| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Dr. Uğur BULUT |
| Baskı Tarihi | 2022/11 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Karton kapak |
| Sayfa Sayısı | 493 |
Dr. Uğur BULUT
Medeni Usul Hukukunda Temyiz İncelemesinin Kapsamı ve Sınırları
En basit şekilde hukuken korunan menfaat olarak tanımlanabilecek hakkın ihlâli veya ihlâl tehlikesi ortaya çıktığında, ihlâl veya tehlikenin bertaraf edilmesi ihtiyacı doğar. Bu ihtiyacın özel hukuk alanında giderilmesi süreci, medenî usûl hukuku kurallarıyla düzenlenmiştir. Hakkı ihlâl edilen veya ihlâl tehlikesi altında olan kişi, kural olarak kendiliğinden hak arayamaz ve yine kurallara uygun olarak mahkemeler aracılığıyla hakkın korunması talebinde bulunabilir. Bu talep, ilgili kişi tarafından iddia edilen hakkın yerine getirilmesi ve korunmasına yönelik somut bir taleptir. Ancak, bu talebin diğer bir boyutu ise, bizzat devlet tarafından konulan kurallar ile kurulan düzenin korunması, somut tehlike haricinde genel olarak hukuk güvenliği ve hukukî barış ortamının sağlanması ihtiyacına yöneliktir. İşte medenî usûl hukuku kuralları bir taraftan yargılamanın taraflarının menfaatlerini korumayı hedeflerken, diğer taraftan da daha genel çerçevede hukuk kurallarının doğru, tam ve herkese eşit bir şekilde uygulanması yoluyla hukuk devletinin gereklerinin ve hukukî güvenliğin sağlanması amacına yönelmiştir.
Hukuk devleti ilkesi ile hukukî güvenliğin ve barışın sağlanabilmesi için mahkemeye yöneltilen talep neticesinde yürütülen yargılama süreci ile varılan sonuçtan tarafların memnun olması, en azından memnuniyetsizlikleri durumunda başvurabilecekleri yolların varlığı önemlidir. Ancak, bu yolların da yine bizzat hukukî barışa ulaşılabilmesini imkânsız kılacak derecede sınırsız olması düşünülemez. Bu noktada yargılama süreci ve sonucundan memnun olmayan, mahkemece hatalı işlemler yapıldığını düşünen tarafa kanun yollarına başvuru imkânları sağlanmıştır. Taraflar, kanun yolları ile mahkeme kararını denetleterek ve varsa hataların giderilmesini sağlatarak kararın yanlışlığı konusundaki şüphelerinin cevaplanmasını talep edebilirler. Böylece kanun yolları, hem tarafların menfaatlerinin korunmasını hem de medenî usûl hukukunun amaçlarından olan hukuk güvenliği ve hukukî barışa yönelik olarak hukuk kurallarının doğru ve tam uygulanmasını sağlayıcı bir işlevi haizdir.
Kanun yollarının amaçlarına verilen öncelik kapsamında bir ayrım yapılması da mümkündür. Bu kapsamda, ilk derece mahkemesi tarafından yapılan işlemler ilk olarak istinaf kanun yolu ile kapsamlı bir şekilde denetlenir ve bu aşamada tarafların talepleri doğrultusunda uyuşmazlığa ilişkin somut vakıa değerlendirmeleri de yapılabilir. Ancak, bu aşamadan sonra başvurulan temyiz kanun yolunda taraflar arasındaki somut uyuşmazlık sadece hukukî yönden bir değerlendirmeye tâbi tutulur. Zira, temyiz kanun yolunun tarihî gelişimi ve hukukî imkânları, taraf menfaatlerinin korunmasından ziyade devlet tarafından konulan kuralların eşit, doğru ve tam bir şekilde uygulanması amacı çerçevesinde şekillenmiştir. Kuşkusuz ki, bu amacın gerçekleşmesi taraf menfaatlerine de hizmet edecektir.
