| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Büşra Kazmaz Tepe |
| Baskı Tarihi | 2022/06 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 338 |
Yaşam hakkı, beden bütünlüğü hakkı ve sağlık hakkı, temel insan hakkı olarak hem birçok uluslararası metne konu olmuş, hem de ulusal düzeyde iç hukuk düzenlenmeleri ile koruma altına alınmıştır. Kişinin sahip olduğu beden bütünlüğünün dokunulmazlığı hakkı insan hakları hukuku, ceza hukuku, borçlar hukuku ve iş hukuku alanlarında güvence altına alınmış; beden bütünlüğü ihlâl edildiğinde uygulanacak yaptırımlar ve zarar görenler için koruyucu hükümler öngörülmüştür. Beden bütünlüğünün ihlâli sonucunu doğurma ihtimali olan birçok iş ve eylem için de zarar görenleri korumak amacıyla sorumluluk sigortası yaptırma zorunluluğu getirilmiştir.
Anayasa’nın kişinin dokunulmazlığı, maddî ve manevî varlığı başlıklı 17. maddesinde “Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tâbi tutulamaz…” hükmü yer almaktadır. Anayasa ve diğer alt mevzuatlarda şahıs varlığı değerleri açısından uluslararası düzenlemelere paralel hükümlere yer verilmiş; Türk Medenî Kanunu’nun 24. maddesinde ise insanın maddî ve manevî varlığını korumayı amaçlayan ilkesel bir düzenleme öngörülmüştür. Konu borçlar hukuku boyutuyla Türk Borçlar Kanunu’nun haksız fiillerden doğan borç ilişkileri ayrımında, özel durumlar başlığı altında ölüm (TBK m. 53) ve bedensel zararlar (TBK m. 54) ile bu zararlar nedeniyle ödenecek manevî tazminat (TBK m. 56); ayrıca kişilik hakkının zedelenmesi durumu (TBK m. 58) özel olarak hüküm altına alınmıştır.
Beden bütünlüğünün ihlâli, trafik kazaları, hatalı tıbbî müdahale, iş kazası ve meslek hastalığı, ayıplı mal satımı gibi sıklıkla karşılaşılan hayat olayları sonucu meydana gelmektedir. Maddî hukuk tarafından hakların düzenlenmesi tek başına kişilere hukukî koruma sağlayamaz. Kişinin hukukî koruma ihtiyacı, maddî hukuk tarafından tanınan haklar ihlâl edildiğinde ortaya çıkar. Özel hukuka ilişkin uyuşmazlıklar bakımından işte bu aşamada devreye medenî usûl hukuku girer. Beden bütünlüğü ihlâl edildiğinde, maddî hukuk tarafından kişilere sağlanmış olan hakların gerçekleştirilmesi medenî usûl hukuku ile mümkün olur. Ancak bu davalarda, meydana gelen zararın niteliği, hukukî ilişkinin çok yönlülüğü ve karmaşıklığı nedeniyle bir takım usûlî problemler ortaya çıkmaktadır. Bu sorunların çözümü ise hem beden bütünlüğünün dokunulmazlığı ilkesinin hem de adil yargılanma hakkının bir gereği olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bedensel zararlar ve tazminat davaları esas itibarıyla Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Bu davalara ilişkin bir takım usûlî düzenlemeler de yine Türk Borçlar Kanunu’nda yer almaktadır. Çalışmamız şu ana kadar bu konunun sadece maddî hukukçular tarafından ele alınmış olması; bu davalarda yaşanan usûlî sorunların beden bütünlüğünün ihlâlinden doğan tazminat davaları özelinde usûl hukukçuları tarafından derinlemesine incelenmemiş olması bakımından önem arz etmektedir.
