Çalışan Buluşları Hukuku

İçindekiler

Önsöz  V

Yazarın Önsözü  VII

Employee’s Inventions Law  IX

Kısaltmalar  XXI

Giriş  1

Birinci Bölüm

GENEL BİLGİ

I. DÜZENLEMEYİ GEREKTİREN NEDENLER  7

II. KAVRAMLAR  17

A. Buluş  17

B. Buluşçu  21

1. Genel Olarak  21

2. Ortak Buluşçu  22

C. Buluştan Doğan Hak ve Hak Sahipliği  26

1. Buluştan Doğan Hak  26

2. Buluştan Doğan Hakkın Nitelikleri  28

3. Buluştan Doğan Hakkın Sahibi  32

a) Gerçek Hak Sahipliği İlkesi  32

b) Çalışanın Geliştirdiği Buluştan Doğan Hak  34

c) Patent Hakkının Gaspı  36

D. Patent ve Faydalı Model  44

E. Çalışan  46

1. Terminoloji  46

2. Çalışan Sayılmanın Unsurları  48

a) Özel Hukuk Sözleşmesi ve Benzeri Hukuki İlişki  48

b) Başkasının Hizmetinde Olmak / Kişisel (Hukuki) Bağımlılık  51

c) İşverenin Gösterdiği İş  54

3. Çalışana İlişkin SMK Hükümlerinin Uygulanacağı Kişiler  56

a) Genel Bilgi  56

b) Öğrenciler  58

c) Stajyerler  59

d) Kamu Çalışanları  60

e) Yükseköğretim Kurumlarında Geliştirilen Buluşlar  60

F. Çalışan Buluşu  60

G. İşveren  63

1. Kavram  63

2. Alt İşveren (Taşeron)  63

3. İşveren Vekili  65

H. İşyeri ve İşletme  66

İkinci Bölüm

HUKUKİ DÜZENLEMELER

I. DÜNYADAKİ DÜZENLEMELER  69

A. Genel Olarak  69

B. Uluslararası Anlaşmalar  71

C. Avrupa Birliği Hukuku  73

D. Bazı Ulusal Hukuklar  75

1. Almanya  76

2. İsviçre  81

3. İsveç  83

4. Fransa  85

5. Birleşik Krallık  89

6. Amerika Birleşik Devletleri  92

7. Japonya  95

II. TÜRKİYE’DEKİ DÜZENLEMELER  97

A. Önceki Mevzuatımız  97

1. Genel Olarak  97

2. 818 Sayılı Türk Borçlar Kanunu  99

3. 551 Sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK  102

B. Mer’i Mevzuatımız  104

1. Genel Olarak  104

2. Telif Hukuku  106

3. Tasarım Hukuku  109

4. Yeni Bitki Çeşidi Hukuku  112

5. Entegre Devre Topografyası Hukuku  114

6. Patent Hukuku  115

C. Mevzuatın Zaman Bakımından Uygulanması  118

1. 10 Ocak 2017 Tarihinden Önce Tescil Edilen Buluşlar  119

2. 10 Ocak 2017 – 29 Eylül 2017 Dönemindeki Buluşlar  120

3. 29 Eylül 2017 Tarihinden Sonraki Buluşlar  121

4. Müktesep Hakların Korunması  121

D. Mevzuatın Yer Bakımından Uygulanması  123

Üçüncü Bölüm

SÖZLEŞMELER

I. GENEL OLARAK  127

II. SÖZLEŞMELERE İLİŞKİN HÜKÜMLERİN MAHİYETİ  129

A. Nispi Emredici Nitelik  129

1. Genel Bilgi  129

2. Zaman Bakımından Sınırlama  132

3. Bedeli ve Ödeme Şeklini Topluca Belirleme Yasağı  135

B. Hakkaniyete Aykırılık  136

C. Emredicilik ve Hakkaniyete Aykırılığın Yaptırımı; Sözleşmenin Geçersizliği  138

III. SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN ŞARTLARA UYARLANMASI  139

IV. MUHTEMEL SÖZLEŞME TÜRLERİ  141

A. Bedel Sözleşmesi  141

B. Buluş Geliştirme Sözleşmesi  142

C. Buluş Ortaklığı Sözleşmesi  143

D. Serbest Buluşlara İlişkin Sözleşmeler  143

E. Diğer Sözleşmeler  144

Dördüncü Bölüm

HİZMET BULUŞLARI

I. GENEL OLARAK  145

A. Kavram  145

B. Unsurları  148

1. Buluşun, Çalışan veya Çalışana İlişkin Hükümlerin Uygulandığı Kişiler Tarafından Geliştirilmesi  148

2. Buluşun İş (Hizmet) İlişkisi Sırasında Geliştirilmesi  148

a) Genel Olarak  148

b) Geliştirilen Bir Buluşun İş İlişkisi Sırasında Sayılmasını Etkilemeyen Hususlar  153