Temyiz kanun yolunun taraf menfaatlerinin gözetilmesinin ötesinde bir amaca sahip olması, onun kanun yolu olarak tarafların talep ve işlemlerinden bağımsız, kendiliğinden işleyen ve her hususun araştırılabildiği bir süreç olduğu anlamına gelmez; aksine, istinaf kanun yoluna kıyasla daha sınırlı bir inceleme kapsamına sahip olmasına sebep olur. Bu amaç doğrultusunda inceleme yapılabilmesi için öncelikle temyiz incelemesinin ön şartları diyebileceğimiz belirli koşulların mevcut olması gerekir. Bu koşulların sağlanmasıyla bağlantılı olarak temyizin genel kapsam ve sınırları belirlenir. Böylece, temyiz incelemesinin konusunu oluşturabilecek nitelikte bir mahkeme kararı; süresinde, temyize başvurabilecek kişilerce ve usûlüne uygun olarak temyiz merciinin önüne getirilmiş olur. Bu noktadan sonra temyizde yapılacak inceleme, temyizin amaçlarıyla bağlantılı olarak yorumlanacak temyiz sebepleriyle sınırlı bir inceleme olacaktır. İşte çalışmamızın konusunu, temyiz incelemesinin bu genel kapsamı ve sınırları oluşturmaktadır.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .......................................................................................................................... 7
İÇİNDEKİLER................................................................................................................ 11
KISALTMALAR ............................................................................................................. 17
GİRİŞ ...................................................................................................................21
BİRİNCİ BÖLÜM
KANUN YOLLARI VE TEMYİZ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
§ 1. KANUN YOLLARI HAKKINDA GENEL BİLGİ ...................................................25
I. Hukukî Çare ve Kanun Yolu Kavramı ......................................................... 25
II. Kanun Yollarının Amacı ............................................................................. 29
III. Kanun Yollarının Türleri............................................................................. 33
§ 2. KANUN YOLLARI İÇİNDE TEMYİZİN YERİ .....................................................35
I. Temyiz Kanun Yolunun Tarihi Gelişimi ...................................................... 35
A. Genel Olarak....................................................................................... 35
B. Alman Hukukunda.............................................................................. 38
C. İsviçre Hukukunda .............................................................................. 41
D. Türk Hukukunda ................................................................................. 46
II. Temyiz Kanun Yolunun Temel Amaçları ve Özellikleri .............................. 51
III. Temyizin Kanun Yolları Arasındaki Yeri ..................................................... 55
A. Genel Olarak....................................................................................... 55
B. İstinaf ve Temyiz Arasındaki İlişki ve Karşılaştırma............................. 57
§ 3. TEMYİZ MERCİİ OLARAK YARGITAY ............................................................60
I. Yargıtay’ın Tarihi, Yapısı ve Yargı Teşkilâtındaki Yeri................................. 60
A. Yargıtay’ın Tarihi Gelişimi................................................................... 60
B. Yargıtay’ın Günümüzdeki Yapısı ve Yeri ............................................. 64
II. Temyiz İncelemesi ile Yargıtay’ın Diğer Yargısal Görevlerinin
Karşılaştırması ........................................................................................... 69
A. Genel Olarak....................................................................................... 69
B. Yargıtay Hukuk Dairelerinin Temyiz Haricindeki Yargısal
Görevleri............................................................................................. 69
12 İçindekiler
C. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun Temyiz Haricindeki Yargısal
Görevleri .............................................................................................73
§ 4. GENEL OLARAK TEMYİZ İNCELEMESİ...........................................................74
I. Genel Açıklamalar ......................................................................................74
II. Temyizde Ön İnceleme ..............................................................................78
A. Ön İncelemenin Amacı ve Alt Derece Yargılamalarından Farkı...........78
