Fazla Çalışma

İÇİNDEKİLER

İçindekiler

Altıncı Baskıya Önsöz  7

Önsöz  9

Kısaltmalar  19

§1. GİRİŞ

I. KONU VE ÖNEMİ  23

II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI VE SUNULMASI  25

A. Konunun Sınırlandırılması  25

B. Konunun Sunulması  26

§2. FAZLA ÇALIŞMA KAVRAMI

I. GENEL OLARAK  27

II. YASAL FAZLA ÇALIŞMA KAVRAMI  29

A. Çalışma Süreleri  29

1. Genel Olarak  29

2. Çalışma Süresi Kavramı  30

a. Fiili Çalışma Süresi  30

b. Farazi Çalışma Süreleri  31

aa. Yasal Farazi Çalışma Süreleri  32

aaa. Çalışma Yerine Ulaşmak ve Buradan Çıkmak İçin Gerekli Olan Süreler  32

bbb. Başka Bir Yerde Çalıştırılmak Üzere Gönderilen İşçinin Yolda Geçirdiği Süreler  32

ccc. İşverenin Buyruğuna Hazır Olarak İşyerinde Boş Geçen Süreler  35

ddd. İşverenin Evinde veya Bürosunda Yahut İşverenle İlgili Herhangi Bir Yerde İşçinin Meşgul Edilmesi Sırasında Geçen Süreler  36

eee. Emzirme İzni Sırasında Geçen Süreler (m. 66, m. 74/VII)  37

fff. Araçta Geçen Süreler  38

bb. Akdi Farazi Çalışma Süreleri  40

c. Çalışma Süresinden Sayılmayan Haller  41

aa. Ara Dinlenmesi  41

aaa. Ara dinlenme süreleri  41

bbb. Ara Dinlenmesinde Yapılan Çalışmaların Hukuki Niteliği  45

ccc. Ara Dinlenmesinin Özellik Arz Ettiği “Antraktlı Çalışma” ve “Split Çalışma” Modelleri  45

ddd. Ara Dinlenmesinin Sözleşme ile Çalışma Süresinden Sayılması  47

bb. Araçta Geçen Süreler  48

cc. Diğer Durumlar  48

3. Yasal Çalışma Süreleri  49

a. Yasal Günlük Çalışma Süresi  49

b. Yasal Haftalık Çalışma Süresi  51

aa. Haftalık Döneme Göre Çalışma Süreleri ve Haftanın Çalışılan Günlerine Dağıtılması  51

bb. Haftalık Dönemi Aşan Çalışma Süreleri  54

aaa. Denkleştirme Dönemi  54

i. Genel Olarak  54

ii. Denkleştirme Uygulaması İçin Tarafların Anlaşması ve İşçinin Onayı  55

iii. Denkleştirme Döneminin Başlangıç ve Bitiş Tarihleri ile Dönem İçinde Çalışma Sürelerinin Belirlenmesi  58

iv. Denkleştirme Yapılabilecek Süreler  59

v. Denkleştirme Döneminde Ücret  63

bbb. Nitelikleri Bakımından Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen İşlerde Çalışma Süreleri  64

cc. Günlük Çalışma Süresi 7,5 Saat ve Daha Az Çalışma Süreleri  66

4. Akdi Çalışma Süreleri  68

B. Yasal Haftalık Çalışma Süresinin Üzerinde Çalışma Yapılması  69

1. Genel Olarak  69

2. Günde Onbir Saati Aşan Çalışmaların Hukuki Niteliği  72

3. Haftalık Dönemin Uygulandığı Durumda  74

4. Denkleştirme Döneminin Uygulandığı Durumda  75

a. Genel Olarak  75

b. Denkleştirme Döneminde Fazla Çalışmanın Tespiti Açısından Yargıtay Uygulaması  77

c. Denkleştirme Uygulamasının Denkleştirme Dönemi Dolmadan Sona Ermesi  82

5. Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği’ne Göre  84

6. Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmeliğe Göre  85

7. Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik ve Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğe göre  86

