETKİSİ DEVAM EDER (HMK m. 24 f. III) ....................................... 292

1- Davasından Feragat Edebilir (HMK m. 307, 309 f. II) ....... 292

2- Davasını Karşı Tarafın Açık Rızası ile Geri Alabilir (HMK m. 123) ................................................................. 292

F- DAVAYI KANUN YOLUNA TAŞIMA ............................... 293

IV. İSTİSNALARI ............................................................................. 293

A- YARGILAMA GİDERİ KENDİLİĞİNDEN GÖZETİLİR ..... 293

B- SEVK VE İDARE KENDİLİĞİNDEN GÖZETİLİR.............. 293

§ 13. TARAFLARCA GETİRİLME İLKESİ ............................................ 295

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 295

II. DAVA MALZEMESİ KAVRAMI ............................................... 296

III. DAVA MALZEMESİNİN GETİRİLMESİ ................................... 296

A- TARAFLARCA GETİRİLİR ................................................. 296

B- MAHKEMENIN İŞİ DEĞİLDİR ........................................... 297

1- Kendiliğinden Dikkate Alınamaz (HMK m. 25 f. I)........... 297

2- Kendiliğinden Delil Toplanamaz (HMK m. 25 f. II) .......... 297

3- Hatırlatılamaz (HMK m. 25 f. I) ....................................... 298

§ 14. TALEPLE BAĞLILIK İLKESİ ........................................................ 299

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 299

II. İLKENİN UYGULANMASI ........................................................ 299

A- TALEP SONUCUNDAN FAZLASINA KARAR VEREMEZ............................................................................ 299

İçindekiler XXV

B- TALEP SONUCUNDAN BAŞKA BİR ŞEYE KARAR VEREMEZ ........................................................................... 300

1- Islah Yapılmamışsa .......................................................... 300

2- Islah Yapılmışsa .............................................................. 300

3- Bir Sebebe Hasredilmişse ................................................. 301

4- Genel Boşanma Sebebiyle Açılmışsa ................................ 301

III. İLKENİN UYGULANMASI ........................................................ 301

§ 15. HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI.................................................... 303

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 303

II. OLAN BİTENİ BİLME/BİLGİLENME HAKKI (HMK m. 27 f. II/a) ......................................................................................... 304

A- DAVAYI BİLME HAKKI .................................................... 304

B- DURUŞMA GÜNÜNÜ BİLME HAKKI ............................... 304

1- Ön İnceleme Duruşmasını Bilme Hakkı (HMK m. 139) ................................................................................. 305

2- Tahkikat Duruşmasını Bilme Hakkı (HMK m. 147 f. I) .... 306

3- Sözlü Yargılama Duruşmasını Bilme Hakkı Var İdi (HMK m. 147 f. I, 186 f. I) ............................................... 307

C- DELİLLERİ BİLME HAKKI ................................................ 308

D- GEREKÇEYİ BİLME HAKKI .............................................. 309

E- İŞLEMLERİ BİLME HAKKI ............................................... 309

1- Tarafların İşlemlerini Bilme Hakkı ................................... 309

2- Mahkemenin İşlemlerini Bilme Hakkı .............................. 309

III. OLAN BİTENİ AÇIKLAMA VE İSPAT HAKKI (HMK m. 27 f. II/b) .................................................................................... 310

A- AÇIKLAMA HAKKI............................................................ 310

1- Açıklayan Tarafın Göstereceği Davranış .......................... 312

a. Adap Dışı Açıklama Yapılamaz .................................. 312

b. Konu Dışı Açıklama Yapılamaz .................................. 312

XXVI İçindekiler

2- Hâkimin Göstereceği Davranış ......................................... 312

a. Şefkatle Dinlemelidir .................................................. 312

b. Sabırla Dinlemelidir .................................................... 312

c. Anlayışla Dinlemelidir ................................................ 313

B- İSPAT HAKKI (HMK m. 27 f. II/b) ...................................... 313

IV. DEĞERLENDİRTME VE GEREKÇELENDİRTME HAKKI (HMK m. 27 f. II/c) ..................................................................... 313

A- AÇIKLAMALARI DEĞERLENDİRTME HAKKI ................ 313

B- KARARLARI GEREKÇELENDİRTME HAKKI .................. 314

1- Gerekçe Dosya Kapsamı İle Bağdaşmalıdır ...................... 314

2- Gerekçe Pozitif Hukuk İle Bağdaşmalıdır ......................... 314

3- Gerekçe, Sebebi Gösterilmedikçe Yerleşik İçtihatlar İle Bağdaşmalıdır ............................................................. 315

§ 16. USUL EKONOMİSİ İLKESİ ............................................................ 317

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 317

I. UNSURLARI ............................................................................... 317

A- BASİTLİK İLKESİ (DÜZENLİ BİÇİMDE YARGILAMA) (HMK m. 30) ............................................... 317

B- ÇABUKLUK İLKESİ (MAKUL SÜRE İÇİNDE YARGILAMA) (TCA m. 141 f. IV, HMK m. 30 f. I) ............. 318

C- UCUZLUK İLKESİ (EN AZ GİDERLE YARGILAMA) (TCA m. 141 f. IV, HMK m. 30 f. I) ...................................... 319

II. YANSIMASI ............................................................................... 319

A- DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ (HMK m. 166) .............. 319

B- DAVALARIN AYRILMASI (HMK m. 167) ......................... 320

C- DAVA SONUCUNUN BEKLENİLMESİ ............................. 320

D- ÖN SORUN İNCELEMESİ ................................................... 320

E- USULİ KAZANILMIŞ HAK KURALI ................................. 320

III. DEĞERLENDİRİLMESİ ............................................................. 321

İçindekiler XXVII

§ 17. HÂKİMİN DAVAYI AYDINLATMA ÖDEVİ ................................ 323

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 323

II. AYDINLATMA ÖDEVİNİN TÜRÜ ............................................ 324

A- MADDİ AYDINLATMA ...................................................... 324

B- HUKUKİ AYDINLATMA.................................................... 324

III. AYDINLATMA ÖDEVİNİN KONUSU ...................................... 325

A- BELİRSİZ HUSUSLAR........................................................ 325

B- ÇELİŞKİLİ HUSUSLAR ...................................................... 325

IV. AYDINLATMA ÖDEVİNİN USULÜ ......................................... 325

A- AÇIKLAMA YAPTIRMA .................................................... 325

B- SORU SORMA..................................................................... 326

C- DELİL GÖSTERİLMESİNİ İSTEME ................................... 326

D- TARAFIN KENDİSİNİ DİNLEME ....................................... 326

V. AYDINLATMA ÖDEVİNİN SINIRLARI ................................... 326

A- SÖYLENMEYEN ŞEYLERİ KAPSAMAZ .......................... 326

B- SÖYLENMEYEN VAKIALARI KAPSAMAZ ..................... 327

C- SÖYLEMEYENE YOL GÖSTERMEYİ KAPSAMAZ ......... 327

D- SÖYLEMEYENE İSTİCVABI KAPSAMAZ ........................ 327

§ 18. HUKUKUN KENDİLİĞİNDEN UYGULANMASI İLKESİ ........... 329

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 329

II. TARAFLARCA DAVA MALZEMESİ GETİRİLİR (HMK m. 25) .............................................................................................. 329

III. TARAFLARCA HUKUKİ SEBEP GÖSTERİLMESİ ZORUNLU DEĞİLDİR .............................................................. 329

A- DAVA DİLEKÇESİNDE HUKUKİ SEBEP GÖSTERMESİ ZORUNLU DEĞİLDİR (HMK m. 119 f. I/g) ........................................................................................ 330

B- CEVAP DİLEKÇESİNDE HUKUKİ SEBEP GÖSTERMESİ ZORUNLU DEĞİLDİR (HMK M. 129 F. I/F) ....................................................................................... 330

XXVIII İçindekiler

IV. TARAFLARCA BİLDİRİLEN HUKUKİ SEBEP DEĞİŞTİRİLEBİLİR (HMK m. 141)........................................... 331

V. TARAFLARCA BİLDİRİLEN HUKUKİ SEBEP HÂKİMİ ETKİLEMEZ .............................................................................. 331

A- YANLIŞ GÖSTEREME HÂKİMİ ETKİLEMEZ ................... 331

B- EKSİK GÖSTEREME HÂKİMİ ETKİLEMEZ ..................... 331

C- BİRKAÇ SEBEP GÖSTERME HÂKİMİ ETKİLEMEZ ........ 332

D- HİÇ GÖSTERMEME HÂKİMİ ETKİLEMEZ ....................... 332

VI. TARAFLARCA GETİRİLEN VAKIALARIN HUKUKİ NİTELENDİRİLMESİNİ HÂKİM YAPAR ................................. 332

VII. TARAFLARCA GETİRİLEN VAKIALARIN HANGİSİNİN SABİT OLDUĞUNU HÂKİM BELİRLER ................................. 332

VIII. TARAFLARCA GETİRİLEN VAKIALARA UYAN HUKUK NORMUNU HÂKİM UYGULAR ................................ 333

A- TÜRK HUKUKUNU KENDİLİĞİNDEN UYGULAR .......... 333

B- YETKİLİ OLAN YABANCI HUKUKU KENDİLİĞİNDEN UYGULAR (5718 SK m. 2) .................... 333

§ 19. TEKSİF İLKESİ................................................................................ 335

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 335

II. KURAL: BELİRLİ AŞAMAYA KADAR DAVA MALZEMESİ İLERİ SÜRÜLEBİLİR ......................................... 335

A- DAVACI AÇISINDAN TEKSİF (HMK m. 141 f. I) .............. 336

1- Kural Olarak .................................................................... 336

2- Cevap Dilekçesi Verilmezse ya da Sürede Verilmezse ...... 336

B- DAVALI AÇISINDAN TEKSİF (HMK m. 141 f. I) .............. 336

1- Kural Olarak .................................................................... 336

2- Cevaba Cevap Dilekçesi Verilmezse ya da Sürede Verilmezse ....................................................................... 337

3- Cevap Dilekçesi Verilmezse ya da Sürede Verilmezse ...... 337

III. TEKSİF İLKESİNİN İSTİSNALARI ............................................ 337

İçindekiler XXIX

A- ISLAH (HMK m. 141 f. II).................................................... 337

B- KARŞI TARAFIN AÇIK MUVAFAKATİ (HMK m. 141 f. II) ...................................................................................... 337

C- ESKİ HÂLE GETİRME (HMK m. 95-101) ........................... 338

D- YARGILAMAYI GECİKTİRME AMACI TAŞIMAMAK (HMK m. 145) .............................................. 338

E- SÜRESİNDE İLERİ SÜRÜLEMEMESİNİN İLGİLİ TARAFIN KUSURUNDAN KAYNAKLANMAMASI (HMK m. 145) ...................................................................... 338

ALTINCI BÖLÜM ANLAŞMALI BOŞANMANIN SONUÇLARI

§ 20. ANLAŞMALI BOŞANMANIN SONUÇLARI ................................. 341

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 341

II. ÖZELLİKLERİ ............................................................................ 342

A- MADDİ TAZMİNAT (TMK m. 174 f. I) ............................... 342

1- Davacıya Maddi Tazminat Verilebilir ............................... 342

2- Davalıya Maddi Tazminat Verilebilir ............................... 344

B- MANEVÎ TAZMİNAT (TMK m. 174 f. II) ........................... 345

1- Davacıya Manevî Tazminat Verilebilir ............................. 348

2- Davalıya Manevî Tazminat Verilebilir.............................. 348

C- YOKSULLUK NAFAKASI (TMK m. 175) .......................... 348

1- Genel Olarak ................................................................... 349