3. Buluşun, Çalışanın İş Görme Borcundan Kaynaklanması veya Büyük Ölçüde İşletmenin Deneyim ve Çalışmalarına Dayanması  156

a) Genel Olarak  156

b) İş Görme Borcuna Dayalı Geliştirilen (Görevsel) Buluşlar  157

c) Büyük Ölçüde İşletmenin Deneyim ve Çalışmalarına Dayalı Geliştirilen Buluşlar  161

II. ÇALIŞANIN BULUŞ BİLDİRİMİ  165

A. Genel Olarak  165

B. Buluş Bildirimi  166

1. Buluş Bildiriminin Zamanı ve Şekli  166

2. Buluş Bildiriminin Yapılması  169

3. Bildirimden Muaf Tutulan Buluşlar  171

4. Buluş Bildiriminin Hukuki Niteliği  172

5. Buluş Bildiriminin İçeriği  172

6. İşverenin Düzeltme Talebi  174

7. İşverenin Tebellüğ Tarihini Bildirmesi  175

C. Buluş Bildiriminin Hukuki Sonuçları  176

1. Genel Olarak  176

2. Buluş Bildiriminin Hiç Yapılmaması, Hukuken Geçersiz, Geç veya Eksik Bildirim Yapılması  177

III. İŞVERENİN HAK TALEBİ  180

A. Hak Talebinin Yapılması ve Hukuki Sonuçları  180

1. Tam Hak Talebi  180

a) Tam Hak Talebinin Yapılması  180

b) Tam Hak Talebinin Hukuki Sonuçları  182

2. Kısmi Hak Talebi  189

a) Kısmi Hak Talebinin Yapılması  189

b) Kısmi Hak Talebinin Hukuki Sonuçları  189

B. Hak Talebi Yapılmamasının Hukuki Sonuçları  192

IV. HAK TALEBİ KARŞILIĞINDA İŞVERENİN ÖDEYECEĞİ BEDEL  193

V. İŞVERENİN PATENT BAŞVURUSU YAPMASI  193

A. İşverenin Türkiye’de Patent Başvurusu Yapma Hak ve Yükümlülüğü  193

B. İşverenin Yabancı Ülkelerde Patent Başvurusu Yapma Hakkı  196

C. İşverenin Başvuru Sürecine İlişkin Bilgi Verme Yükümlülüğü  197

D. Buluşçunun Adının Belirtilmesi  197

VI. ÇALIŞANIN ÖNALIM (ŞUFA) HAKKI  200

VII. İŞVERENİN BULUŞTAN DOĞAN HAKLARDAN VAZGEÇMESİ  201

VIII. ÇALIŞANIN BİLGİ ALMA HAKKI  202

IX. ÇALIŞANIN REKABET YASAĞI  203

X. SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ  208

A. Genel Olarak  208

B. Çalışanın Sır Saklama Yükümlülüğü  210

C. İşverenin Sır Saklama Yükümlülüğü  213

D. Üçüncü Kişilerin Sır Saklama Yükümlülüğü  214

E. Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırılığın Hukuki ve Cezai Yaptırımı  215