8. Yer Altı Maden İşlerinde  87

C. Hafta Tatili, Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Yapılan Çalışmaların Hukuki Niteliği  88

1. Genel Olarak  88

2. Hafta Tatilinde Yapılan Çalışmalar  89

a. Genel Olarak  89

b. Hafta Tatilinde Yapılan Çalışmaların Hukuki Niteliği  93

c. Hafta Tatilinde Yapılan Çalışmaların İspatı  98

3. Ulusal Bayram ve Genel Tatillerde Yapılan Çalışmaların Hukuki Niteliği  99

4. Bir Ulusal Bayram veya Genel Tatil Gününün Hafta Tatiline Rastlaması  101

5. Bir Ulusal Bayram veya Genel Tatil Gününün Çalışılmayan Cumartesi Gününe Rastlaması  102

III. AKDİ FAZLA ÇALIŞMA KAVRAMI  105

§3. FAZLA ÇALIŞMANIN KOŞULLARI

I. GENEL OLARAK  107

II. FAZLA ÇALIŞMA YAPTIRILMASI İHTİYACININ SÖZ KONUSU OLMASI  108

A. Genel Olarak  108

B. Ülkenin Genel Yararı  108

C. İşin Niteliği  109

D. Üretimin Artırılması  111

III. TARAFLARIN ANLAŞMASI  112

A. İşverenin Talebi  112

1. Genel Olarak  112

2. İşverenin Talebi Olmaksızın Yapılan Fazla Çalışmanın Hukuki Niteliği  113

3. Fazla Çalışma Talep Edilirken Göz Önünde Bulundurması Gereken Hususlar  114

B. İşçinin Onayı  115

1. Genel Olarak  115

2. İşçinin Fazla Çalışmaya Onay Vermek Zorunda Olup Olmadığı Sorunu  116

3. İşçinin Onayının Alınması  118

4. Geçici İş İlişkisi, İş Sözleşmesinin Kesin Devri ve İşyeri Devirlerinde Onay Koşulu  121

5. İşçinin Fazla Saatlerle Çalışma İçin Verdiği Onayı Geri Alması  123

6. Onay Veren ve Süresi İçinde Onayını Geri Almayan İşçinin Fazla Çalışma Yükümü  125

IV. FAZLA ÇALIŞMA YAPILACAĞININ İŞÇİLERE DUYURULMASI  126

§4. FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI

I. İSPAT YÜKÜ VE İSPAT ARAÇLARI  129

A. Genel Olarak  129

B. İspat Yükü  130

C. İspat Araçları  131

1. Genel Olarak  131

2. İşyeri Giriş Çıkışlarını Gösteren Kayıtlar  132

3. Bordrolar  133

4. Bilirkişi Raporu  135

5. Tanık Beyanı  137

6. Keşif  139

II. FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATINDA “HAYATIN OLAĞAN AKIŞINA UYGUNLUK”  139

III. İŞİN NİTELİĞİ VE İŞYERİNİN HACMİNİN FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI AÇISINDAN ÖNEMİ  143

A. Genel Olarak  143

B. Üst Düzey Yöneticiler ile Çalışma Saatlerini Kendisi Ayarlayan İşçilerin Fazla Çalışma İddiaları Karşısında Yargıtay’ın Tutumu  145

C. İtfaiye İşçileri, Gece Bekçileri vb. Özel Kategori İşçiler  149

IV. İŞYERİNDEKİ ÇALIŞMA DÜZENİNİN FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATINDA ÖNEMİ  151

§5. FAZLA ÇALIŞMANIN KARŞILIĞI

I. GENEL OLARAK  153

II. FAZLA ÇALIŞMA KARŞILIĞININ ÜCRET OLARAK ÖDENMESİ  154

A. Fazla Çalışma Ücretinin Miktarı  154

1. Genel Olarak  154

2. Sözleşmeyle Ücretin Fazla Çalışma Ücretini de Kapsayacak Şekilde Kararlaştırılması Sorunu  155

B. Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması  159

1. Ücret Sistemlerine Göre Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması  159

a. Zamana Göre Ücrette  159

b. Akort Ücrette  161

c. Yüzde Usulü Ücrette  162

aa. Genel Olarak Yüzde Usulü Ücret  162

bb. Yüzde Usulü Ücrette Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması  164

d. Bahşişte  165

e. Primlerde  165

2. Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanmasında Esas Alınacak Ücret  166