Beden bütünlüğünün ihlâli, hemen hemen her türlü hukukî ilişki neticesinde doğabileceğinden açılan davalar yargı yolunun belirlenmesine ilişkin kurallara göre adlî yargı ya da idarî yargı yolunda görülebilir. Özellikle trafik kazaları ve hatalı tıbbî müdahale nedeniyle doğan beden bütünlüğünün ihlâli durumları için en başta yargı yolunun belirlenmesi sorunu gündeme gelir. Sorumluluk hukuku gereği aynı beden bütünlüğünün ihlâline ilişkin olarak birden fazla kişi aynı ya da farklı hukukî sebeplere göre sorumlu tutulabilir. Yine beden bütünlüğünün ihlâline yol açan eylemin aynı zamanda suç teşkil etmesi durumunda, bu eylem ayrıca ceza yargılamasına konu olabilir. Bu kişilere açılacak davalarda görevli mahkemenin hangisi olacağı, birden fazla dava açılması durumunda, davaların birbiri için bekletici sorun teşkil edip etmeyeceği, hangi şartlar altında birleştirilmesi ya da ayrılması gerektiği, bir dava bakımından verilen hükmün diğeri için etkisinin ne olacağının ayrıca incelenmesi gerekir.
Beden bütünlüğünün ihlâlinden doğan zararların davanın açıldığı esnada devam ediyor olması ve zararın gelecekte gerçekleşecek olması ispat ve kesin hükme ilişkin sorunlar ortaya çıkarabilir. Zararın davanın açıldığı sırada ve hükmün verildiği anda tam olarak belirlenemiyor olması, bu davaların medenî usûl hukukundaki dava türleri ile kesinleşmiş hükmün sonradan değiştirilmesine izin veren düzenlemeler bakımından ayrıca incelenmesini gerekli kılar. Diğer taraftan tazminata hükmedilebilmesi için ispatı gerekli unsurlardan zarar, kusur ve illiyet bağının ispatında yaşanan zorluklar, bu davaların temel ispat kavramları yönünden gösterdiği özelliklerin iyi analiz edilmesini gerektirir.
Beden bütünlüğünün ihlâlinden doğan tazminat davalarında özellik arz eden usûlî kurumlar çerçevesinde çalışmamız, üç temel bölümden oluşmaktadır. Çalışmamızın ilk bölümünde konu, genel hatlarıyla insan hakları ve borçlar hukuku yönünden ele alınmış; beden bütünlüğünün ihlâlinden doğan tazminat davalarında yaşanan idarî ve adlî yargı arasındaki yargı yolu uyuşmazlıkları, görev, yetki konuları, bu davalar için elverişli dava türleri ile taraflar konusu incelenmiştir. İkinci bölümde tahkikata ve ispata ilişkin özellik arz eden durumlardan bekletici mesele, davaların birleştirilmesi-ayrılması ve ispat sorunları üzerinde durulmuş; son bölümde ise mahkeme kararlarına ilişkin özellik arz eden durumlar, özellikle dava sonucu verilen hükmün sonradan değiştirilmesine imkân tanıyan değişiklik davası düzenlemesi ile bu davalarda talep edilebilecek geçici hukukî korumalar irdelenmiştir. Çalışmamızın kapsam ve sınırlarını tekrar ifade etmek gerekirse çalışmada maddî hukuk değerlendirilmesi yapılmamış olup maddî hukuk düzenlemeleri, usûl kurallarına ilişkin olduğu veya usûl kurallarını etkilediği ölçüde ele alınmıştır. Ayrıca beden bütünlüğünün ihlâlinden doğan tazminat davaları medenî usûl hukukuna ait tüm usûlî müesseseler bakımından değil, bu davalarda sıkça karşılaşılan veya bu davaların niteliği gereği özellik arz eden usûlî müessesseler bakımından incelenmiştir.