2- Davacıya Yoksulluk Nafakası Verilebilir.......................... 352

3- Davalıya Yoksulluk Nafakası Verilebilir .......................... 352

D- VELÂYET (TMK m. 336 f. III) ............................................ 352

1- Genel Olarak ................................................................... 353

2- Davacıya Velayet Verilebilir ............................................ 353

3- Davalıya Velayet Verilebilir ............................................. 354

E- TEDBİR NAFAKASI (TMK m. 169) .................................... 355

XXX İçindekiler

1- Genel Olarak .................................................................... 355

2- Davacıya Tedbir Nafakası Verilebilir ................................ 358

3- Davalıya Tedbir Nafakası Verilebilir ................................ 358

F- İŞTİRAK NAFAKASI (TMK. m. 182 f. III, 329) ................... 363

1- Genel Olarak .................................................................... 363

2- Davacı İştirak Nafakası İsteyebilir .................................... 366

3- Davalı İştirak Nafakası İsteyebilir ..................................... 366

G- KİŞİSEL İLİŞKİ (TMK m. 323) ............................................ 367

1- Genel Olarak .................................................................... 367

2- Davacı Kişisel İlişki Kurulmasını İsteyebilir ..................... 369

3- Davalı Kişisel İlişki Kurulmasını İsteyebilir ...................... 370

4- Kişisel İlişkinin Kaldırılması İstenebilir ............................ 371

§ 21. ANLAŞMALI BOŞANMANIN MAL REJİMİNİN TASFİYESİNE YÖNELİK SONUÇLARI ........................................ 373

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 373

A- EŞLERİN BAĞLI OLDUĞU REJİME İLİŞKİN HÜKÜMLER UYGULANIR (TMK m. 179) ......................... 374

B- SÖZLEŞMEYLE SEÇİLEN REJİM VARSA (TMK. m.202 f.II, 242-281) .............................................................. 374

C- SÖZLEŞMEYLE SEÇİLEN REJİM YOKSA ........................ 375

1- Evlilik Tarihinden 01.01.2002 Tarihine Kadar Mal Ayrılığı Rejimi Kuralları Uygulanır .................................. 375

2- 01.01.2002 Tarihinden Mal Rejiminin Sona Erdiği Tarihe Kadar Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Kuralları Uygulanır .......................................................... 376

II. 743 SAYILI TÜRK KANUNU MEDENÎSİNE GÖRE TASFİYE UYGULAMASI ......................................................... 376

A- TKM DÖNEMİNDE TASFİYE UYGULAMASI .................. 376

1- Kural Rejiminin Özellikleri .............................................. 377

İçindekiler XXXI

a. Kendi Malında Tasarruf Yetkisinin Bulunması (TKM m. 186 f. I) ....................................................... 377

b. Kendi Malında İntifa Hakkı Sahipliğinin Bulunması (TKM m. 186 f. I) ..................................... 377

c. Kendi Malını İdare Hakkının Bulunması (TKM m. 186 f. I) ...................................................................... 377

d. Kendi Malı, Geliri ve Kazancının Kişisel Mal Sayılması (TKM m. 189) ............................................ 377

2- Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Düzenleme Yoktur ....... 377

3- Mal Rejiminin Tasfiyesinde Borçlar Kanunu Genel Hükümleri Uygulanır (TMK m. 5, TBK m. 646)............... 382

B- TMK DÖNEMİNE SARKMA VARSA TASFİYE UYGULAMASI .................................................................... 382

III. MAL REJİMİNİN SÖZLEŞME İLE TASFİYESİ......................... 384

A- GENEL OLARAK ................................................................ 384

1- Tasfiye Sözleşmesi Yapılabilir ......................................... 384

2- Tasfiye Sözleşmesi Konusunda Borçlar Kanunundaki Genel Hükümler Uygulanır .............................................. 384

3- Tasfiye Sözleşmesi Emredici Hükümlere Aykırı Yapılamaz ....................................................................... 385

IV. MAL REJİMİNİN ANLAŞMALI BOŞANMA/PROTOKOL İLE TASFİYESİ ......................................................................... 385

A- GENEL OLARAK ................................................................ 385

B- MAL REJİMİNİN TASFİYESİ ANLAŞMALI BOŞANMANIN FERİ HÜKÜMLERİ ARASINDA YER ALMAMAKTADIR.............................................................. 403

C- TASFİYEDE ANLAŞAMAMA ANLAŞMALI BOŞANMAYA ENGEL DEĞİLDİR .................................... 404

D- MAHKEME İÇİ İKRAR DİKKATE ALINMALIDIR ........... 407

V. ANLAŞMALI BOŞANMADA TASFİYE KONUSU ................... 409

A- TASFİYE KONUSU OLAN MALVARLIĞI ........................ 409

1- Rejim Süresince Edinilen Malvarlığı ................................ 409

XXXII İçindekiler

2- Mal Rejiminin Sona Erdiği Tarihte Var Olan Edinilmiş Mallar (TMK m. 235 f. I) ................................................. 410

3- Ayni Taksime Konu Olan Malvarlığı ................................ 410

4- Miras Paylaşım Sözleşmesine Konu Olan Malvarlığı ........ 411

B- TASFİYE KONUSU OLMAYAN MALVARLIĞI ................ 411

1- Evlilik Öncesi Edinilen Malvarlığı .................................... 411

a. Tamamı Evlilik Öncesi Edinilmişse............................. 411

b. Bir Kısmı Evlilik Öncesi Edinilmişse .......................... 413

2- Mal Rejimi Sonlandıktan Sonra Edinilen Malvarlığı ......... 414

a. Mal Rejimi Sonlandıktan Sonra Edinilen Malvarlığı Tasfiye Konusu Yapılamaz ........................ 415

b. Mal Rejimi Sonlandıktan Sonra Edinilen Malvarlığı Uyuşmazlığı Aile Mahkemesinde İncelenemez ................................................................ 415

c. Mal Rejiminin Sona Ermesinden Sonra Yapılan Ödemelerden Doğan Uyuşmazlıklarda Genel Mahkemeler Görevlidir ............................................... 416

d. Mal Rejimi Sonlandığında Ödenmemiş Kredi Borcu Varsa Oranlama Yapılır .................................... 416

C- TASFİYE KONUSU ALACAKLAR ..................................... 417

1- Ayni Nitelikte Olanlar ...................................................... 417

a. Diğer Eşte Olan Malların Geri Alınması (TMK m. 226 f. I) ...................................................................... 417

aa. Eşya Talep Edilebilir ............................................ 417

bb. Ziynet Talep Edilebilir .......................................... 419

b. Paylı Mülkiyete İlişkin Talep (TMK m. 226 f. II) ........ 420

c. Tarımsal İşletmeye İlişkin Talep (TMK m. 233) .......... 420

d. Aile Konutuna İlişkin Talep (TMK m. 240) ................. 421

2- Nakdi Nitelikte Olanlar .................................................... 421

a. Katkı Payı Alacağı ...................................................... 422

İçindekiler XXXIII

b. Değer Artış Payı Alacağı (TMK m. 227) ..................... 424

c. Katılma Alacağı (TMK m. 231) .................................. 425

V. ANLAŞMALI BOŞANMADA TASFİYE TALEBİ...................... 426

A- TASFİYE TALEBİ AÇIK OLMALIDIR ............................... 426

1- Alacak Miktarı Gösterilmelidir (HMK m. 119 f. I/d)......... 426

2- Duraksama Varsa Açıklama Yaptırılmalıdır (HMK m. 31) ................................................................................... 427

3- Her Bir Malvarlığı İçin Talep Ayrı Gösterilmelidir ........... 428

a. Her Mal İçin Ayrı Talep Miktarı Gösterilmelidir ......... 428

b. Gösterilen Miktara Göre Karar Verilir......................... 430

c. Miktar Gösterilmemişse Eşit Talep Var Kabul Edilir .......................................................................... 430

B- TASFİYE TALEBİNE AYKIRI KARAR VERİLEMEZ (HMK m. 26) ........................................................................ 431

VII. MAL REJİMİNİN BAĞIMSIZ DAVA İLE TASFİYESİ .............. 431

A- GENEL OLARAK ................................................................ 432

B- DAVA USULÜNE UYGUN ŞEKİLDE AÇILMALIDIR ...... 432

1- Dava ya da Karşı Dava İle İstenebilir ............................... 432

2- Dava Aile Mahkemesine Açılmalıdır ................................ 433

3- Usulüne Uygun Şekilde İstem Yoksa Kesin Hüküm Oluşturacak Şekilde Ret Kararı Verilemez........................ 434

4- Kural Olarak Alacak Davası Açılır ................................... 434

a. Nakdi Alacak Yerine Ayın Talep Edilmişse ................ 434

b. Nakdi Alacak Terditli Talep Edilmişse (HMK m. 111) ........................................................................... 435

5- Hukuki Nitelendirme Hakime Aittir (HMK m. 33) ........... 436

C- KÜLLİ/İKİ TARAFLI TASFİYE .......................................... 436

1- Kendiliğinden Yapılamaz ................................................. 437

2- Karşı Dava Açılması Gerekir ........................................... 437

XXXIV İçindekiler

D- TEREKE TASFİYESİ AYRI YAPILIR ................................. 437

1- Tasfiye Sonucunda Belirlenecek Alacak Terekenin Borcu Sayılır .................................................................... 438

2- Tasfiye Alacağı Miras Paylaşımından Önce Ödenmelidir ..................................................................... 438

3- Tasfiye Alacağı Ödendikten Sonra Kalan Miktar, Mirasçılar Arasında Miras Payları Oranında Paylaşılır ...... 440

4- Tasfiye Alacağından Bu Sıfatını Kaybetmemiş Tüm Mirasçılar Üçüncü Kişilere Karşı Sorumludur ................... 440

a. Kişisel Olarak Sorumludur (TMK m. 599 f. II) ............ 440

b. Müteselsilen Sorumludur (TMK m..641) ..................... 441

5- Tasfiye Alacağından Davacının Da Miras Payı Oranında Sorumlu Olduğu Gözetilerek Mirasçı Davalılardan Tahsiline Karar Verilecek Miktar Hüküm Fıkrasında Gösterilmelidir ................................................ 441

E- MAL REJİMİNİN SONRA ERMESİ ANINDAKİ DURUMLARINA GÖRE TASFİYE EDİLİR (TMK. m. 228 f I) .................................................................................. 442

1- Malvarlığı Mal Rejiminin Sona Erdiği Tarihteki Niteliğine Göre Tasfiye Edilir........................................... 443

2- Malvarlığı Mal Rejiminin Sona Erdiği Tarihteki Seviyesine Göre Tasfiye Edilir ......................................... 443

3- Malvarlığı Mal Rejiminin Sona Erdiği Tarihteki Aşamasına Göre Tasfiye Edilir ......................................... 443

§ 22. ANLAŞMALI BOŞANMANIN KENDİLİĞİNDEN OLUŞAN SONUÇLARI ..................................................................................... 445