C. İşverenin Fazla Çalışma Ücretini Ödeme Yükümlülüğü ve Ödemenin İspatı  169

1. Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmesi  169

a. Ödeme Zamanı  169

b. Ödeme Şekli  172

c. Ödeme Yükümlüsü  174

aa. Genel Olarak  174

bb. Alt İşveren İlişkisinde Sorumluluk  175

cc. İşyerinin Devrinde Sorumluluk  175

dd. Geçici (Ödünç) İş İlişkisinde Sorumluluk  180

aaa. Genel Olarak  180

bbb. Meslek Edinilmemiş (Gerçek) Geçici İş İlişkisinde Sorumluluk  180

ccc. Meslek Edinilmiş (Gerçek Olmayan) Geçici İş İlişkisinde Sorumluluk  183

ee. İş Sözleşmesinin Devrinde Sorumluluk  187

d. Ödeme Yeri  190

2. Fazla Çalışma Ücretinin Ödendiğinin İspatı  192

a. İspat Yükü  192

b. İspat Araçları  193

aa. Genel Olarak  193

bb. Ücret Hesap Pusulası  194

cc. Bordrolar  195

dd. Ücretin Banka Aracılığıyla Ödenmesi Durumunda İspat  199

ee. İbraname  201

ff. İş Müfettişleri Tarafından Tutulan Tutanaklar  205

gg. Yemin  206

III. FAZLA ÇALIŞMA KARŞILIĞININ SERBEST ZAMAN OLARAK KULLANDIRILMASI  207

A. Serbest Zamanın Miktarı ve Hukuki Niteliği  207

B. Serbest Zaman İçin İşçinin Talebi  208

1. Genel Olarak  208

2. Talebin Şekli ve Süresi  209

C. Serbest Zamanın Kullandırılması  211

IV. FAZLA ÇALIŞMA KARŞILIĞININ SÖZLEŞME İLE BELİRLENMESİ  213

V. FAZLA ÇALIŞMA KARŞILIĞININ VERİLMEMESİ  215

A. Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmemesi  215

1. Hukuki Sonuçları  215

a. İşçinin İş Görmekten Kaçınma Hakkı  215

aa. Koşulları  215

bb. Çalışmaktan Kaçınılan Süre İçinde Ücret  218

b. İşçinin Fesih Hakkı  219

c. İşçinin Fazla Çalışma Ücretini Talep Hakkı  220

aa. Genel Olarak  220

bb. Fazla Çalışma Ücretine İlişkin Faiz  221

aaa. Genel Olarak  221

bbb. Faizin Başlangıç Tarihi  224

ccc. 1475 Sayılı Kanun Döneminde Yapılan Çalışmalarda Faiz  228

cc. Fazla Çalışma Ücretine İlişkin Zamanaşımı  229

2. Cezai Sonuçları  231

B. Serbest Zaman Kullandırma Yükümlülüğüne Aykırılığın Sonuçları  232

C. Fazla Çalışmaya ilişkin Talepleri Konu Alan İş Davalarının 6100 S.lı HMK Çerçevesinde Değerlendirilmesi  233

§6. FAZLA ÇALIŞMANIN SINIR VE YASAKLARI İLE

BUNLARA UYMAMANIN SONUÇLARI

I. FAZLA ÇALIŞMANIN SINIRLARI VE YASAKLARI  239

A. Genel Olarak  239

B. Fazla Çalışma Süresine İlişkin Sınırlar  239

1. Genel Olarak  239

2. Yıllık Üst Sınır  240

3. Günlük ve Haftalık Üst Sınır  241

C. Fazla Çalışma Yasakları  244

1. Fazla Çalışma Yapılamayacak İşler  244

a. Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler  244

b. Gece İşleri  246

aa. “Gece Süresi” ve “Gece Çalışması” Kavramları  246

bb. Gece Çalışmalarında Çalışma Süreleri  247

cc. Gece Çalışmalarında Fazla Çalışma Yasağı  249

dd. Yasağa Rağmen Gece Çalışmasında Fazla Çalışma Yaptırılmasına İlişkin Yargıtay’ın Yaklaşımı  251

c. Maden Ocakları, Kablo Döşemesi, Kanalizasyon, Tünel İnşaatı Gibi İşlerin Yer ve Su Altında Yapılanları  252