B. Ön İnceleme Süreci ve İçeriği..............................................................82
1. Genel Açıklamalar ........................................................................82
2. Temyiz İncelemesinin Ait Olduğu Daire Bakımından
İnceleme.......................................................................................90
3. Temyiz Kabiliyeti Bakımından İnceleme.......................................94
a. Genel Olarak..........................................................................94
b. Kanun Yolu Talebinden Feragat veya Talebin Geri
Alınması .................................................................................95
c. Alt Derece Mahkemesinin Temyiz Kabiliyetine İlişkin
Hatalı Kararı.........................................................................102
4. Temyiz Süresi Bakımından İnceleme ..........................................118
a. Genel Olarak........................................................................118
b. Alt Derece Mahkemesinin Temyiz Süresine İlişkin
Hatalı Takdiri........................................................................122
5. Temyiz Şartı ve Diğer Usûlî Hususlar Bakımından İnceleme.......127
a. Dilekçeyle Başvuru Yapılması ..............................................127
b. Temyiz Harç ve Giderleri......................................................132
c. Özel Temyiz Şartları .............................................................135
d. Diğer Hususlar .....................................................................138
III. Temyizde Esastan İnceleme.....................................................................139
A. Temyizde Esastan İncelemenin Anlamı ve Şekli................................139
B. Temyizde Esastan İncelemeyi Engelleyen Durumlar.........................144
İKİNCİ BÖLÜM
TEMYİZ İNCELEMESİNİN KONU, AMAÇ, SEBEP VE
KİŞİ YÖNÜNDEN KAPSAMI VE SINIRLARI
§ 5. TEMYİZ İNCELEMESİNİN KONUSU.............................................................151
I. Aleyhine Temyiz Yoluna Başvurulabilecek Kararlar .................................151
A. Genel Olarak .....................................................................................151
İçindekiler 13
B. Temyiz Yolu Kapalı Olan Kararlar...................................................... 158
1. Genel Açıklamalar...................................................................... 158
2. Parasal Sınırının Tespitinde Ortaya Çıkabilecek Sorunlar .......... 164
a. Genel Olarak ....................................................................... 164
b. Sınırın Tespit Edileceği An................................................... 164
c. Sınırın Aşılmasında Dikkate Alınacak Talepler .................... 165
d. Aleyhe Olan Değer – Kanun Yolu Başvurusunun Değeri ..... 168
e. Değerin Tespit Edilemediği Durumlar................................. 175
f. İlk Derece Mahkemesi Kararının Temyizi Hâlinde
Değerin Tespiti.................................................................... 177
C. Temyiz Yolu Konusunda Mahkemenin Hatalı Karar Vermesi ........... 181
II. Temyiz İncelemesinin Konusunu Belirlemede Tarafların Tasarruf
Yetkisi...................................................................................................... 183
III. Temyiz İncelemesinin Konusunun Temyiz Sebepleriyle Bağlı
Olmama Kuralı ile İlişkisi ......................................................................... 188
IV. Temyiz İncelemesine Konu Edilmeyen Hüküm Fıkralarının Temyiz
İncelenmesinin Sonuçlarından Etkilendiği Durumlar .............................. 190
§ 6. TEMYİZ İNCELEMESİNİN AMACI VE İNCELEMENİN KAPSAMI
BAKIMINDAN VAKIA-HUKUK AYRIMI ....................................................... 195
I. Genel Açıklamalar ................................................................................... 195
II. Usûl Kurallarına ve Maddî Hukuk Kurallarına Aykırılığın
Denetlenmesinin Amaçları...................................................................... 207
III. Vakıa - Hukuk Ayrımı............................................................................... 209
A. Temyiz İncelemesi Bakımından Önemi............................................. 209
B. Anlam ve Kapsamı ............................................................................ 211
C. Temyizin Kapsamını Belirlemedeki Yetersizliği................................. 212
D. Vakıa - Hukuk Ayrımı Çerçevesinde Temyizde Hukuka Aykırılık