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 445

II. ÖZELLİKLERİ ............................................................................ 445

A- VATANDAŞLIK .................................................................. 446

B- ERGİNLİK............................................................................ 447

C- KAYIN HISIMLIĞI .............................................................. 449

D- SOYADI ............................................................................... 450

İçindekiler XXXV

1- Boşanma Sonrası Kadının Soyadı (TMK. m. 173) ............ 450

a. Evlenmeden Önce Bekâr İdiyse Soyadı (TMK. m. 173 f. I) ...................................................................... 450

b. Evlenmeden Önce Dul İdiyse Soyadı (TMK. m. 173 f. I) ...................................................................... 450

aa. Kural Olarak ........................................................ 450

bb. Evlenmeden Önce Dul Olup Bekârlık Soyadını Kullanması ......................................................... 451

2- Boşandığı Kocasının Soyadını Kullanması ....................... 451

a. Kocanın Soyadını Kullanmaya İzin Verilmesi Davası (TMK. m. 173 f. II) ......................................... 452

aa. Kocanın Soyadını Kullanmaya İzin Koşulları ....... 452

aaa. Usulüne Uygun Dava Açılmış Olmalıdır ...... 452

bbb. Kadın Eşin Menfaati Bulunmalıdır............... 454

ccc. Erkek Eşe Zarar Vermemelidir .................... 456

bb. Kocanın Soyadını Kullanmaya İzin Usulü ............ 456

aaa. Görevli Mahkeme ........................................ 456

bbb. Erkek Eşe Husumet Yöneltilmelidir ............. 458

ccc. Erkek Eşin Kabulü ...................................... 459

ddd. Zamanaşımı................................................. 459

b. Kocanın Soyadını Kullanma İznini Kaldırma Davası (TMK. m. 173 f. III) ........................................ 460

aa. Görevli Mahkeme ................................................ 460

bb. Dava Koca Tarafından Açılabilir .......................... 461

cc. Dava Kadın Tarafından Açılabilir İdi .................... 462

dd. Nüfus Müdürlüğü Temyiz Edemez ....................... 464

ee. Koca, Koşulların Değiştiğini İspat Etmelidir ......... 464

3- Boşanan Kadının Hanesi (NHUY m. 28) .......................... 467

a. Boşanan Kadının Soyadı ve Hanesi ............................. 467

XXXVI İçindekiler

aa. Kocasının Soyadını Kullanmasına İzin Verilmemişse (TMK m. 173, f. I) ........................ 467

bb. Kocasının Soyadını Kullanmasına İzin Verilmişse (TMK m. 173, f. II) ............................ 468

b. Dul Olarak Evlenip Boşanan Kadının Soyadı ve Hanesi ........................................................................ 468

aa. Bekârlık Soyadını Taşımasına İzin Verilmesini Aile Mahkemesinden İsteyebilir .......................... 469

bb. Bekârlık Soyadını Taşımasına İzin Verilmesini Yazılı Olarak veya E-Başvuru İle Talep Edebilir ............................................................... 469

c. Boşandığı Eşinin Soyadını Kullanmasına İzin Verilen Kadının Soyadı ve Hanesi ............................... 470

aa. Evlenmeden Önceki Soyadıyla Eşinin Soyadını Birlikte Kullanmak İstemişse ............................... 470

bb. Evlenmeden Önceki Soyadını Kullanmak İstemişse ............................................................. 470

d. Evlenmeyle Türk Vatandaşlığını Kazanıp Boşanan Kadının Soyadı ve Hanesi ........................................... 470

e. Boşanma Kararında Soyadı Belirtilmeden Boşanan Kadının Soyadı ve Hanesi ........................................... 471

f. Tanıma/Tenfiz Kararı Verilerek Boşanan Kadının Soyadı ve Hanesi ........................................................ 471

g. Yetkili Kurumlar Tarafından Aile Kütüklerine Tesciline Karar Verilerek Boşanan Kadının Soyadı ve Hanesi .................................................................... 471

4- Boşanma Halinde Çocuğun Hanesi ................................... 472

E- YENİDEN EVLENME OLANAĞI ....................................... 474

1- Kadın Eş Yönünden Yeniden Evlenme Olanağı ................ 474

a. Bekleme Süresi Geçmiş Olmalıdır ............................... 475

b. Bekleme Süresinde Nişanlanmaya Engel Yoktur ......... 475

c. Bekleme Süresi Kesin Olmayan Evlenme Engelidir ..... 475

İçindekiler XXXVII

d. Bekleme Süresinin Sona Ermesi ................................. 476

e. Bekleme Süresinin Kaldırılması .................................. 476

aa. Kadının Önceki Evliliğinden Gebe Olmadığının Anlaşılması ..................................... 477

bb. Evliliği Sona Eren Eşlerin Yeniden Birbiriyle Evlenmek İstemeleri ........................................... 477

2- Erkek Eş Yönünden Yeniden Evlenme Olanağı ................ 478

F- CEBRÎ İCRA YOLUNA GİDİLEBİLMESİ .......................... 478

G- ZAMANAŞIMININ İŞLEMEYE BAŞLAMASI ................... 478

H- YASAL MİRASÇILIK SIFATININ KAYBI ......................... 479

I- ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARLA SAĞLANAN HAKLARIN KAYBI ............................................................ 480

1- Atanmış Mirasçı Olma Hakkının Kaybı ............................ 480

2- Vasiyet Alacaklısı Olma Hakkının Kaybı ......................... 481

İ- BOŞANMA KARARININ NÜFUSA BİLDİRİLMESİ .......... 481

1- Genel Olarak ................................................................... 481

2- Boşanma Kararlarında Bulunması Gerekli Hususlar (NHK m. 27) ................................................................... 483

3- Boşanma Tarihi (NHUY m. 27) ....................................... 483

a. Türk Mahkemesinden Verilen Boşanma Kararı ........... 484

b. Yabancı Ülke Makamlarınca Verilen Boşanma Kararı ......................................................................... 484

aa. Tanıma/Tenfiz Kararı Verilmesi ........................... 484

bb. Yetkili Kurumlar Tarafından Aile Kütüklerine Tesciline Karar Verilmesi ................................... 484

4- Boşanma Kararlarının Bildirimi ve Tescili........................ 485

a. Bildirim Süresi ve Yükümlülüğü ................................. 485

b. Bildirimin Tescili ....................................................... 485

aa. 20.01.1986 Tarihli Genelgeden Önce Kesinleşmiş Mahkeme Kararları .......................... 485

XXXVIII İçindekiler

bb. Boşanma Kararı Kesinleşmeden Eşlerden Birinin Ölümü ..................................................... 486

5- Boşanmanın İptali Kararları (NHUY m. 29) ...................... 486

6- Yabancı Devlet Makamlarınca Verilmiş Boşanma Kararları (NHUY m. 60) .................................................. 486

J- KADIN İÇİN BEKLEME SÜRESİ (TMK m. 132) ................ 488

YEDİNCİ BÖLÜM ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA YARGILAMA USULÜ

§ 23. HMK HÜKÜMLERİNE TÂBİ TUTULMAYAN YARGILAMA KURALLARI ........................................................... 491

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 491

II. HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNUNA TÂBİ TUTULMAYAN YARGILAMA KURALLARI .......................... 496

A- HÂKİM, VİCDANEN KANAAT GETİRMELİDİR .............. 497

B- HÂKİM, OLGULAR HAKKINDA TARAFLARA YEMİN ÖNEREMEZ ........................................................... 497

C- HÂKİM, TARAFLARIN İKRARI VE KABULÜ İLE BAĞLI DEĞİLDİR ............................................................... 498

Ç- HÂKİM, KANITLARI SERBESTÇE TAKDİR EDER .......... 500

D- HÂKİM, BOŞANMANIN FER'Î SONUÇLARINA İLİŞKİN ANLAŞMALARI ONAYLAMIŞ OLMALIDIR ..... 501

E- HÂKİM, DURUŞMANIN GİZLİ YAPILMASINA KARAR VEREBİLİR ........................................................... 501

§ 24. GÖREVLİ MAHKEME .................................................................... 503

I. GÖREVİN BELİRLENMESİ (HMK m. 1, c. 1) ............................ 503

A- GÖREVLİ MAHKEME 4787 SAYILI KANUNLA BELİRLENMİŞTİR .............................................................. 503

B- GÖREV SÖZLEŞMESİ YAPILAMAZ ................................. 505

II. GÖREV KURALLARININ NİTELİĞİ ......................................... 505

A- KAMU DÜZENİNDENDİR (HMK m. 1, c. 2) ...................... 505

B- DAVA ŞARTLARINDANDIR (HMK m. 114/c) ................... 506

İçindekiler XXXIX

C- KENDİLİĞİNDEN ARAŞTIRILIR (HMK m. 115 f. I).......... 506

D- HER ZAMAN İLERİ SÜRÜLEBİLİR (HMK m. 115 f. I) ..... 507

E- TARAFLAR İTİRAZDA BULUNABİLİR ............................ 507

F- USULÎ KAZANILMIŞ HAK OLUŞTURMAZ ..................... 507

G- HÜKÜM KESİNLEŞTİKTEN SONRA İLERİ SÜRÜLEMEZ ...................................................................... 507

III. GÖREVLİ MAHKEME ............................................................... 507

A- DAVA AİLE MAHKEMESİ FAALİYETE GEÇMEDEN ÖNCE AÇILMIŞSA ............................................................. 508

1- Aile Mahkemesi Davadan Sonra Karardan Önce Faaliyete Geçmişse .......................................................... 508

a. Devir Kararı Yerine Görevsizlik Kararı Verilemez ...... 508

b. Devir Kararı Temyiz Edilemez ................................... 509

c. Devredilen Aile Mahkemesi Tarafından Yargılama Sürdürülür .................................................................. 509

2- Aile Mahkemesi Karardan Sonra Hüküm Kesinleşmeden Önce Faaliyete Geçmişse ......................... 510

a. Devir Kararı Verilmelidir ........................................... 510

b. Devir Kararı Temyiz Edilemez ................................... 512

c. Devredilen Aile Mahkemesi Tarafından İşlemler Sürdürülür .................................................................. 512

B- DAVA AİLE MAHKEMESİ FAALİYETE GEÇTİKTEN SONRA AÇILMIŞSA ........................................................... 513

C- AİLE MAHKEMESİ KURULMAYAN YERLERDE GÖREVLİ MAHKEME (4787 sayılı Kanun m. 4/1) .............. 514

D- ANLAŞMALI BOŞANMA SEBEBİYLE BOŞANMA İLE İLİNTİLİ DAVALARDA GÖREVLİ MAHKEME......... 516

1- Boşandığı Eşin Soyadını Kullanmaya İzin Davasında Görevli Mahkeme ............................................................ 516

2- Evliliğin Tespitine İlişkin Davada Görevli Mahkeme ........ 517

XL İçindekiler

3- Boşanma Davasından Sonra Açılan Boşanma Sebebiyle Manevi Tazminat İsteğine İlişkin Davada Görevli Mahkeme ............................................................ 517

4- Boşanma Davası Bulunmadan İleri Sürülen Manevi Tazminat Davası .............................................................. 518

5- Çocuğun Mallarını Geri Verme Yükümlülüğünden Kaynaklanan Alacak Davası ............................................. 518

6- Aile Hukuku Hükümlerine Göre İncelenemeyen Haksız Fiil Sorumluluğundan Kaynaklanan Manevi Tazminat Davası .............................................................. 519

7- 6284 Sayılı Kanun Hükümlerine Göre Verilen Tedbir Kararlarına İtiraz .............................................................. 520

8- Velayetin Kaldırılması Davası .......................................... 521

9- Velayetin Değiştirilmesi Davası ....................................... 522

10- Çocuğun Soyadının Değiştirilmesi Davası ........................ 524

11- Çocuğun Mutad Meskeni Olan Ülkeye İadesi Davası ........ 529

12- Nafaka Alacağı İle İlgili Menfi Tespit Davası ................... 530

13- Nafakanın İstirdadı Davası ............................................... 531