Beşinci Bölüm

SERBEST BULUŞLAR

I. GENEL BİLGİ  219

A. Kavram  219

B. Serbest Doğan Buluşlar  220

C. Sonradan Serbest Kalan Buluşlar  221

II. SERBEST BULUŞ BİLDİRİMİ  223

III. İŞVERENİN BULUŞ BİLDİRİMİNE İTİRAZI  225

IV. ÇALIŞANIN TEKLİFTE BULUNMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ  227

A. Genel Olarak  227

B. Teklifte Bulunma Yükümlülüğünün Şartları  229

C. Teklifin Hukuki Niteliği ve Sonuçları  231

V. İŞVERENİN ÖNCELİK HAKKI  232

Altıncı Bölüm

BEDEL

I. TERMİNOLOJİ  237

II. BEDELİN HUKUKİ NİTELİĞİ  243

III. BEDEL HAKKININ DOĞUMU  244

A. Tam Makul Bedel Hakkı  244

B. Kısmi Makul Bedel Hakkı  248

IV. BEDELİN HESAPLANMASI  249

A. Genel Olarak  249

B. Buluşun Ekonomik Değeri  252

1. Genel Bilgi  252

2. Buluş Değerini Hesaplama Yöntemleri  256

a) Temel İlkeler  256

b) İşletme Tarafından Kullanılan Buluşlar  260

aa) Kıyas (Lisans Örneksemesi) Yöntemi  260

bb) Fayda Yöntemi  263

cc) Tahmin Yöntemi  263

c) İşletme Tarafından Kullanılmayan Buluşlar  264

aa) Lisans Sözleşmesi  264

bb) Devir / Satış Sözleşmesi  264

cc) Takas Sözleşmesi  265

C. Çalışanın Katkısı  265

1. Genel Olarak  265

2. Buluş Grupları  268

3. Buluşun Geliştirilmesinde İşletmenin Katkısının Ayrıştırılması  270

V. BEDELİN BELİRLENMESİ VE MUHTEMEL BEDEL MİKTARI  271

A. Genel Olarak  271

B. Taraflarca Belirlenmesi  275

C. Tahkim Usulü ile Belirlenmesi  278

D. Muhtemel Bedel Miktarı  278

VI. BEDELİN ÖDENMESİ  282

A. Ödemenin Yapılması  282

B. Başvurunun Sonuçsuz Kalmasının veya Patentin Hükümsüz Kılınmasının Bedele Etkisi  284

C. Patentin Yıllık Ücretlerinin Yatırılmamasının veya Haktan Vazgeçmenin Bedele Etkisi  285

D. Buluşun veya Patentin Ekonomik Önemini Yitirmesinin Bedele Etkisi  286

E. Bedelin Süresi ve İşten Ayrılmanın Bedele Etkisi  287

F. İşletme/İşyeri ve İş İlişkisinin Devrinin Bedele Etkisi  288

G. İşverenin Buluşu/Patenti Devretmesinin veya İflas Etmesinin Bedele Etkisi  290

H. Bedel Alacağının Zamanaşımına Uğraması  290

VII. TEŞVİK ÖDÜLÜ  291

A. Hukuki Düzenleme  291

B. Şartları  292

C. Miktarı ve Ödenmesi  293

Yedinci Bölüm

KAMU ÇALIŞANLARININ BULUŞLARI

I. TERMİNOLOJİ  297

II. HUKUKİ REJİM  298

A. Genel Olarak  298

B. Diğer Kanuni Düzenlemeler  300

C. Taraflar Arasındaki Sözleşme Hükümleri  301

III. BEDEL  302

Sekizinci Bölüm

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA GELİŞTİRİLEN BULUŞLAR

I. GENEL BİLGİ  307

A. Yükseköğretim Kurumu Kavramı  307

B. Yükseköğretim Kurumu Buluşları Kavramı  308

1. Genel Olarak  308

2. Yükseköğretim Kurumunda Yapılan Bilimsel Çalışmalar veya Araştırmalar Sonucunda Geliştirilen Buluşlar  312

3. Yükseköğretim Kurumunda Edinilen Deneyim ve Çalışmalara Dayalı Geliştirilen Buluşlar  313

4. Yükseköğretim Kurumunun Araç ve Gereçlerinin Kullanımı Sonucu Geliştirilen Buluşlar  315

C. Alman–Türk Hukukunda Kabul Edilen Sistem  315

1. Mehaz Alman Hukuku  315

2. Mülga PatKHK  318

3. Mer’i Hukukumuz  319

a) Genel Olarak  319

b) Hukuki Rejim  322

c) Bir Sözleşme Kapsamında Öğretim Elemanı, Stajyer ve Öğrencilerin Geliştirdikleri Buluşlar  322

II. BİLDİRİM SİSTEMİ VE HAK TALEBİ  327

A. Bildirim Sistemi  327

B. Hak Talebi ve Hukuki Sonuçları  331

III. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMUNUN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ  333