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ ......................................................................................................................... 7
İÇİNDEKİLER................................................................................................................ 11
KISALTMALAR ............................................................................................................. 19
GİRİŞ ...................................................................................................................23
BİRİNCİ BÖLÜM
BEDEN BÜTÜNLÜĞÜNÜN İHLÂLİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER,
DAVA TÜRLERİ, DAVAYA BAKACAK MAHKEME VE TARAFLAR
I. BEDEN BÜTÜNLÜĞÜNÜN İHLÂLİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER ............................27
A. Kavram ve Terim Sorunu............................................................................... 27
B. Beden Bütünlüğü Hakkı ve Bu Hakkın Yaşam ve Sağlık Hakkıyla İlişkisi ........ 29
C. Beden Bütünlüğünün İhlâlinde Tazminat...................................................... 31
1. Tazminatın Koşulları ............................................................................... 31
a. Beden Bütünlüğünün İhlâli .............................................................. 31
b. Zarar ................................................................................................ 35
(1) Maddî Zarar ............................................................................. 35
(2) Manevî Zarar............................................................................ 39
c. Kusur................................................................................................ 40
(1) Genel Olarak ............................................................................ 40
(2) Manevî Tazminat Bakımından ................................................. 41
(3) Sözleşmeye Aykırılık Hâlinde ................................................... 42
ç. Uygun İlliyet Bağı............................................................................. 42
d. Manevî Tazminat Bakımından Ek Koşul: Olayın Özelliklerinin
Manevî Tazminatı Gerektirmesi ...................................................... 44
2. Tazminatın Belirlenmesi......................................................................... 45
a. Genel Olarak.................................................................................... 45
b. Ölüm ve Bedensel Zarar Durumlarında ........................................... 47
3. Tazminatın Şekli ..................................................................................... 50
a. Aynen-Nakden Tazmin .................................................................... 50
b. İrat – Sermaye Şeklinde Tazmin ...................................................... 52
12 İçindekiler
Ç. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Beden Bütünlüğünün İhlâlinde
Hakkaniyete Uygun Tatmin Kararları.............................................................53
1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Beden
Bütünlüğünün İhlâli.................................................................................53
2. Hakkaniyete Uygun Tatmin.....................................................................56
II. DAVA TÜRLERİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME..............................................59
A. Genel Olarak ..................................................................................................59
B. Belirsiz Alacak Davası.....................................................................................62
C. Kısmî Dava .....................................................................................................70
Ç. Tespit Davası..................................................................................................71
D. Manevî Tazminat Talepleri Bakımından Değerlendirme ...............................75
1. Belirsiz Alacak Davasına Konu Olması.....................................................75
2. Kısmî Davaya Konu Olması......................................................................78
III. DAVANIN GÖRÜLECEĞİ MAHKEME.................................................................83
A. Yargı Yolu Sorunu...........................................................................................83
1. Genel Olarak ...........................................................................................83
2. Medenî Yargı ile İdarî Yargı Arasında Yargılama Usûlü Yönünden
Farklılıklar................................................................................................87
3. Beden Bütünlüğünün İhlâlinden Doğan Tazminat Davalarında
Medenî Yargı ile İdarî Yargı Arasındaki Yargı Yolu Uyuşmazlıkları................95
4. Değerlendirme ......................................................................................106
5. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Mülga 3. Maddesi ile Türk
Borçlar Kanunu’nun 55. Maddesinin 2. Fıkrasının Yargı Yolunun
Belirlenmesine Etkisi.............................................................................107
a. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Mülga 3. Maddesi...................107
b. Türk Borçlar Kanunu’nun 55. Maddesinin 2. Fıkrası.......................110