Denetimi........................................................................................... 215
§ 7. TEMYİZ SEBEPLERİ ................................................................................... 222
I. Temyiz Sebeplerine İlişkin Temel Açıklamalar ........................................ 222
A. Genel Olarak..................................................................................... 222
B. Temyiz Sebeplerinin ve Taraf İddialarının İncelenme Sırası ............. 229
II. Temyizde İleri Sürülen Sebeplerle Bağlı Olmama Kuralı ......................... 232
A. Genel Olarak..................................................................................... 232
B. Kuralının Anlam ve Kapsamı............................................................. 232
C. Kuralının İstisnaları........................................................................... 234
14 İçindekiler
D. Kuralın Gelişimi ve Türk Ceza Usûl Hukukundaki Durum..................237
E. Karşılaştırmalı Hukuktaki Durum ......................................................240
F. Kurala İlişkin Tartışmalar ve Görüşümüz...........................................244
1. Tartışmalar .................................................................................244
2. Görüş ve Değerlendirmemiz.......................................................245
a. Mevcut Kanunî Düzenleme Bakımından..............................245
b. Olması Gereken Hukuk Bakımından ....................................249
III. İstinaf Aşamasına İlişkin Sebeplerle Bağlı İnceleme Kuralı
Sonrasında Temyiz Aşamasında İleri Sürülen Sebeplerle Bağlı
Olmama Kuralının Uygulanması...............................................................251
§ 8. TEMYİZ YOLUNA BAŞVURABİLECEK KİŞİLER ..............................................256
I. Genel Açıklamalar ....................................................................................256
II. Temyiz Başvurusunda Hukukî Yarar.........................................................261
III. Aleyhe Bozma Yasağı ...............................................................................268
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
USÛL KURALLARINA AYKIRILIK KONUSUNDA
TEMYİZ İNCELEMESİNİN KAPSAMI VE SINIRLARI
§ 9. USÛL KURALLARININ ANLAMI VE KAPSAMI ..............................................273
§ 10. DAVA ŞARTLARINA İLİŞKİN İNCELEME ......................................................276
I. Genel Açıklamalar ....................................................................................276
II. Dava Şartlarına İlişkin Bölge Adliye Mahkemesi Kararlarında Yapılan
Tespitlerin Temyizde Denetimi ................................................................278
III. Dava Şartlarına İlişkin Durumda Temyize Konu Karar Anından Sonra
Meydana Gelen Değişiklikler ...................................................................283
§ 11. İSPAT VE DELİLLERE İLİŞKİN İNCELEME......................................................286
I. Genel Açıklamalar ....................................................................................286
II. Delillerin Değerlendirilmesinde Mantık ve Tecrübe Kurallarına
Aykırılığın Denetlenmesi ..........................................................................292
A. Mantık ve Tecrübe Kurallarının Anlamı ve Niteliği............................292
B. Mantık ve Tecrübe Kurallarına İlişkin Temyiz Denetiminin
Kapsamı.............................................................................................293
§ 12. TEMEL YARGILAMA HAKLARINA İLİŞKİN İNCELEME...................................298
§ 13. KAMU DÜZENİNİ İLGİLENDİREN USÛL HATALARINA İLİŞKİN İNCELEME......309
I. Genel Açıklamalar ....................................................................................309
II. Mahkemenin Kanuna Aykırı Teşekkül Etmiş Olması ................................313
İçindekiler 15
III. Yasaklı veya Hakkındaki Ret Talebi Mercii Tarafından Kabul Edilen
Hâkimin Karar Vermiş Olması ................................................................. 319
§ 14. DİĞER YARGILAMA HATALARINA İLİŞKİN İNCELEME ................................. 320
I. Genel Açıklamalar ................................................................................... 320
II. Karara Etki Eden ve Etmeyen Yargılama Hatalarına Örnekler................. 325
III. Yargılama Hatalarının Temyiz Sebepleriyle Bağlı Olmama Kuralı ile
İlişkisi....................................................................................................... 333