14- Evlilik Öncesi Alacak Davası ........................................... 532

IV. GÖREVE YÖNELİK KANUN YOLU ......................................... 532

§ 25. YETKİLİ MAHKEME ..................................................................... 535

I. YETKİ KURALININ NİTELİĞİ .................................................. 535

A- DİĞER KANUNLARDA YER ALAN YETKİYE İLİŞKİN HÜKÜMLER SAKLI TUTULMUŞTUR (HMK m. 5) ..................................................................................... 535

B- İLK İTİRAZ NİTELİĞİNDEDİR (HMK m. 116 f. I/a) .......... 536

C- KESİN YETKİ KURALI ÖNGÖRÜLMEMİŞTİR (TMK m. 168) .................................................................................. 537

D- KENDİLİĞİNDEN YETKİSİZLİK KARARI VERİLEMEZ (HMK m. 19 f. II, IV) ...................................... 538

E- ASIL DAVAYA BAKAN MAHKEME KARŞI DAVAYA BAKMAYA YETKİLİDİR (HMK m. 13) ............ 539

İçindekiler XLI

F- YETKİ HUSUSUNDA TERCİH HAKKI DAVACIYA AİTTİR ................................................................................. 539

G- DAVA TARİHİNDEKİ YERLEŞİM YERİ MAHKEMESİNE GÖRE BELİRLENİR ............................... 541

H- DAVADAN SONRA YERLEŞİM YERİNİN DEĞİŞMESİ ETKİLİ DEĞİLDİR ......................................... 541

II. YETKİLİ MAHKEMELER (TMK m. 168) .................................. 542

A- EŞLERDEN BİRİNİN YERLEŞİM YERİ ............................. 543

1- Kadın Eşin Yerleşim Yeri.................................................. 543

a. Ayrı Ev Açma Olanağı Olmayan Kadının Yerleşim Yeri ............................................................................ 543

aa. Baba Evinin Bulunduğu Yerde Dava Açılabilir ..... 543

bb. Yakınlarının Bulunduğu Yerde Dava Açılamaz .... 551

b. Ayrı Ev Açma Olanağı Olan Kadının Yerleşim Yeri ............................................................................ 552

c. Nüfusa Kayıtlı Olunan Yer Yerleşim Yerine Karine Değildir .......................................................... 554

d. Kadın Seçimlik Hakkını Kullanabilir .......................... 555

2- Erkek Eşin Yerleşim Yeri ................................................ 555

a. Kural Olarak .............................................................. 555

b. Nüfusa Kayıtlı Olunan Yer Yerleşim Yerine Karine Değildir .......................................................... 557

c. Yurtdışında İşçi Olarak Çalışan Erkek Eş .................... 557

d. Emekli Olan Erkek Eş ................................................ 558

3- Eşlerden Birinin Yerleşim Yerinin Belirlenmesi ............... 559

a. Muhtarlık Belgesi ....................................................... 559

b. Çalışılan Yer .............................................................. 559

aa. Memuriyet Sebebiyle Çalışılan Yer ...................... 561

bb. Serbest Olarak Çalışılan Yer................................. 562

c. Oturulan Yer .............................................................. 564

XLII İçindekiler

aa. Kural Olarak ........................................................ 564

bb. Varsayılan Yerleşim Yeri ..................................... 564

cc. Uzun Süre Yurt Dışında Oturulan Yer ................... 565

dd. Uzun Süre Yurt İçinde Oturulan Yer ..................... 565

d. Kurumlarda Bulunulan Yer (TMK. m. 22) ................... 566

aa. Eğitim Kurumunda Bulunma ................................ 566

bb. Sağlık Kurumunda Bulunma ................................. 567

cc. Bakım Kurumunda Bulunma ................................ 567

dd. Ceza Kurumunda Bulunma ................................... 571

e. Adres Beyan Formundaki Bildirim .............................. 571

f. İkamet Tezkeresi İle Bulunan Yabancılar .................... 573

B- SON DEFA ALTI AY BİRLİKTE OTURULAN YER........... 575

C- YURT DIŞINDA YAŞAYAN TÜRK VATANDAŞLARI (5718 SK m. 41) .................................................................... 577

III. YETKİYE YÖNELİK KANUN YOLU ........................................ 578

§ 26. YARGILAMA GİDERLERİ ............................................................. 581

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 581

II. YARGILAMA GİDERLERİNİN KAPSAMI ................................ 581

A- HARÇLAR (HMK m. 323 f. I/a) ........................................... 581

1- Başvurma Harcı (HK m. 27) ............................................. 582

2- Karar ve İlam Harcı (HMK m. 323 f. I/a) .......................... 582

B- MASRAFLAR (HMK m. 323 f. I/b-g) ................................... 583

1- Tebliğ ve Posta Giderleri (HMK m. 323 f. I/b) .................. 583

2- Dosya ve Sair Evrak Giderleri (HMK m. 323 f. I/c) .......... 583

3- Geçici Hukuki Koruma Tedbirleri ve Protesto, İhbar, İhtarname ve Vekâletname Düzenlenmesine İlişkin Giderler (HMK m. 323 f. I/ç) ............................................ 583

4- Resmî Dairelerden Alınan Belgeler İçin Ödenen Harç, Vergi, Ücret ve Sair Giderler (HMK m. 323 f. I/f)............. 584

İçindekiler XLIII

5- Vekil İle Takip Edilmeyen Davalarda Tarafların Hazır Bulundukları Günlere Ait Gündelik, Seyahat ve Konaklama Giderleri (HMK m. 323 f. I/g)........................ 584

6- Vekili Bulunduğu Hâlde Mahkemece Çağrılan Taraf İçin Gündelik, Yol ve Konaklama Giderleri (HMK m. 323 f. I/g) ........................................................................ 584

7- Yargılama Sırasında Yapılan Diğer Giderler (HMK m. 323 f. I/h) ........................................................................ 585

8- Resen Yapılması Gereken İşlemlere İlişkin Giderler (HMK m. 325) ................................................................. 585

C- VEKÂLET ÜCRETİ (HMK m. 323 f. I/ğ, 330) ..................... 585

1- Kararın Niteliği Dikkate Alınmalıdır ................................ 587

a. Dava Kabul Edilmişse ................................................ 588

aa. Asıl Dava Kabul Edilmişse ................................... 588

bb. Karşı Dava Kabul Edilmişse ................................. 589

cc. Birleşen Dava Kabul Edilmişse ............................ 589

dd. Terditli Dava Kabul Edilmişse .............................. 590

b. Dava Ret Edilmişse .................................................... 590

c. Davanın İşlemden Kaldırılmasına Karar Verilmişse .... 591

ç. Davadan Feragat Edilmişse (AAÜT m. 6 f. I) .............. 591

d. Görevsizlik Nedeniyle Dava Dilekçesinin Reddine Karar Verilmişse (AAÜT m. 7 f. I) ............................. 591

e. Yetkisizlik Nedeniyle Dava Dilekçesinin Reddine Karar Verilmişse (AAÜT m. 7 f. I) ............................. 592

f. Davanın Açılmamış Sayılmasına Karar Verilmişse (AAÜT m. 7 f. I) ........................................................ 592

g. Gönderme Kararı Varsa (AAÜT m. 7 f. III) ................ 592

ğ. Karşı Dava Varsa (AAÜT m. 8) ................................. 592

h. Davanın Birleştirilmesi Kararı Varsa (AAÜT m. 8) ..... 593

ı. Davanın Ayrılması Kararı Varsa (AAÜT m. 8) ........... 593

i. İştirak Nafakası davalarında (AAÜT m. 9) .................. 594

XLIV İçindekiler

j. Dava Birden Çok İse ................................................... 594

2- Vekâlet Ücreti İstenilmediği Açıklanmışsa ....................... 595

3- Katma Değer Vergisine Hükmedilemez ............................ 596

4- Kesinleşen Yönler Dikkate Alınmalıdır ............................ 597

5- Taraf Lehine Hükmedilir (HMK m. 330) .......................... 597

6- İstifa Etme Engel Değildir ................................................ 597

7- Miktarı Hâkim Takdir Eder .............................................. 597

8- Baro Görevlendirmişse Verilemez .................................... 598

9- Boşanmanın Eki İsteklerde Verilemez .............................. 598

10- Kararın Verildiği Tarihte Yürürlükte Bulunan Tarife Gereğince Karar Verilir .................................................... 599

11- Birden Fazla Sebeple Açılan Davada Tek Vekâlet ücreti Verilir .................................................................... 599

III. YARGILAMA GİDERLERİ İÇİN AVANS YATIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..................................................................... 599

A- GENEL OLARAK ................................................................ 599

B- DELİL AVANSI (HMK m. 324) ........................................... 600

1- Kavram (HMK m. 324 f. I) ............................................... 600

2- Taraflarca Getirilme İlkesinin Uygulandığı Davalarda (HMK m. 25) ................................................................... 602

a. Verilen Kesin Süre Usulüne Uygun Olmalıdır ............. 602

b. Verilen Kesin Süre İçinde Delil Avansı Yatırılmalıdır (HMK m. 324 f. I) ................................. 603

aa. Yatırılmazsa Delilin İkamesinden Vazgeçilmiş Sayılır (HMK m. 324 f. II) ................................... 603

bb. Diğer Taraf Bu Avansı Yatırabilir (HMK m. 324 f. II) .............................................................. 605

c. Aynı Delilin İkamesinde Yarı Yarıya Avans Olarak Ödenir (HMK m. 324 f. I) ........................................... 605

3- Kendiliğinden Araştırma İlkesinin Uygulandığı Davalarda (HMK m. 325) ................................................. 605

İçindekiler XLV

C- GİDER AVANSI (HMK m. 114/g, 120) ................................ 605

D- AVANSIN İADESİ (HMK m. 333) ....................................... 606

IV. YARGILAMA GİDERLERİNE HÜKMEDİLMESİ ..................... 607

A- MAHKEMECE RESEN HÜKMEDİLİR (HMK m. 332 f. I) 607

B- HÜKÜM ALTINDA GÖSTERİLİR (HMK m. 332 f. II)........ 608

1- Tutarı .............................................................................. 608

2- Hangi Tarafa Yükletildiği ................................................ 608

3- Hangi Oranda Yükletildiği ............................................... 608

4- Dökümü .......................................................................... 608

5- Hükümden Sonraki Yargılama Giderlerinin Ödenme Şekli ................................................................................ 609

C- ESASTAN SONUÇLANMAYAN DAVADA HÜKMEDİLMESİ (HMK m. 331) ........................................ 609

1- Davanın Konusuz Kalması (HMK m. 331 f. I) .................. 610

2- Görevsizlik ve Yetkisizlik Verilmesi (HMK m. 331 f. II) .................................................................................... 610

a. Davaya Bir Başka Mahkemede Devam Edilmişse ....... 610

b. Davaya Bir Başka Mahkemede Devam Edilmemişse ............................................................... 611

3- Davanın Açılmamış Sayılması (HMK m. 331 f. III) .......... 611

D- KESİNLEŞEN GİDERLER DİKKATE ALINMALIDIR....... 612

V. YARGILAMA GİDERLERİNDEN SORUMLULUK .................. 613

§ 27. DAVADAN FERAGAT .................................................................... 615

I. FERAGAT KAVRAMI................................................................ 615

A- TALEP SONUCUNDAN KISMEN VAZGEÇİLEBİLİR (HMK m. 307, 308 f. III) ....................................................... 616