6. Medenî Yargı Yolunda İnsan Zararları Mahkemesinin Kurulmasına
İlişkin Kanun Teklifinin Değerlendirilmesi .............................................112
a. Kanun Teklifinin Uygulama Alanı....................................................112
b. Kanun Teklifinin Değerlendirilmesi ................................................112
B. Görevli Mahkeme ........................................................................................113
1. Genel Olarak .........................................................................................113
2. Trafik Kazasından Doğan Davalarda......................................................115
3. Yolcu Taşımacılığından Kaynaklanan Davalarda....................................124
a. Karayolu Taşımacılığından Kaynaklanan Davalarda .......................125
b. Demir Yolu Taşımacılığından Kaynaklanan Davalarda....................128
İçindekiler 13
c. Hava Yolu Taşımacılığından Kaynaklanan Davalarda..................... 130
4. Özel Görevli Mahkeme Olarak İnsan Zararları Mahkemesinin
Kurulmasına İlişkin Kanun Teklifi’nin Değerlendirilmesi ...................... 132
C. Yetkili Mahkeme ......................................................................................... 134
1. Genel Olarak......................................................................................... 134
2. Uygulanabilecek Özel Yetki Kuralları.................................................... 135
3. Sigorta Sözleşmelerinden Doğan Davalarda Yetki................................ 136
4. Davalıların Birden Fazla Olması Durumunda Yetkili Mahkeme............ 137
IV. TARAFLAR BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME .................................................. 141
A. Davacı ve Davalı Taraf ................................................................................. 141
B. Dava Arkadaşlığı Bakımından Değerlendirme............................................. 143
1. Genel Olarak......................................................................................... 143
2. İhtiyarî Dava Arkadaşlığı....................................................................... 143
a. Genel Olarak.................................................................................. 143
b. Aktif Dava Arkadaşlığı.................................................................... 144
c. Pasif Dava Arkadaşlığı.................................................................... 145
ç. HMK m. 57/1-c Hükmüne göre İhtiyarî Dava Arkadaşlığı .............. 146
V. MÜDAHALE VE İHBAR BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME................................. 149
A. Genel Olarak ............................................................................................... 149
B. Fer’i Müdahale............................................................................................ 149
C. Davanın İhbarı............................................................................................. 153
İKİNCİ BÖLÜM
TAHKİKAT VE İSPATA İLİŞKİN ÖZELLİK GÖSTEREN DURUMLAR
I. GENEL OLARAK............................................................................................ 157
II. BEKLETİCİ SORUN ........................................................................................ 157
A. Ceza Mahkemesi Kararının Bekletici Sorun Yapılması ................................ 159
B. Sosyal Güvenlik Kurumu Kararının Bekletici Sorun Yapılması..................... 162
C. Zarar Sorumlusu ile Birlikte Sigortacıya Başvurulması Durumunda
Bekletici Sorun ............................................................................................ 163
III. DAVALARIN BİRLEŞTİRİLMESİ VE AYRILMASI ................................................ 165
A. Davaların Birleştirilmesi .............................................................................. 165
1. Davaların Aynı Sebepten Doğmuş Olması ............................................ 166
2. Davaların Benzer Sebepten Doğmuş Olması........................................ 168
14 İçindekiler
3. Davaların Biri Hakkında Verilecek Hükmün Diğerini Etkileyecek
Olması ...................................................................................................169
4. Görev Kuralları Bakımından Değerlendirme .........................................169
B. Davaların Ayrılması ......................................................................................171
IV. TEMEL İSPAT KAVRAMLARI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME .........................172
A. İspatın Konusu Bakımından Değerlendirme ................................................172
1. Beden Bütünlüğü İhlâli..........................................................................172
2. Zarar......................................................................................................175
3. Kusur .....................................................................................................177
4. Uygun İlliyet Bağı ..................................................................................179
B. İddia ve Somutlaştırma Yükü Bakımından Değerlendirme ..........................183
C. İspat Yükü Bakımından Değerlendirme .......................................................187
1. Genel Olarak .........................................................................................187