IV. Yargılama Hataları Nedeniyle Bozma Kararı Verilmesi............................ 338
A. Genel Olarak..................................................................................... 338
B. Konuyla İlgili Tartışmalar .................................................................. 339
1. Yargılama Hatasını Alt Derece Mahkemesinin Dikkate
Alması Bakımından .................................................................... 339
2. Yargılama Hatasının Karara Etki Etme İhtimâlinin Tespiti
Bakımından................................................................................ 341
C. Görüş ve Değerlendirmemiz............................................................. 346
V. Yargılama Hataları Nedeniyle Düzelterek Onama Kararı Verilmesi ........ 349
§ 15. TEMYİZİN USÛL HUKUKUNA İLİŞKİN ÖZEL KAPSAMI KONUSUNDA
UYGULAMADA ORTAYA ÇIKAN TEMEL SORUNLAR ................................... 351
I. Genel Açıklamalar ................................................................................... 351
II. Delillerin Değerlendirilmesi ve Takdiri .................................................... 352
III. Yeni Vakıa ve Delil Sunulması.................................................................. 357
IV. Düzelterek Onama Yetkisinin Sınırlarının Aşılması.................................. 365
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
MADDÎ HUKUK KURALLARINA AYKIRILIK KONUSUNDA
TEMYİZ İNCELEMESİNİN KAPSAMI VE SINIRLARI
§ 16. MADDÎ HUKUK KURALLARININ ANLAMI VE KAPSAMI............................... 371
§ 17. UYGULANACAK HUKUK KURALININ TESPİTİNE İLİŞKİN İNCELEME ............. 373
I. Genel Açıklamalar ................................................................................... 373
II. Uygulanacak Hukuk Kuralı Niteliğindeki Kurallar .................................... 381
A. Genel Olarak..................................................................................... 381
B. Anayasa ve Hukukun Genel İlkeleri .................................................. 384
1. Dikkate Alınması Bakımından .................................................... 384
2. Anayasa’ya Aykırılık İddiası ve Değerlendirmesi........................ 386
3. Hukukun Genel İlkelerinin Anlam ve Konumu........................... 397
16 İçindekiler
C. Taraflar Arasındaki Sözleşme Hükümleri ve İrade Beyanları.............400
D. Yabancı Hukuk Kuralları ....................................................................405
E. Örf ve Âdet Hukuku Kuralları ............................................................414
F. Hâkim Tarafından Yaratılan Hukuk ...................................................416
G. Yargısal İçtihatların Özel Konumu .....................................................417
III. Esastan Sonuçlanmayan Davalardaki Durum...........................................423
§ 18. HUKUK KURALININ YORUMLANMASI VE UYGULANMASINA İLİŞKİN
İNCELEME ................................................................................................428
§ 19. TAKDİR YETKİSİNİN KULLANIMINA İLİŞKİN İNCELEME ...............................431
I. Takdir Yetkisinin Anlamı ve Kaynağı ........................................................431
II. Takdir Yetkisinin Niteliği ve Sınırları.........................................................434
III. Takdir Yetkisine İlişkin Temyiz Denetiminin Kapsamı ..............................436
A. Genel Olarak .....................................................................................436
B. Mantık ve Tecrübe Kuralları Denetimi ..............................................438
C. Belirsiz Kavram Denetimi ..................................................................440
D. Gerekçelendirme Denetimi...............................................................444
IV. Takdir Yetkisine İlişkin Temyiz Denetiminin Sınırı: Hâkimin Takdir
Yetkisine Doğrudan Müdahale.................................................................446
V. Vakıaların Nitelendirilmesinde Takdir ve Hata ........................................449
VI. Hukukî Sonucunun Tespitinde Takdir ve Hata .........................................453
§ 20. HUKUKÎ SONUCA İLİŞKİN İNCELEME .........................................................455
SONUÇ...............................................................................................................457
KAYNAKÇA.........................................................................................................465
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