B- TALEP SONUCUNDAN TAMAMEN VAZGEÇİLEBİLİR (HMK m. 307) ...................................... 617

II. FERAGAT EDEBİLECEK KİŞİ .................................................. 617

XLVI İçindekiler

A- DAVACI ............................................................................... 618

B- DAVACI VEKİLİ ................................................................. 619

C- YASAL TEMSİLCİ .............................................................. 620

D- BİRLİKTE BAŞVURUDA EŞLERDEN BİRİ ....................... 620

III. FERAGAT ŞEKLİ ....................................................................... 624

A- FERAGAT YAZILI OLARAK YAPILABİLİR (HMK m. 309 f. I) ................................................................................. 624

1- Kimlik Tespiti Bulunmalıdır ............................................. 624

2- İmza Bulunmalıdır ........................................................... 625

B- FERAGAT SÖZLÜ OLARAK YAPILABİLİR (HMK m. 309 f. I) ................................................................................. 626

1- Feragat Tutanağa Yazılmalıdır (HMK m. 154, f. III/ç) ...... 626

2- Beyanda Bulunana Okunmalıdır ....................................... 627

3- Beyanda Bulunanın İmzası Alınmalıdır ............................ 627

IV. FERAGATİN ÖZELLİKLERİ ...................................................... 627

A- FERAGAT MUVAFAKATE BAĞLI DEĞİLDİR ................. 627

1- Karşı Tarafın Muvafakatine Bağlı Değildir (HMK m. 309 f. II)........................................................................... 628

2- Mahkemenin Muvafakatine Bağlı Değildir (HMK m. 309 f. II)........................................................................... 628

B- FERAGAT KAYITSIZ VE ŞARTSIZ OLMALIDIR (HMK m. 309 f. IV)............................................................... 628

C- FERAGAT AÇIK OLMALIDIR ............................................ 629

1- Boşanmak İstemediğini Açıklamak ................................... 633

2- Eşini Müşterek Haneye Kabul Edeceğini Açıklamak ......... 633

3- Eşi İle Barıştığını Açıklamak ............................................ 634

4- Bir Şans Daha Verdiğini Açıklamak ................................. 634

D- FERAGAT KISMEN OLABILIR .......................................... 635

E- FERAGATİN İPTALİ İRADE SAKATLANMASINDA İSTENEBİLİR....................................................................... 635

İçindekiler XLVII

V. FERAGATİN ZAMANI (HMK m. 310) ....................................... 635

A- 7251 SAYILI KANUN ÖNCESİ FERAGAT ........................ 637

1- Karardan Önce Feragat (HMK m. 310 f. I) ....................... 637

2- Karardan Sonra Temyizden Önce Feragat ......................... 638

a. Derece Mahkemesi Kendi Kararını Kaldıramaz ........... 638

b. Dosyadan El Çeken Mahkemece Yapılacak İşlemler ...................................................................... 641

aa. Bölge Adliye Mahkemesi Tarafından Yapılacak İşlem .................................................. 643

bb. Yargıtay Tarafından Yapılacak İşlem.................... 643

3- Temyizden Sonra Karar Düzeltmeden Önce Feragat ......... 644

4- Yargıtay’da Duruşmada Feragat ....................................... 644

5- Karar Düzeltme Aşamasında Feragat ................................ 645

B- 7251 SAYILI KANUN SONRASI FERAGAT ...................... 646

1- Karardan Önce Feragat (HMK m. 310 f. I) ....................... 646

2- Feragatin Hükmün Verilmesinden Sonra Adliye Mahkemelerinde Yapılması (HMK m. 310 f. II) ............... 646

a. İlk Derece Mahkemesinde Yapılması .......................... 647

b. Bölge Adliye Mahkemesinde Yapılması ..................... 647

3- Feragatin Dosyanın Temyiz İncelemesine Gönderilmesinden Sonra Yapılması (HMK m. 310 f. III) ................................................................................... 647

VI. FERAGAT HÂLİNDE YARGILAMA GİDERLERİ (HMK m. 312) ....................................................................................... 648

VII. FERAGATİN SONUÇLARI (HMK m. 311) ................................ 648

A- UYUŞMAZLIĞI SONLANDIRIR ........................................ 649

B- KURAL OLARAK MAHKEMEYE ULAŞTIĞINDA SONUÇ DOĞURUR............................................................. 649

1- Mahkemenin Yetkisi Kesinleşmişse Feragat Karara Bağlanır ........................................................................... 650

XLVIII İçindekiler

2- Feragat Yetki İtirazı Olan Mahkemeye Ulaşmışsa Önce Yetki İtirazı Karara Bağlanır İdi .............................. 651

C- KESİN HÜKÜM GİBİ HUKUKİ SONUÇ DOĞURUR ......... 654

D- İRADE BOZUKLUĞU HÂLLERİNDE FERAGATİN İPTALİ İSTENEBİLİR.......................................................... 655

E- FERAGATTEN DÖNÜLEMEZ ............................................ 656

F- KAMU DÜZENİNE İLİŞKİNDİR ......................................... 659

G- KESİNLEŞMEYEN YÖNLERDEN SONUÇ DOĞURUR..... 659

H- HÜKÜM TEBLİĞ EDİLMEDEN KANUN YOLLARINDAN FERAGAT SONUÇ DOĞURMAZ ........... 661

I-OLMAYAN/AÇILMAMIŞ BİR DAVADAN FERAGAT EDİLEMEZ........................................................................... 661

İ-HÜKÜM KESİNLEŞTİKTEN SONRA FERAGAT SONUÇ DOĞURMAZ .......................................................... 662

VIII. FERAGATİN BENZERİ KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI .............................................................. 662

A- DOSYANIN İŞLEMDEN KALDIRILMASI (HMK m. 150) KAVRAMI İLE KARŞILAŞTIRMA ............................. 663

B- DAVANIN GERİ ALINMASI (HMK m. 123) KAVRAMI İLE KARŞILAŞTIRMA ..................................... 663

IX. KARAR VERİLMEDEN ÖNCE FERAGAT HALİNDE KARAR ...................................................................................... 664

§ 28. DAVANIN KONUSUZ KALMASI ................................................... 667

I. DAVANIN KONUSUZ KALMASI SEBEPLERİ ......................... 667

A- TEMYİZ EDİLMEYEN DİĞER BOŞANMA KARARI DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR (TMK m. 161-184) ............. 667

B- KESİNLEŞEN BOŞANMA KARARI DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR (TMK m. 161-184)............................. 668

C- KESİNLEŞEN EVLENMENİN İPTALİ DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR (TMK m. 145-160)............................. 671

D- EŞLERDEN BİRİNİN ÖLÜMÜ DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR (TMK m. 28 f. I) ................................................... 671

İçindekiler XLIX

E- TANIMA-TENFİZ KARARI DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR.............................................................................. 672

F- EVLİLİĞİN FESİH KARARIYLA SONLANMASI DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR (TMK m. 32 f. I, 131) ........ 674

1- Gaiplik Kararı İle Eş Ölmüş Gibi Kabul Edilir (TMK m. 35) .............................................................................. 676

2- Gaiplik Kararı Evliliği Ortadan Kaldırmaz ....................... 677

3- Gaiplik Kararı Alan Fesih Kararı Almayabilir .................. 677

4- Evliliğin Feshi Kararı Evliliği Ortadan Kaldırır ................ 678

5- Evliliğin Feshi Kararı Alan Eş Yeniden Evlenebilir .......... 678

a. Fesih Kararı Almadan Yeniden Evlenme (TMK m. 145 b. 1) ..................................................................... 678

b. Fesih Kararı Aldıktan Sonra Yeniden Evlenme (TMK m. 131 f. 1) ...................................................... 679

G- EVLİLİĞİN ÖLÜM KARİNESİYLE SONLANMASI DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR (TMK m. 31, 44 f. I) .......... 679

H- EVLİLİĞİN DE FACTO CİNSİYET DEĞİŞTİRMEYLE SONLANMASI DAVAYI KONUSUZ BIRAKIR ................. 681

II. DAVANIN KONUSUZ KALMASINDA UYGULANACAK USUL HÜKÜMLERİ ................................................................. 681

A- NÜFUS KAYDI İNCELENMELİDİR ................................... 681

B- DİĞER BOŞANMA DAVASININ SONUCU ARAŞTIRILMALIDIR ......................................................... 681

C- KARAR VERİLMEYEREK DAVA KONUSUZ BIRAKILMAZ ..................................................................... 682

D- YARGILAMA GİDERİNDE SORUMLULUK VARSA ANLAŞMAYA GÖRE BELİRLENİR ................................... 682

E- HÜKÜM VERİLEMEZ ........................................................ 682

F- DAVANIN KONUSU KALMADIĞI AÇIKLANARAK DAVAYA SON VERİLİR .................................................... 683

G- MADDİ HATAYA DAYALI TEMYİZ VE KARAR DÜZELTME KARARI KALDIRILABİLİR .......................... 684

L İçindekiler

§ 29. ADLİ TATİL ..................................................................................... 687

I. ADLİ TATİL SÜRESİ (HMK m. 102) .......................................... 687

II. ADLİ TATİLDE GÖRÜLECEK BOŞANMAYLA İLİŞKİLİ DAVA VE İŞLER (HMK m. 103) ............................................... 687

A- ADLİ TATİLDE GÖRÜLEBİLECEK DAVA VE İŞLER (HMK m. 103, f. I) ................................................................ 688

1- İhtiyati Tedbir, İhtiyati Haciz ve Delillerin Tespiti Gibi Geçici Hukuki Koruma Talepleri İle Bunlara Karşı Yapılacak İtirazlar ve Diğer Başvurular Hakkında Karar Verilmesi................................................................ 688

2- Her Çeşit Nafaka Davaları İle Soybağı, Velayet ve Vesayete İlişkin Dava ya da İşler ...................................... 688

a. Her Çeşit Nafaka Davaları .......................................... 688

b. Soybağı Davaları ........................................................ 689

c. Velayet Davaları ......................................................... 689

d. Vesayet Davaları......................................................... 690

3- Nüfus Kayıtlarının Düzeltilmesi İşleri ve Davaları ............ 690

4- Adli Tatilde Yapılmasına Karar Verilen Keşifler............... 691

5- Çekişmesiz Yargı İşleri .................................................... 691

6- Kanunlarda İvedi Olduğu Belirtilen veya Taraflardan Birinin Talebi Üzerine, Mahkemece İvedi Görülmesine Karar Verilen Dava Ve İşler ......................... 691

B- KOŞULLARI VARSA DAVA VE İŞ ADLİ TATİLDEN SONRAYA BIRAKILABİLİR (HMK m. 103, f. II) ............... 692

C- DİĞER DAVA VE İŞLERLE İLGİLİ ADLİ TATİLDE YAPILABİLECEK İŞLER (HMK m. 103, f. III).................... 692

D- BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ İLE YARGITAY İNCELEMELERİNDE ADLİ TATİL HÜKÜMLERİ UYGULANIR (HMK m. 103, f. IV) ...................................... 693

III. ADLİ TATİLİN SÜRELERE ETKİSİ (HMK m. 104) ................... 693

§ 30. ISLAH ................................................................................................ 697

I. ISLAHIN KAPSAMI ................................................................... 697

İçindekiler LI

A- GENEL OLARAK (HMK m. 176 f. I, 194) .......................... 697

1- Vakıalar Değiştirilebilir ................................................... 697