2. Norm Teorisine Karşı İleri Sürülen Görüşler Çerçevesinde
Değerlendirme ......................................................................................189
a. İleri Sürülen Görüşler .....................................................................189
b. Görüşlerin Değerlendirilmesi .........................................................193
3. İspat Zorluğu Yaşanan Unsur Vakıaların İspat Yükü ..............................195
4. Hatalı Tıbbî Müdahaleden Doğan Tazminat Davalarının Özel
Durumu .................................................................................................198
Ç. Delil İkame Yükü Bakımından Değerlendirme .............................................200
D. İspat Ölçüsü Bakımından Değerlendirme ....................................................202
E. İspat Türleri Bakımından Değerlendirme.....................................................209
1. Genel Olarak .........................................................................................209
2. Zararın İspatında Dolaylı İspat ..............................................................209
3. İlliyet Bağı ve Kusurun İspatında Dolaylı İspat ......................................215
a. İlliyet Bağının İspatı Bakımından İnceleme.....................................217
b. Kusurun İspatı Bakımından İnceleme.............................................222
V. DELİLLER BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME.....................................................224
A. Genel Olarak ................................................................................................224
B. Bilirkişilik ......................................................................................................225
1. Beden Bütünlüğünün İhlâlinden Doğan Tazminat Davalarında
Bilirkişinin Fonksiyonu...........................................................................225
2. Bedensel Zararlarda Tıbbî Bilirkişilik .....................................................229
a. Tıbbî Bilirkişilik Yapabilecek Kurumlar............................................229
İçindekiler 15
(1) Adlî Tıp Kurumu ..................................................................... 229
(2) Yüksek Sağlık Şurası ............................................................... 232
(3) Üniversiteler ve Hastaneler ................................................... 234
b. Bilirkişi Raporunun İçeriği.............................................................. 235
c. Bilirkişi Raporunun Delil Değeri ..................................................... 237
C. Uzman Tanıklık............................................................................................ 238
Ç. Delillerin Değerlendirilmesi......................................................................... 240
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DAVADA VERİLECEK KARAR VE
GEÇİCİ HUKUKÎ KORUMALARIN ÖZELLİKLERİ
I. GENEL OLARAK............................................................................................ 243
II. TÜRK BORÇLAR KANUNU’NUN 60. MADDESİNİN USÛL HUKUKUNA
HÂKİMOLANİLKE VE KURALLARIŞIĞINDADEĞERLENDİRİLMESİ........................ 244
A. Türk Borçlar Kanunu’nun 60. Maddesinin Beden Bütünlüğünün
İhlâlinden Doğan Tazminat Davalarında Uygulanması................................ 244
1. Hükmün Uygulama Şartları .................................................................. 245
a. Bir Kişi için Birden Çok Sorumluluk Sebebi Bulunması .................. 245
b. Olumsuz Şart Olarak Zarar Görenin Aksini İstemiş Olmaması
ve Kanunda Aksinin Öngörülmemiş Olması................................... 246
(1) Zarar Görenin Aksini İstemiş Olmaması................................. 246
(2) Kanunda Aksinin Öngörülmüş Olmaması .............................. 247
2. Hükmün Hukukî Sonucu ....................................................................... 247
B. Türk Borçlar Kanunu’nun 60. Maddesinin Usûl Hukuku İlke ve
Kuralları Bakımından Değerlendirilmesi...................................................... 250
1. Dava Dilekçesinde Hukukî Sebebin Zorunlu Unsur Olup Olmadığı
Bakımından Değerlendirme ................................................................. 250
2. Hâkimin Hukuku Re’sen Uygulaması (Iura Novit Curia) İlkesi
Bakımından Değerlendirme ................................................................. 252
3. Tasarruf İlkesi ve Taraflarca Getirilme İlkesi Bakımından
Değerlendirme ..................................................................................... 254
4. Silahların Eşitliği İlkesi Bakımından Değerlendirme.............................. 256
III. CEZA MAHKEMESİ KARARLARININ HUKUK MAHKEMESİNE ETKİSİ
BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME................................................................... 257
A. Genel Olarak ............................................................................................... 257
B. Mahkûmiyet Kararının Bağlayıcı Etkisi ........................................................ 258
16 İçindekiler
C. Beraat Kararının Bağlayıcı Etkisi...................................................................259
Ç. Türk Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu’ndaki Mağdurun
Zararının Tazminine Yönelik Düzenlemelerin Beden Bütünlüğünün
