Çocuk Hukuku

Çocuk, kendi tanımımıza göre hesapsızca hareket eden, masum, ko-runmaya muhtaç, korunmaya değer, geleceğin emanetçisi ve insanoğ-lunun en sevimli halidir.

Her çocuk doğduğu ilk andan itibaren sevgi ve şefkati hak ettiği gibi, daha iyi bir gelecek için daha iyi bir dünyada yaşamayı da hak eder. Bunun için çocuklara ilişkin temel hak ve özgürlüklerin hukuk düzeninde ayrı olarak düzenlenmesi gerekmiştir.

Dünya’da çocuk hakları 20. yüzyılda uluslararası anlaşmalar ve belgelerle gelişmiştir. Çocuk hakları düzenlenirken çocuk psikolojisi yakından incelenerek çocukların zihinsel, ruhsal ve bedensel gelişimleri ve üstün yararları gözetilmek suretiyle araştırmalar yapılmalıdır. Nite-kim çocuklara ilişkin verilen kararlar, ülkemizin geleceğine atılan imza-lardır.

Biz de çalışmamızda, çocuk hukukunu çocuk psikolojisi, ülkemizin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ve güncel Yargıtay içtihatları ile daha çok uygulamaya dönük olarak açıklamaya gayret gösterdik. Ça-lışmamızda yer verdiğimiz konuları çocukların temel hak ve özgürlük-leri çerçevesinde açıklamaya çalıştık. 

Okuyan herkese faydalı olması dileğiyle ve tüm çocuklara sevgile-rimle…

TEŞEKKÜR 5

ÖNSÖZ 7

İÇİNDEKİLER 9

KISALTMALAR 15

I. BÖLÜM

ÇOCUK HUKUKU

A. Çocuğun Tanımı 17

B. HUKUKUMUZDA ÇOCUĞUN YERİ 18

1. Anayasamızda 18

2. Türk Medeni Kanunu’nda 18

3. Türk Ceza Kanunu’nda 19

4. Çocuk Koruma Kanunu’nda 20

C. ULUSLARARASI HUKUKTA ÇOCUĞUN YERİ 22

D. ÇOCUK HAKLARININ TARİHÇESİ 25

E. ÇOCUK HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ 26

1. Çocuğun Yaşama Hakkı ve Sağlıklı Gelişim Hakkı 26

2. Çocuğun Kimlik Hakkı 29

3. Çocuğun Anne ve Babası ile Yaşama ve Kişisel İlişki Kurma Hakkı 30

4. Çocuğun Kendisi ile İlgili Konularda Görüşünü Serbestçe İfade Etme Hakkı 32

5. Çocuğun Düşünce, Din ve Vicdan Özgürlükleri 33

6. Çocuğun Dernek Kurma Özgürlüğü 35

7. Çocuğun Özel Yaşantısına Saygı Hakkı 37

8. Çocuğun Bilgi Edinme Hakkı 38

9. Çocuğun Özel Koruma ve Yardım Görme Hakkı 39

10. Zihinsel ve Bedensel Engelli Çocukların Özel Bakımdan Yararlanma Hakkı 40

11. Çocukların Sosyal Güvenlikten Yararlanma ve Ekonomik Sömürüden Korunma Hakkı 41