2- Davanın Konusu/Sebebi Değiştirilebilir............................ 698

3- Talep Sonucu Değiştirilebilir............................................ 699

4- Vakıa Eklenebilir ............................................................. 699

5- Ek/Yeni Talep Eklenebilir ................................................ 700

B- ISLAHI GEREKTİRMEYEN DURUMLAR ......................... 700

1- Yasak Kapsamında Kalmayan Durumlarda ....................... 700

2- Karşı Tarafın Rıza Gösterdiği Durumlarda ....................... 700

3- Daraltma Kapsamında Kalan Durumlarda......................... 701

4- Maddi Hatanın Düzeltildiği Durumlarda (HMK m. 183) ................................................................................. 701

C- ISLAH YOLUNA BAŞVURULAMAYACAK DURUMLAR ....................................................................... 701

1- Tarafın Değiştirilmesi ...................................................... 702

2- İkinci Tanık Listesi Verilmesi (HMK m. 240 f. II) ........... 702

3- Süresi Geçen İlk İtirazın İleri Sürülmesi ........................... 703

4- İkinci Dava Açılaması ...................................................... 703

5- Bozma veya Kaldırma Kararından Sonra Tahkikata İlişkin İşlem Yapılmamış Olması (HMK m. 177 f. II) ....... 703

6- Feragatin Geçersiz Kılınması ........................................... 704

7- Kabulün Geçersiz Kılınması ............................................. 705

D- ISLAH YOLUNA BAŞVURULABİLECEK DURUMLAR ....................................................................... 705

1- Terditli Dava Açılabilir (HMK m. 111) ............................ 705

2- Cevap Dilekçesi Verilebilir (HMK m. 128) ...................... 706

3- Zamanaşımı Defi İleri Sürülebilir ..................................... 706

4- Dava Yığılması/Objektif Dava Birleşmesi Yapabilir (HMK m. 110) ................................................................. 706

LII İçindekiler

5- Bozma veya Kaldırma Kararından Sonra Tahkikata İlişkin İşlem Yapılmışsa Verilebilir (HMK m. 177 f. II) .................................................................................... 706

II. ISLAHIN USULÜ ........................................................................ 707

A- ISLAHIN ZAMANI .............................................................. 707

1- Kural Olarak (HMK m. 177 f. I) ....................................... 707

2- Bölge Adliye Mahkemesinde Islah İstenemez (HMK m. 357 f. I) ....................................................................... 708

3- Yargıtay’da Islah İstenemez (HMK m. 177 f. I) ................ 708

B- ISLAHIN SAYISI (HMK m. 176 f. II) .................................. 708

C- ISLAHIN ŞEKLİ ................................................................... 708

1- Yapılışı Açısından ............................................................ 709

a. Sözlü Olarak (HMK m. 177 f. II)................................ 709

b. Yazılı Olarak (HMK m. 177 f. II) ................................ 709

c. Kötüniyetli Olarak (HMK m. 182) .............................. 709

2- Kapsamı Açısından .......................................................... 710

a. Davanın Tamamen Islahı (HMK m. 180) ..................... 710

b. Kısmen Islah (HMK m. 181) ....................................... 711

3- Teminat Açısından (HMK m. 178) ................................... 711

4- Yetki Açısından (HMK m. 74 f. I) .................................... 711

5- Harç Açısından ................................................................ 712

6- İzin Açısından .................................................................. 714

7- Delil Bildirme Açısından .................................................. 714

D- ISLAHIN SONUÇLARI (HMK m. 179) ................................ 714

III. ISLAHIN ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINA ETKİSİ......... 716

§ 31. ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA HÜKÜM ........................ 719

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 719

A- ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA ARA KARARLARI ....................................................................... 720

İçindekiler LIII

B- ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA NİHAİ KARAR ................................................................................ 720

1- Esasa İlişkin Nihai Karar/Hüküm (HMK m. 294 f. I , cümle 2) .......................................................................... 720

2- Usule İlişkin Nihai Karar ................................................. 722

III. ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA HÜKÜM ................... 722

A- ANLAŞMALI BOŞANMA HÜKMÜNÜN VERİLMESİ VE TEFHİMİ (HMK m. 294) ................................................ 723

1- Hüküm Yargılamanın Sona Erdiği Duruşmada Verilir (HMK m. 294 f. II) .......................................................... 723

2- Hüküm Yargılamanın Sona Erdiği Duruşmada Tefhim Olunur (HMK m. 294 f. II) ............................................... 723

a. Hükmün Tefhimini, Duruşmada Bulunanlar Ayakta Dinlemelidir (HMK m. 294 f. V) ................................ 723

b. Hükme İlişkin Hususlar, Niteliğine Aykırı Düşmedikçe, Usule İlişkin Nihai Kararlar Hakkında Da Uygulanmalıdır (HMK m. 294 f. VI) ..... 723

3- Hükmün Tefhimi Hüküm Sonucunun Duruşma Tutanağına Geçirilerek Okunması Suretiyle Yapılmalıdır (HMK m. 294 f. III) ..................................... 724

4- Gerekçeli Kararın Tefhim Tarihinden Başlayarak Bir Ay İçinde Yazılması Gerekir (HMK m. 294 f. IV) ............ 724

5- Usulüne Uygun Açılmış Tüm Davalar Hakkında Ayrı Hüküm Kurulması Gerekir ............................................... 724

B- ANLAŞMALI BOŞANMA HÜKMÜNÜN KAPSAMI (HMK m. 297) ...................................................................... 725

1- Hükmün Hangi Millet Adına Verildiği İbaresi (HMK m. 297 f. I)....................................................................... 725

2- Hükmü Veren Mahkeme (HMK m. 297 f. I/a) .................. 726

4- Hükmün Hangi Sıfatla Verildiği (HMK m. 297 f. I/a) ....... 728

5- Tarafların Kimlikleri ve Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası (HMK m. 297 f. I/b, 5490 sayılı Kanun m. 27) ................................................................................... 728

LIV İçindekiler

a. Hukuk Muhakemeleri Kanununa Göre ........................ 728

b. Nüfus Hizmetleri Kanununa Göre ............................... 729

aa. Tarafların Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası ............................................................ 729

bb. Tarafların Adı, Soyadı .......................................... 730

cc. Tarafların Doğum Yeri ve Tarihi........................... 731

dd. Tarafların Baba ve Ana Adları .............................. 731

ee. Kadının Evlenmeden Önceki Soyadı ve Aile Kütüğünde Kayıtlı Olduğu Yer Bilgileri .............. 732

ff. Evlilik İçinde Doğmuş Çocuklar ve Bunların Kimlik Bilgileri ................................................... 732

6- Varsa Tarafların Kanuni Temsilci ve Vekillerinin Ad ve Soyadları İle Adresleri (HMK m. 297 f. I/b) ................. 733

7- Tarafların İddia ve Savunmalarının Özeti (HMK m. 297 f. I/c) ......................................................................... 733

8- Tarafların Anlaştıkları ve Anlaşamadıkları Hususlar (HMK m. 297 f. I/c) ......................................................... 734

9- Tarafların Çekişmeli Vakıalar Hakkında Toplanan Delilleri (HMK m. 297 f. I/c) ............................................ 734

10- Delillerin Tartışılması ve Değerlendirilmesi (HMK m. 297 f. I/c) ......................................................................... 735

a. Gerekçenin Yazılmaması ............................................ 735

b. Gerekçenin Doğru Olmaması ...................................... 736

c. Gerekçenin Çelişkili Olması ........................................ 736

aa. Kendi İçinde Çelişkili ........................................... 737

bb. Hüküm Fıkrası İle Çelişkili ................................... 737

11- Sabit Görülen Vakıalarla Bunlardan Çıkarılan Sonuç ve Hukuki Sebepleri (HMK m. 297 f. I/c) ......................... 738

a. Sabit Görülen Vakıalar Açıklanmalıdır ........................ 738

b. Sabit Görülen Vakıalardan Çıkarılan Sonuç ve Hukuki Sebepleri Açıklanmalıdır ................................ 739

İçindekiler LV

12- Hüküm sonucu (HMK m. 297 f. I/ç) ................................. 739

13- Yargılama Giderleri (HMK m. 297 f. I/ç) ......................... 739

14- Taraflardan Alınan Avansın Harcanmayan Kısmının İadesi (HMK m. 297 f. I/ç) ............................................... 740

15- Kanun Yolları ve Süresi (HMK m. 297 f. I/ç) ................... 740

16- Hükmün Verildiği Tarih (HMK m. 297 f. I/d) ................... 740

17- Hâkim ve Zabıt Kâtibinin İmzaları (HMK m. 297 f. I/d, 298 f. IV, 299) ........................................................... 740

18- Gerekçeli Kararın Yazıldığı Tarih (HMK m. 297 f. I/e) .... 741

19- Hükmün Sonuç Kısmı (HMK m. 297 f. II) ....................... 741

a. Gerekçeye Ait Herhangi Bir Söz Tekrar Edilmemelidir ............................................................ 742

b. Sıra Numarası Altında; Açık, Şüphe ve Tereddüt Uyandırmayacak Şekilde Yazılmalıdır ........................ 742

aa. Taleplerden Her Biri Hakkında Verilen Hüküm .... 742

bb. Taraflara Yüklenen Borç ve Tanınan Haklar ......... 743

c. Hüküm Eda Emri Taşıyacak Şekilde Kurulmalıdır ...... 744

d. Hüküm, Düzenlemeye Atıf Yapılarak Kurulmamalıdır .......................................................... 745

e. Hüküm, Düzenlemenin Tasdiki Şeklinde Kurulmamalıdır .......................................................... 746

f. Düzenleme Hüküm Fıkrasında Yer Almalıdır.............. 747

C- BOŞANMA HÜKMÜNÜN YAZILMASI (HMK m. 298) ..... 748

1- Hükmü Veren Hâkim Tarafından Yazılmalıdır (HMK m. 298 f. I)....................................................................... 749

2- Gerekçeli Karar Tefhim Edilen Hüküm Sonucuna Aykırı/ Gerekçeli Kararla Kısa Karar Arasında Çelişki Olmamalıdır (HMK m. 298 f. II) ...................................... 749

a. Tefhim Edilende Hüküm Varken Gerekçeli Kararda Hüküm Kurulmaması .................................... 750

LVI İçindekiler

b. Tefhim Edilende Hüküm Yokken Gerekçeli Kararda Hüküm Kurulması ......................................... 751

c. Tefhim Edilenle Gerekçeli Kararda Hukuki Sebebi Değiştirerek Hüküm Kurulması ................................... 752

d. Tefhim Edilenle Gerekçeli Karar Arasında Farklı Hüküm Kurulması ...................................................... 753

3- Kararın Yazılan Gerekçesi Yazılan Hüküm Sonucuna Aykırı Olmamalıdır .......................................................... 753

a. Hüküm Fıkrasında Yazılmayanın Gerekçe Bölümünde Yazılmış Olması Çelişkiyi Ortadan Kaldırmaz ................................................................... 754

b. Tarafların Çelişkiyi Temyiz Sebebi Yapıp Yapmamış Olması Etkili Değildir................................ 755

D- ANLAŞMALI BOŞANMA HÜKMÜ HAKKINDA YAPILACAK İŞLEMLER .................................................... 756

1- Boşanma Hükmünün Aslı Hakkında Yapılacak İşlemler (HMK m. 300) .................................................... 756