IV. BULUŞUN TİCARİLEŞTİRİLMESİ  337

V. GELİR PAYLAŞIMI  340

VI. SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ  343

VII. UYUŞMAZLIKLARIN HALLİ  343

Dokuzuncu Bölüm

KAMU DESTEKLİ PROJELERDE GELİŞTİRİLEN BULUŞLAR

I. GENEL BİLGİ  345

II. HUKUKİ REJİM  347

A. Genel Olarak  347

B. Müşteri Kurum  349

C. Kamu Destekli Projelerde Üçlü İlişki  349

III. BİLDİRİM SİSTEMİ  350

IV. HAK SAHİPLİĞİ TALEBİ  351

V. PATENT BAŞVURUSU YAPMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE ADIN BELİRTİLMESİ HAKKI  352

VI. SIR SAKLAMA VE BULUŞUN KULLANIMINA İLİŞKİN BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ  353

VII. DESTEĞİ VERENİN LİSANS HAKLARI  354

A. Desteği Verenin Kanuni Lisans Hakkı  354

B. Desteği Verenin, Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşları Lehine Lisans Talebi  355

C. Desteği Verenin Üçüncü Kişiler Lehine Lisans Talebi  356

VIII. GELİR PAYLAŞIMI  356

IX. KAMU DESTEKLİ PROJELERDE GELİŞTİRİLEN BULUŞLARA İLİŞKİN ÖZEL DÜZENLEMELER  357

A. TÜBİTAK Destekli Projelerinde Geliştirilen Buluşlar  357

B. Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde (Teknokentlerde / Teknoparklarda) Geliştirilen Buluşlar  360

C. Araştırma–Geliştirme ve Tasarım Merkezlerinde Geliştirilen Buluşlar  361

D. Araştırma Altyapılarında Geliştirilen Buluşlar  362

Onuncu Bölüm

UYUŞMAZLIKLARIN HALLİ VE ZORUNLU TAHKİM USULÜ

I. GENEL BİLGİ  365

II. ARABULUCULUK  367

III. ZORUNLU TAHKİM  368

A. Genel Olarak  368

B. Türk Hukukunda Zorunlu Tahkime Tabi Uyuşmazlıklar  373

C. Alman–Türk Patent Mevzuatında Zorunlu Tahkime İlişkin Hükümler  374

1. Alman Patent Mevzuatındaki Düzenlemeler  374

2. Patent Mevzuatımızdaki Düzenlemeler  376

a) Genel Olarak  376

b) Zorunlu Tahkime Tabi Uyuşmazlıklar  380

aa) Bedel Tarifesine İlişkin Uyuşmazlıklar  380

bb) Diğer Uyuşmazlıklar  381

c) Zorunlu Tahkime Tabi Olmayan Uyuşmazlıklar  382

aa) Serbest Buluşun İşverene Teklifinde Bedel  382

bb) Yükseköğretim Kurumlarında Geliştirilen Buluşlara İlişkin Uyuşmazlıklar  382

cc) Kamu Destekli Projelerde Geliştirilen Buluşlara İlişkin Uyuşmazlıklar  383

Onbirinci Bölüm

SİSTEMİN ANALİZİ, ELEŞTİRİSİ VE YENİ SİSTEM ÖNERİSİ

I. SİSTEMİN ANALİZİ  385

II. SİSTEMİN ELEŞTİRİSİ  388

A. Genel Olarak  388

1. Mevzuatın Dili  388

2. Mevzuatın Kurgusu  389

3. Amacın Gerçekleşmesi  394

B. Çalışan Buluşları  396

1. Bildirim Sistemi  396

2. Bedel  398

C. Kamu Çalışanlarının Buluşları  401

D. Yükseköğretim Kurumlarında Geliştirilen Buluşlar  402

E. Kamu Destekli Projelerde Geliştirilen Buluşlar  403

F. Uyuşmazlıkların Halli  404

III. YENİ SİSTEM ÖNERİSİ  405

A. Çalışan Buluşları  405

B. Yükseköğretim Kurumlarında Geliştirilen Buluşlar  408

C. Kamu Destekli Projelerde Geliştirilen Buluşlar  409

D. Uyuşmazlıkların Halli  409

Sonuç  411

İlgili Mevzuat

1. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu – SMK (Çalışan Buluşlarıyla İlgili Hükümleri – m. 113–122)  417

2. Çalışan Buluşlarına, Yükseköğretim Kurumlarında Gerçekleştirilen Buluşlara ve Kamu Destekli Projelerde Ortaya Çıkan Buluşlara Dair Yönetmelik (ÇBY)  423

Ek – Mevzuat Karşılaştırma Tablosu  439

Kaynakça  441