12. Çocukların Eğitim Hakkı 44

13. Çocukların Dinlenme ve Oyun Hakkı 47

14. Çocukların Korunma (Güvenlik) Hakkı 48

a. Çocuğun Ekonomik Sömürüye Karşı Korunması 49

b. Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelere Karşı

 Korunması 49

c. Cinsel Sömürüye Karşı Korunması 49

d. İşkence ve İnsanlık Dışı Muameleye Karşı 

Korunması 50

e. Silahlı Çatışmaya Karşı Korunması 51

f. Suça Sürüklenen Çocuğun Korunması 51

F. Çocuk Hukukuna Hâkim İlkeler 53

1. Ayrım Yasağı İlkesi 53

2. Çocuğun Üstün Yararının Gözetilmesi İlkesi 55

II. BÖLÜM

VELAYET

A. VELAYETİN TANIMI 57

B. VELAYETİN HUKUKİ NİTELİĞİ 58

C. VELAYETE İLİŞKİN TEMEL İLKELER 58

D. VELAYETİN KULLANILMASI 61

1. Çocuğun Anne ve Babası Evli Olması Halinde 61

2. Çocuğun Evlilik Dışında Dünyaya Gelmesi Halinde 61

3. Boşanma veya Ayrılık Davalarında 62

4. Anne veya Babadan Birinin Akıl Hastalığına Düçar Olması Halinde 64

5. Anne veya Babadan Birinin Ölmesi Halinde 65

E. VELAYETİN SONA ERMESİ 66

1. Çocuğun Ergin Hale Gelmesi 66

2. Ölüm 66

3. Evlat Edinilme 67

a. Birlikte Evlat Edinme 69

b. Eşlerin Birbirinin Çocuğunu Evlat Edinmesi 69

c. Tek Başına Evlat Edinme 70

4. Velayetin Hâkim Kararı ile Kaldırılması veya Değiştirilmesi 71

a. Velayetin Kaldırılması 71

b. Velayetin Değiştirilmesi 73

5. Soybağının Reddi Halinde 74

F. VELAYETİN TESİSİNDE ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI AÇISINDAN GÖZETİLMESİ GEREKEN 

HUSUSLAR 74

1. Çocuğun Yaşı ve Anne Sevgisine Muhtaç Olması 75

2. Çocuğun İdrak Çağında Olması Halinde Görüşleri 76

3. Çocuğun Eğitim Durumu 77

4. Çocuğun Sağlığı 77

5. Çocuğun Güvenliği 78

6. Anne ve Babasının Ebeveynlik Motivasyonu 79

7. Çocuğun Ahlakı 79

8. Çocuğun Alıştığı Çevre 80

9. Kardeşlerin Birbirinden Ayrılmaması 80

G. ERGİN KİŞİLERDE VELAYETİN TESİSİ 81

• BÖLÜM SONU YARGITAY İÇTİHATLARINDAN DERLEMELER 82

III. BÖLÜM

KİŞİSEL İLİŞKİ

A. KİŞİSEL İLİŞKİYE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR 93

B. KİŞİSEL İLİŞKİYE İLİŞKİN DAVALARI AÇMA HAKKINA SAHİP KİŞİLER 96

1. Anne veya Babanın Açabileceği Davalar 96

2. Anne ve Baba Dışındaki Kişilerin Açabileceği Davalar 98

C. KİŞİSEL İLİŞKİNİN TESİSİNDE ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI AÇISINDAN GÖZETİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR 99