2. Fazla Çalışma Yaptırılamayacak İşçiler  253

a. 18 Yaşını Doldurmamış İşçiler  253

b. Sağlık Nedeniyle Fazla Çalışma Yapamayacak İşçiler  254

c. Gebe, Yeni Doğum Yapmış ve Çocuk Emziren İşçiler  254

d. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ve Benzeri Çalışma Usulleri ile Çalıştırılan İşçiler  255

aa. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ile Çalıştırılan İşçiler  255

bb. Çağrı Üzerine Çalışma Usulü ile Çalışan İşçiler  257

cc. Kısmi Süreli İş Sözleşmelerinde Yasağa Rağmen Fazla Çalışma Yapılmasının Hukuki Sonucu  258

e. Yer Altında Maden İşlerinde Çalışan İşçiler  259

3. Fazla Çalışma Açısından Hukuki Durumu Tartışmalı Olan İşçiler  260

a. Evde Çalışma ve Uzaktan (Tele) Çalışma Usulü ile Çalışan İşçiler  260

b. Pazarlamacılık Sözleşmesi ile Çalışan İşçiler  263

II. FAZLA ÇALIŞMAYA İLİŞKİN SINIR VE YASAKLARA UYMAMANIN SONUÇLARI  265

A. Hukuki Sonuçları  265

B. Cezai Sonuçları  268

1. Fazla Çalışmaya İlişkin Olarak Mevzuatta Öngörülen Cezai Yaptırımlar  268

a. Genel olarak  268

b. Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmemesi, Fazla Çalışma Karşılığı Serbest Zamanın Altı Ay İçinde Kullandırılmaması ve Fazla Çalışma İçin İşçinin Onayının Alınmamasının Cezai Sonuçları  268

c. Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak 7,5 Saat ve Daha Az Çalışılması Gereken İşlerde Fazla Çalışma Yaptırılmasının Cezai Sonucu  269

d. Gece Çalışmalarında Fazla Çalışma Yaptırılmasının Cezai Sonucu  270

aa. Genel Olarak  270

bb. Çocuk ve Genç İşçiler Açısından  271

cc. Gebe veya Emziren Kadın Çalışanlar Açısından  272

dd. 18 Yaşını Doldurmuş Kadın Çalışanlar Açısından  272

e. Gebe, Yeni Doğum Yapmış ve Çocuk Emziren İşçilerin Fazla Çalıştırılmasının Cezai Sonucu  273

f. Onsekiz Yaşını Doldurmamış Çocuk ve Genç İşçilere Fazla Çalışma Yaptırılmasının Cezai Sonucu  274

g. Maden Ocakları, Kablo Döşemesi, Kanalizasyon, Tünel İnşaatı Gibi İşlerin Yer ve Su Altında Yapılanlarında Fazla Çalışma Yaptırılmasının Cezai Sonucu  274

h. Yer Altında Maden İşlerinde Çalışan İşçilere Fazla Çalışma Yaptırılmasının Cezai Sonucu  275

i. Çalışma Sürelerine İlişkin Diğer Yükümlülüklere Aykırılığın Cezai Sonuçları  276

j. Fazla Çalışma Sınır ve Yasaklarından Cezai Yaptırım Öngörülmeyenler  276

2. İdari Para Cezalarının Uygulanması ve İtiraz Mercii  277

3. İdari Para Cezalarının Türü  282

§7. SONUÇ

SONUÇ  283

Kaynakça  287

Kavramlar Dizini  299