İhlâlinden Doğan Tazminat Davalarına Etkisi...............................................261
1. Genel Olarak .........................................................................................261
2. Türk Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu’ndaki
Düzenlemelerin Beden Bütünlüğünün İhlâlinden Doğan Tazminat
Davaları Bakımından Değerlendirilmesi................................................263
D. Suçtan Zarar Gören Kişinin Şikâyetten ve Şahsî Haklarından Vazgeçmiş
Olmasının Beden Bütünlüğünün İhlâlinden Doğan Tazminat Davasına
Etkisi.............................................................................................................264
IV. KISMÎ DAVADA VEYA KISMÎ DAVA İLE BİRLİKTE AÇILAN TESPİT
DAVASINDA VERİLEN HÜKMÜN EK DAVAYA ETKİSİ BAKIMINDAN
DEĞERLENDİRME.........................................................................................265
A. Genel Olarak ................................................................................................265
B. Kısmî Davada Verilen Hükmün Etkisi ...........................................................266
1. Kısmî Davanın Kabulü............................................................................266
2. Kısmî Davanın Reddi..............................................................................268
3. Beden Bütünlüğünün İhlâlinden Doğan Tazminat Davaları
Bakımından Değerlendirme ..................................................................269
C. Tespit Davasında Verilen Hükmün Etkisi .....................................................271
V. İŞ KAZALARINDAKİ İŞ GÖREMEZLİK ORANININ TESPİTİ DAVASININ
SONRADAN AÇILACAK TAZMİNAT DAVASINA ETKİSİ .....................................272
A. Genel Olarak İş Göremezlik Oranının Tespiti Davası....................................272
B. Tazminat Davasına Etkisi .............................................................................274
VI. KISMÎ KARAR BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME ..............................................274
VII. DEĞİŞİKLİK DAVASI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME .....................................278
A. Genel Olarak ................................................................................................278
B. Tazminat Hükmünün Değiştirilmesi.............................................................280
1. Genel Olarak .........................................................................................280
2. Değişiklik Davasının Şartları ..................................................................282
a. Hâkimin Hükmü Değiştirme Yetkisini Saklı Tutmuş Olması............282
b. Hukukî Yarar Bulunması .................................................................283
c. Kesin Hüküm Etkisi Kazanmış Bir Hüküm Olması ...........................283
ç. Elverişli Edim ..................................................................................284
d. Önemli Değişiklik Olması................................................................285
e. Davanın Açılma Süresi ....................................................................287
İçindekiler 17
3. Değişiklik Davasında Yargılama ............................................................ 289
a. Görevli ve Yetkili Mahkeme........................................................... 289
b. Değişiklik Davasında İspat ............................................................. 290
(1) İspat Yükü .............................................................................. 290
(2) Önemli Değişikliğin İspatı....................................................... 290
4. Değişiklik Hükmünün Ne Zamandan İtibaren Uygulanacağı Sorunu .... 292
VIII. GEÇİCİ HUKUKÎ KORUMALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ ................................... 293
A. Genel Olarak ............................................................................................... 293
B. Geçici Ödeme.............................................................................................. 293
1. Hukukî Niteliği ...................................................................................... 293
2. Düzenlemenin Uygulama Alanı ............................................................ 295
3. Düzenlemenin Uygulama Şartları......................................................... 296
4. Düzenlemenin Hukukî Sonucu ............................................................. 298
C. İhtiyatî Haciz................................................................................................ 299
1. İhtiyatî Hacze Esas Olan Alacak Bakımından Değerlendirme ............... 300
2. İhtiyatî Haciz Sebepleri Bakımından Değerlendirme............................ 301
SONUÇ .............................................................................................................. 303
KAYNAKÇA ........................................................................................................ 311
EKLER ................................................................................................................ 337
EK 1: PMF 1931 Yaşam Tablosuna Göre Ortalama Ömür................................. 337
EK 2: Türkiye Karşılaştırmalı Yaşam Tabloları................................................... 338
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