1. Çocuğun Yaşı ve Anne Sevgisine Muhtaç Olması 99

2. Çocuğun İdrak Çağında Olması 100

3. Çocuğun Eğitim Durumu 101

4. Anne ve Babasının İkamet Yeri 102

5. Çocuğun ve Ebeveynin Sağlık Durumu 102

6. Ebeveynin Çalışma Durumu 103

7. Özel Günler 103

8. Çocuğun Güvenliği 103

9. Kardeşlerin Farklı Ebeveynlere Velayetinin Verilmesi Halinde 104

D. KİŞİSEL İLİŞKİNİN KALDIRILMASI VEYA SINIRLANDIRILMASI 105

1. Kişisel İlişkinin Kaldırılması 105

2. Kişisel İlişkinin Sınırlandırılması 106

• BÖLÜM SONU YARGITAY İÇTİHATLARINDAN DERLEMELER 107

IV. BÖLÜM

ÇOCUĞUN SOYADININ DEĞİŞTİRİLMESİ

A. SOYADI KAVRAMI 119

B. ÇOCUKLARDA SOYADININ KAZANILMASI 120

1. Doğum ile Soyadının Kazanılması 120

2. Evlat Edinilme ile Soyadının Kazanılması 120

3. Mahkeme Kararı ile Soyadının Kazanılması 120

C. ÇOCUĞUN SOYADININ ANNENİN SOYADI İLE DEĞİŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN DAVALAR 121

1. Genel Olarak 121

2. Çocuğun Üstün Yararının Gözetilmesi 122

3. Çocuğun İdrak Çağında Olması Halinde Görüşleri 122

D. ÇOCUĞUN ADININ DEĞİŞTİRİLMESİ 123

• BÖLÜM SONU YARGITAY İÇTİHATLARINDAN DERLEMELER 124

V. BÖLÜM

SOYBAĞININ REDDİ VE BABALIK DAVASI

A. SOYBAĞININ KURULMASI VE SOYBAĞININ REDDİ DAVASI 131

1. Açabilecek Kişiler 132

2. İspatı 134

3. Hak Düşürücü Süreler 134

B. BABALIK DAVASI 134

1. Açabilecek Kişiler ve Davanın İhbarı 135

2. İspatı 135

3. Hak Düşürücü Süreler 136

4. Çocuğa Kayyım Tayini 136

• BÖLÜM SONU YARGITAY İÇTİHATLARINDAN DERLEMELER 137

VI. BÖLÜM

İŞTİRAK NAFAKASI

A. GENEL OLARAK 149

B. İŞTİRAK NAFAKASININ MİKTARININ

BELİRLENMESİ 151

C. NAFAKA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN SONA ERMESİ 152

1. Çocuğun Ergin Olması 153

2. Ölüm 153

3. Evlat Edinilme 153

4. Feragat 154

5. İştirak Nafakasının Kaldırılması 155

• BÖLÜM SONU YARGITAY İÇTİHATLARINDAN DERLEMELER 156

VII. BÖLÜM

ÇOCUK MALLARI

A. GENEL OLARAK ÇOCUK MALLARI 165

1. Çocuk Malları 165

2. Çocuk Mallarının Korunması 166

B. ÇOCUK MALLARININ YÖNETİMİ 167

1. Genel Olarak 167

2. Çocuk Mallarını Kullanma Hakkı ve Çocuk Mallarının Sarfı 168

3. Yönetimin Sona Ermesi 168

KAYNAKÇA 168

AKINTÜRK, T., & ATEŞ KARAMAN, D. (2017): Aile Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık.

AKINTÜRK, T., AKİPEK, J., & ATEŞ KARAMAN, D. (2012): Kişiler Hukuku. Ankara

AKYÜZ, E. (2010). Çocuk Hukuku, Çocuk Hakları ve Korunması. Ankara: Pegem.

BİLGE, N. (2012). Hukuk Başlangıcı/ Hukukun Temel Kavram ve Kurumları. Ankara: Turhan Kitabevi.

ÇELİK, A. (2013). Spor ve Çocuk Gelişimi. International Journal of Social Science, 467-478.

DURAL, M., & ÖĞÜZ, T. (2004). Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi.

FEYZİOĞLU, F. (1986). Aile Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi.

GENÇCAN, Ö. U. (2018). Nafaka Hukuku. Ankara: Yetkin Yayıncılık.

GENÇCAN, Ö. U. (2020). Velayet Hukuku. Yetkin Yayıncılık.

GENİŞ, M., TOKER, B., & ŞAKİROĞLU, M. (2019). Boşanmanın Çocuklara Etkisi, Çocuklara Söylenmesi ve Ebeveyn Yabancılaşması. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3).

GÖZLER, K. (2012). Anayasa Hukuku'nun Genel Esasları. Bursa: Ekin Yayınları.

HAMZAÇEBİ, M. (2002). Türk Medeni Kanununa Göre Boşanma Ve Ayrılık Hallerinde Tedbir, Yoksulluk ve İştirak Nafakası. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(3-4).

İPEK, A. (2012). Çocuk Haklarının Gelişimi ve Karşılaştırmalı Olarak Anayasal Açıdan Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi.

KURT, S. L. (2016). Çocuk Haklarına İlişkin Temel Uluslararası Belgeler ve Türkiye Uygulaması. Sosyal Politika Çalışmları Dergisi.

MOROĞLU, N. (2004). Kadının Soyadı. İstanbul: Beta.

POLAT, O., & GÜLDOĞAN, E. (2015). Uzman Görüşünü Boşanma Davalarında Velayetin Saptanmasındaki Önemi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi(118).

SERDAR, İ. (2007). Kişisel İlişki Kurma Hakkı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(Özel Sayı), 739-781.

SERDAR, İ. (2008). Birlikte Velayet. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 10(1), 155-197.

ŞİRİN, M. R., ŞİRİN, M., & GÜLAN , A. (2011). I. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetikin Bildirileri Kitabı (Cilt 1). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.

TÜRKARSLAN, N. (2007). Boşanmanın Çocuklar Üzerine Olumsuz Etkileri ve Bunlarla Başetme Yolları. Aile ve Toplum Eğitim, Kültür ve Kültür Dergisi, 3(11), 99-109.

UĞUR, Ç. S. (2018). Türkiye'de Çocuk Koruma Politikaları, Ssoyal ve Ekonomik Destek Hizmetinin Rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

www.tdksozluk.com. 

www.uhdgim.adalet.gov.tr.