2- Boşanma Hükmünün Nüshası Hakkında Yapılacak İşlemler ............................................................................ 756

a. Nüshalar/İlam Yazı İşleri Müdürü Tarafından Taraflardan Her Birine Makbuz Karşılığında Verilir (HMK m. 301 f. I) ........................................... 756

b. Kendisine Nüsha/İlam Verilmeyene Gecikmeksizin Tebliğ Edilir (HMK m. 301 f. I) .................................. 757

c. Hükmün Bir Nüshası Dosyasında Saklanır (HMK m. 301 f. I).................................................................. 757

d. Hüküm Nüshalarının Farklı Olması Hâlinde Karar Kartonundaki Esas Alınır (HMK m. 301 f. III) ............ 757

e. Taraflar, Harcının Ödenmiş Olup Olmamasına Bakılmaksızın İlamı Her Zaman Alabilir (HMK m. 302 f. I) ...................................................................... 757

3- Boşanma Hükmüne Kesinleşme Şerhi Verilmesi ............... 758

E- ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA BOZMA SONRASI HÜKÜM .............................................................. 762

İçindekiler LVII

F- ANLAŞMALI BOŞANMAYA İLİŞKİN KESİNLEŞEN İLAMLAR ZAMANAŞIMINA UĞRAMAZ ......................... 763

IV. ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA AYRILIK KARARI VERİLEMEZ .............................................................. 763

§ 32. ANLAŞMALI BOŞANMA HÜKMÜNÜN TAVZİHİ ...................... 765

I. TAVZİHİN KONUSU (HMK m. 305) ......................................... 765

A- HÜKMÜN YETERİNCE AÇIK OLMAMASI ...................... 765

B- HÜKMÜN İCRASINDA TEREDDÜT UYANDIRMASI ...... 768

C- HÜKMÜN BİRBİRİNE AYKIRI FIKRALAR İÇERMESİ ........................................................................... 768

II. TAVZİHİN ZAMANI (HMK m. 305) .......................................... 769

III. TAVZİHİN ŞEKLİ (HMK m. 305)............................................... 769

A- HÜKMÜN AÇIKLANMASI İSTENEBİLİR ......................... 769

B- TEREDDÜDÜN GİDERİLMESİ İSTENEBİLİR .................. 769

C- AYKIRILIĞIN GİDERİLMESİ İSTENEBİLİR..................... 769

IV. TAVZİH İLE YAPILAMAYACAKLAR ..................................... 769

A- HAKLAR VE YÜKLENEN BORÇLAR SINIRLANDIRILAMAZ ...................................................... 770

B- HAKLAR VE YÜKLENEN BORÇLAR GENİŞLETİLEMEZ ............................................................. 770

C- HAKLAR VE YÜKLENEN BORÇLAR DEĞİŞTİRİLEMEZ .............................................................. 771

V. TAVZİH USULÜ (HMK m. 306) ................................................. 773

A- TAVZİH DİLEKÇEYLE TALEP EDİLEBİLİR (HMK m. 306 f. I) ................................................................................. 773

B- TAVZİH HÜKMÜ VEREN MAHKEMEDEN İSTENEBİLİR (HMK m. 306 f. I) ......................................... 774

C- TAVZİH DİLEKÇESİ KARŞI TARAFA TEBLİĞ EDİLİR (HMK m. 306 f. I).................................................... 775

D- TAVZİHE CEVAP TALEP EDENE TEBLİĞ EDİLİR (HMK m. 306 f. I) ................................................................. 776

LVIII İçindekiler

E- TAVZİH TALEBİ KARARA BAĞLANIR (HMK m. 306 f. II)....................................................................................... 776

F- TAVZİH KARARI YAZILIR, İMZALANIR VE MÜHÜRLENİR (HMK m. 306 f. III)..................................... 777

§ 33. ANLAŞMALI BOŞANMA HÜKMÜNÜN TASHİHİ ....................... 779

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 779

II. BOŞANMA HÜKMÜNÜN TASHİHİ .......................................... 779

A- TASHİHİN KONUSU (HMK m. 304 f. I) .............................. 779

1- Yazı Hataları .................................................................... 780

a. Tarihlerde ................................................................... 780

b. Tarafların İsimlerinde ................................................. 780

c. Tarafların Sıfatlarında ................................................. 781

d. Diğer Yazım Hatalarında ............................................ 781

2- Hesap Hataları ................................................................. 781

3- Diğer Benzeri Açık Hatalar .............................................. 781

B- TASHİH USULÜ .................................................................. 782

1- Mahkemece Resen Düzeltilebilir (HMK m. 304 f. I) ......... 782

2- Taraflardan Birinin Talebi Üzerine Düzeltilebilir (HMK m. 304 f. I) ............................................................ 782

3- Hüküm Tebliğ Edilmişse Taraflar Dinlenerek Düzeltilebilir (HMK m. 304 f. I) ....................................... 782

4- Hüküm Tebliğ Edilmemişse Taraflar Dinlenmeden Düzeltilebilir (HMK m. 304 f. I) ....................................... 782

5- Tashih Yazılır, İmzalanır ve Mühürlenir (HMK m. 304 f. II) ................................................................................. 782

§ 34. ANLAŞMALI BOŞANMA HÜKMÜNÜN TAMAMLANMASI ...... 783

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 783

II. KONUSU (HMK m. 305/A f. I) .................................................... 784

A- YARGILAMADA İLERİ SÜRÜLEN HUSUSUN TAMAMLANMASI .............................................................. 784

İçindekiler LIX

B- KENDİLİĞİNDEN HÜKME GEÇİRİLMESİ GEREKLİ HUSUSUN TAMAMLANMASI .......................................... 784

III. GÖREVLİ MAHKEME ............................................................... 784

A- İLK DERECE MAHKEMESİNDEN İSTENEBİLİR ............. 784

B- BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİNDEN İSTENEBİLİR ....... 785

C- YÜKSEK MAHKEMEDEN İSTENEBİLİR.......................... 785

IV. TALEP ........................................................................................ 786

V. SÜRE .......................................................................................... 786

VI. TAMAMLAMA USULÜ (HMK m. 306) ..................................... 786

A- TAMAMLAMA DİLEKÇEYLE TALEP EDİLEBİLİR (HMK m. 306 f. I) ................................................................. 787

B- TAMAMLAMA HÜKMÜ VEREN MAHKEMEDEN İSTENEBİLİR (HMK m. 306 f. I) ......................................... 787

C- TAMAMLAMA DİLEKÇESİ KARŞI TARAFA TEBLİĞ EDİLİR (HMK m. 306 f. I).................................................... 787

D- TAMAMLAMAYA CEVAP TALEP EDENE TEBLİĞ EDİLİR (HMK m. 306 f. I).................................................... 787

E- TAMAMLAMA TALEBİ KARARA BAĞLANIR (HMK m. 306 f. II) ........................................................................... 787

F- TAMAMLAMA KARARI YAZILIR, İMZALANIR VE MÜHÜRLENİR (HMK m. 306 f. III) .................................... 788

VII. KANUN YOLU ........................................................................... 788

A- İSTİNAF YOLU ................................................................... 788

B- TEMYİZ YOLU ................................................................... 789

§ 35. ANLAŞMALI BOŞANMA SONRASI DAVALAR .......................... 791

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 791

II. DÜZENLEMENİN DEĞİŞTİRİLMESİ/KALDIRILMASI DAVASI ..................................................................................... 791

A- VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİ ......................................... 791

B- KİŞİSEL İLİŞKİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ/KALDIRILMASI ................................... 792

LX İçindekiler

C- İŞTİRAK NAFAKASININ DEĞİŞTİRİLMESİ/KALDIRILMASI ................................... 796

D- YOKSULLUK NAFAKASININ DEĞİŞTİRİLMESİ/KALDIRILMASI ................................... 800

E- DİĞER ANLAŞMA HÜKÜMLERİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ/KALDIRILMASI ................................... 801

1- Kira Yardımına Yönelik Düzenlemenin Değiştirilmesi/Kaldırılması ............................................... 802

2- Çocuğun Soyadına Yönelik Düzenlemenin Değiştirilmesi/Kaldırılması ............................................... 802

3- Yakıt Giderine Yönelik Düzenlemenin Değiştirilmesi/Kaldırılması ............................................... 807

4- Kadının Erkeğin Soyadını Kullanmasının Kaldırılması ..... 809

III. DÜZENLEMENİN İPTALİ DAVASI .......................................... 813

IV. DÜZENLEMENİN UYGULANMASI DAVASI .......................... 816

A- TAPU İPTAL VE TESCİL DAVASI ..................................... 818

1- Onaylanan Düzenlemede .................................................. 818

2- Onaylanmayan Düzenlemede ........................................... 818

B- ZARARIN TAZMİNİ DAVASI ............................................ 820

C- TESPİT DAVASI .................................................................. 824

1- Menfi Tespit Davası ......................................................... 824

2- Müsbet Tespit Davası ....................................................... 825

D- EDA DAVASI ...................................................................... 826

1- Yapma ............................................................................. 829

2- Yapmama/Kaçınma .......................................................... 830

3- Verme .............................................................................. 831

E- İCRA TAKİBİNE İTİRAZIN İPTALİ DAVASI .................... 831

F- CEZAİ ŞARTA BAĞLI ALACAĞIN TAHSİLİ DAVASI ..... 832

İçindekiler LXI

SEKİZİNCİ BÖLÜM EVLENMENİN BUTLANI İLE KARŞILAŞTIRMA

§ 36. EVLENMENİN BUTLANI İLE KARŞILAŞTIRMA ...................... 837

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 837

II. BENZERLİKLER ........................................................................ 837

A- EVLİLİĞE SON VERMEK .................................................. 837

B- HÂKİM KARARI İLE SONLANMA.................................... 838

C- BİTİRİCİ SAYIM ................................................................. 838

III. FARKLAR .................................................................................. 838

A- DAVA AÇMADA TERCİH OLANAĞI................................ 839

B- DAVA TÜRÜNDE TERCİH OLANAĞI .............................. 839

1- Sadece İptal Davası Açılmışsa.......................................... 839

2- İptal Olmazsa Boşanma Davası Açılmışsa ........................ 840

3- Sadece Boşanma Davası Açılmışsa .................................. 840

§ 37. KANUN YOLU ................................................................................. 841

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 841

II. İSTİNAF YOLU .......................................................................... 842

III. TEMYİZ YOLU .......................................................................... 844

§ 38. YARGILAMANIN İADESİ .............................................................. 847

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 847

II. YARGILAMANIN İADESİ ......................................................... 848

A- YARGILAMANIN İADESİNE KONU KARARLAR (HMK m. 374) ...................................................................... 848

1- Kesin Olarak Verilen Kararlar .......................................... 848

2 Kesinleşmiş Olan Hükümler ............................................. 848

B- YARGILAMANIN İADESİ SEBEPLERİ (HMK m. 375) ..... 849

1- Mahkemenin Uygunsuz Teşekkül Etmiş Olması ............... 849

2- Bakamayacak Hâkimin Karar Vermiş veya Karara Katılmış Bulunması ......................................................... 849

LXII İçindekiler

3- Vekil veya Temsilci Olmayanla Davanın Görülüp Karara Bağlanması ........................................................... 849

4- Elde Edilemeyen Belgenin Ele Geçirilmiş Olması ............. 850

a. Belge Kararı Etkileyecek Nitelikte Olmalıdır............... 850

b. Belge Karar Kesinleştikten Sonra Ele Geçirilmiş Olmalıdır .................................................................... 850

c. Belge Karardan Önce Düzenlenmiş Olmalıdır ............. 850

d. Belge Elde Olmayan Nedenlerle Verilememiş Olmalıdır .................................................................... 850

5- Karara Dayanak Senedin Sahte Olduğunun Anlaşılması ...................................................................... 851

6- Yalan Tanıklık Yapıldığının Sabit Olması......................... 851

7- Bilirkişi veya Tercümanın Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunduğunun Sabit Olması ............................................. 851

8- Tarafın Karara Dayanak Yemini Yalan Yere Ettiğinin Sabit Olması .................................................................... 852

9- Karara Esas Hükmün, Kesinleşmiş Başka Bir Hükümle Ortadan Kalkmış Olması ................................... 852

10- Lehine Karar Verilen Tarafın Hileli Bir Davranışta Bulunmuş Olması ............................................................. 852

11- İkinci Davada, Öncekine Aykırı Verilen Hükmün Kesinleşmiş Olması .......................................................... 853

12- Kararın Aykırılığının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararıyla Tespit Edilmiş Olması ............... 853

C- YARGILAMANIN İADESİ USULÜ ..................................... 854

1- İnceleyecek Mahkeme ...................................................... 854

a. Bir Dava Olarak Açılır ................................................ 855

b. Yeni Esas Numarası Verilir ......................................... 856

c. Kararı Veren Mahkemece İncelenir ............................. 857

d. Talep, Varsa Yerine Geçen Mahkemeye Yapılır .......... 858

İçindekiler LXIII

e. Kurulmuşsa Dava Aile Mahkemesine Devredilmelidir .......................................................... 859

f. İlk Davanın Devamı Sayılır ........................................ 860

2- Teminat ........................................................................... 860

3- Taraflar............................................................................ 860

4- Süre ................................................................................. 861

5- Talebin Ön İncelemesi ..................................................... 862

6- Yeniden Yargılama veya Hükmün İptali ........................... 863

7- İcranın Durdurulması ....................................................... 863

C- ANLAŞMALI BOŞANMADA YARGILAMANIN İADESİ ................................................................................. 864

DOKUZUNCU BÖLÜM NÜFUS İŞLEMLERİ

§ 39. NÜFUS İŞLEMLERİ ........................................................................ 871

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 871

A- İŞLENECEK KİŞİSEL BİLGİLER (NHK m. 7) .................... 872

B- BOŞANMA KÜTÜĞÜ (NHK m. 7/d) ................................... 872

C- YABANCI MUAMELESİNE TABİ TUTULAMAYACAKLAR ................................................... 873

D- YERSEL YAZIMDAN ÖNCE OLUŞAN SEBEPLERİN VARLIĞI.............................................................................. 877

E- NÜFUS KAYDININ KAPATILMASI .................................. 878

F- YANLIŞ ŞERHİN KALDIRILMASI İSTENEBİLİR ............ 881

G- BOŞANMADAKİ KUSUR AD DEĞİŞTİRMEYE SEBEP OLUŞTURMAZ ....................................................... 882

II. BOŞANMA KARARLARINDA BULUNMASI GEREKLİ HUSUSLAR (NHK m. 27) .......................................................... 883

III. BOŞANMA TARİHİ (NHUY m. 27) ........................................... 884

A- TÜRK MAHKEMESİNDEN VERİLEN BOŞANMA KARARI............................................................................... 884

LXIV İçindekiler

B- YABANCI ÜLKE MAKAMLARINCA VERİLEN BOŞANMA KARARI ........................................................... 884

1- Tanıma/Tenfiz Kararı Verilmesi ....................................... 884

2- Yetkili Kurumlar Tarafından Aile Kütüklerine Tesciline Karar Verilmesi ................................................. 885

IV. BOŞANMA KARARLARININ BİLDİRİMİ VE TESCİLİ ........... 885

A- BİLDİRİM SÜRESİ VE YÜKÜMLÜLÜĞÜ ......................... 885

B- BİLDİRİMİN TESCİLİ ......................................................... 886

1- 20.01.1986 Tarihli Genelgeden Önce Kesinleşmiş Mahkeme Kararları .......................................................... 886

2- Boşanma Kararı Kesinleşmeden Eşlerden Birinin Ölümü.............................................................................. 886

V. BOŞANAN KADININ SOYADI VE HANESİ (NHUY m. 28) ..... 887

A- BOŞANAN KADININ SOYADI VE HANESİ ...................... 887

1- Kocasının Soyadını Kullanmasına İzin Verilmemişse (TMK m. 173, f. I) ........................................................... 887

2- Kocasının Soyadını Kullanmasına İzin Verilmişse (TMK m. 173, f. II) .......................................................... 889

B- DUL OLARAK EVLENİP BOŞANAN KADININ SOYADI VE HANESİ .......................................................... 889

1- Bekârlık Soyadını Taşımasına İzin Verilmesini Aile Mahkemesinden İsteyebilir ............................................... 889

2- Bekârlık Soyadını Taşımasına İzin Verilmesini Yazılı Olarak veya E-Başvuru İle Talep Edebilir ......................... 890

C- BOŞANDIĞI EŞİNİN SOYADINI KULLANMASINA İZİN VERİLEN KADININ SOYADI VE HANESİ................ 890

1- Evlenmeden Önceki Soyadıyla Eşinin Soyadını Birlikte Kullanmak İstemişse ............................................ 890

2- Evlenmeden Önceki Soyadını Kullanmak İstemişse .......... 891

D- EVLENMEYLE TÜRK VATANDAŞLIĞINI KAZANIP BOŞANAN KADININ SOYADI VE HANESİ ...................... 891

İçindekiler LXV

E- BOŞANMA KARARINDA SOYADI BELİRTİLMEDEN BOŞANAN KADININ SOYADI VE HANESİ ............................................................................... 891

F- TANIMA/TENFİZ KARARI VERİLEREK BOŞANAN KADININ SOYADI VE HANESİ ......................................... 892

G- YETKİLİ KURUMLAR TARAFINDAN AİLE KÜTÜKLERİNE TESCİLİNE KARAR VERİLEREK BOŞANAN KADININ SOYADI VE HANESİ...................... 892

VI. BOŞANMA HALİNDE ÇOCUĞUN HANESİ ............................. 892

VII. BOŞANMANIN İPTALİ KARARLARI (NHUY m. 29) .............. 893

VIII. YABANCI DEVLET MAKAMLARINCA VERİLMİŞ BOŞANMA KARARLARI (NHUY m. 60) ................................. 894

IX. ÇOK UYRUKLU VATANDAŞLARIMIZIN BOŞANMA OLAYLARININ TESCİLİ .......................................................... 898

ONUNCU BÖLÜM KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI

§ 40. KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI ........................................... 901

I. GENEL OLARAK ....................................................................... 901

II. KAPSAMI ................................................................................... 902

A- UYGULANACAĞI HALLER .............................................. 902

1- Boşanma (TMK m. 161-184) ........................................... 902

2- Ayrılık (TMK m. 170-172) .............................................. 903

3- Ölüm (TMK m. 28 f. I) .................................................... 904

4- Ölüm Karinesi (TMK m. 31, 44 f. I) ................................. 905

5- Fesih (TMK m. 32 f. I, 131) ............................................. 907

B- UYGULANMAYACAĞI HALLER ...................................... 908

1- Vatandaşlık ...................................................................... 908

2- Geçersiz Evlilik ............................................................... 908

3- Geçici Tedbir Talepleri (MÖHUK m. 14, f. IV) ................ 908

III. BAĞLAMA KURALI (MÖHUK m. 14) ...................................... 909

LXVI İçindekiler

A- BASAMAKLI OLARAK DÜZENLENMİŞTİR .................... 909

1- MÜŞTEREK BAĞLAMA NOKTASI .............................. 909

a. Eşlerin Müşterek Millî Hukuku ................................... 909

b. Müşterek Mutad Mesken Hukuku................................ 912

2- TÜRK HUKUKUNUN BAĞLAMA NOKTASI OLUŞU ........................................................................... 914

B- DEĞİŞKEN OLARAK DÜZENLENMİŞTİR ........................ 915

IV. UYGULAMA ALANI .................................................................. 916

A- BOŞANMA VE AYRILIK SEBEPLERİ ............................... 916

1- Boşanmaya Sebebiyet Veren Vakıalar .............................. 916

2- Boşanmada Kusur ............................................................ 916

3- Boşanmada Çekilmezlik ................................................... 917

B- BOŞANMA VE AYRILIĞIN HÜKÜMLERİ ........................ 917

1- Yasal Bekleme Süresi (TMK m. 132) ............................... 917

2- Boşanan Kadının Soyadı (TMK m. 173) ........................... 918

3- Maddi Tazminat (TMK m. 174 f. I) .................................. 919

4- Manevi Tazminat (TMK m. 174 f. II) ............................... 920

5- Yoksulluk Nafakası (TMK m. 175, MÖHUK m. 14 f. II) .................................................................................... 921

6- Velayet (TMK m. 336 f. III) ............................................ 922

7- Kişisel İlişki (TMK m. 182, f. I) ....................................... 924

V. UYGULAMA ALANI DIŞINDA KALANLAR ........................... 926

ONBİRİNCİ BÖLÜM YABANCI ÜLKE MAKAMLARINCA VERİLEN BOŞANMA KARARLARININ NÜFUS KÜTÜĞÜNE TESCİLİ

§ 41. YABANCI ÜLKE MAKAMLARINCA VERİLEN BOŞANMA KARARLARININ NÜFUS KÜTÜĞÜNE TESCİLİ (NHK m. 27/A) ................................................................................................... 927

I. BAŞVURU KONUSU KARARLAR ............................................ 927

II. BAŞVURU YAPILACAK MERCİLER ....................................... 928

İçindekiler LXVII

A- YURT DIŞINDA BAŞVURU ............................................... 928

B- YURT İÇİNDE BAŞVURU .................................................. 929

1- Türkiye’de Yerleşim Yeri Varsa ....................................... 929

2- Türkiye’de Yerleşim Yeri Yoksa ...................................... 929

III. BAŞVURU USULÜ .................................................................... 930

A- TARAFLARCA BAŞVURU ................................................. 930

1- Bizzat Başvuru ................................................................ 930

2- Kanuni Temsilcileri Aracılığıyla Başvuru ......................... 931

3- Vekilleri Aracılığıyla Başvuru .......................................... 931

4- Tek Başına Başvuru ......................................................... 931

a. Taraflardan Birinin Ölmüş Olması .............................. 931

b. Taraflardan Birinin Yabancı Olması............................ 931

B- HUKUKİ YARARI BULUNANLARIN BAŞVURUSU ........ 932

IV. BAŞVURUDA GEREKLİ BELGELER ....................................... 932

V. BAŞVURU İNCELEME KOMİSYONU ...................................... 934

A- KOMİSYONUN TÜRKİYE’DE OLUŞTURULMASI .......... 934

B- KOMİSYONUN DIŞ TEMSİLCİLİKLERDE OLUŞTURULMASI ............................................................. 935

VI. KOMİSYONUN ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI .................... 935

VII. AİLE KÜTÜĞÜNE TESCİL ........................................................ 937

VIII. TESCİLİ REDDEDİLEN KARARLARIN TANINMASI ............ 938

KAVRAM DİZİNİ ...................................................................................... 939

ÖMER UĞUR GENÇCAN’IN YAŞAM ÖYKÜSÜ .................................. 973

ÖMER UĞUR GENÇCAN’IN ÇALIŞMALARINDAN “BİR KISMI” ... 975