Türk Ceza Hukuku Temel Bilgiler

İçindekiler

Önsöz  5

Kısaltmalar  23

Birinci Bölüm

GENEL ESASLAR VE CEZA KANUNUNUN

UYGULAMA ALANI

§1. GİRİŞ  25

I. Ceza Hukukunda Görev  25

II. Ceza Hukukunda Amaç  27

III. Ceza Hukukunun Hukuk Düzeni İçindeki Yeri  27

IV. Ceza Hukukunun Alt Disiplinleri  28

V. Ceza Hukukunun Diğer Bilim Dallarıyla İlişkisi  30

A. Anayasa Hukuku  30

B. İdare Hukuku  30

C. Devletler Hukuku  31

D. Medeni Hukuk  32

E. Kriminoloji ve Diğer Yakın Disiplinler  32

§2. CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI VE YORUM  33

I. Ceza Hukukunun Kaynakları  33

A. Doğrudan Kaynaklar  33

1. Anayasa  33

2. Uluslararası Sözleşmeler  34

3. Kanun  34

a. Türk Ceza Kanunu  34

b. Diğer Kanunlar  35

c. Genel Kanun–Özel Kanun İlişkisi  36

B. Dolayısıyla Kaynaklar  37

II. Yorum  38

A. Genel Olarak  38

B. Yorum Araçları  39

C. Yorum Çeşitleri  40

1. Yapan Organa Göre Yorum çeşitleri  40

2. Niteliğine Göre Yorum Çeşitleri  40

§3. SUÇ–KABAHAT AYRIMI  41

I. Genel Olarak  41

II. Suç İle Kabahat Arasındaki Farklar  42

§4. KANUNİLİK İLKESİ  43

I. Genel Olarak  43

II. Kanunilik İlkesinin Anlamı ve Kapsamı  44

III. Kanunilik İlkesinin Sonuçları  46

A. Örf ve Âdet Hukukuyla Ceza Uygulama Yasağı  46

B. Belirlilik İlkesi  47

C. Kıyas Yasağı  48

D. Geriye Yürüme Yasağı  50

§5. TÜRK CEZA KANUNUNUN UYGULAMA ALANI  50

I. Zaman Bakımından Uygulama Alanı  50

A. Genel Olarak  50

B. Geriye Yürüme Yasağı  52

C. Lehe Kanunun Geriye Yürümesi  53

D. Lehe Kanunun Belirlenmesi  55

E. Süreli veya Geçici Kanunlarda Zaman Bakımından Uygulama  57

F. Suçun İşlendiği Zaman  58

II. Yer Bakımından Uygulama Alanı  60

A. Genel Olarak  60

B. Mülkilik İlkesi  62

1. Ülke Kavramı  62

2. Suçun İşlendiği Yerin Belirlenmesi  64

a. Genel Olarak  64

b. Suçun İşlendiği Yer  64

c. İnternet Suçlarında Suçun İşlendiği Yer  67

3. Türkiye’de Yeniden Yargılama Yapılması  68

C. Şahsilik İlkesi  69

1. Genel Olarak  69

2. Faile Göre Şahsilik İlkesi  70

a. Görev Suçları  70

b. Vatandaş Tarafından İşlenen Suçlar  70

3. Mağdura Göre Şahsilik İlkesi  73

D. Koruma (Gerçeklik) İlkesi  74

1. TCK m. 12/1 Kapsamında Devleti Koruma İlkesi  74

2. 13/1–b Kapsamında Devleti Koruma İlkesi  75

E. İkame Yargı İlkesi  76

F. Evrensellik İlkesi  77

G. Mahsup  79

H. Yabancı Ülkede Verilmiş Mahkûmiyete Bağlı Hak Yoksunlukları  81

I.Yabancı Ülke Kanununun Göz Önünde Bulundurulması  82

III. Kişi Bakımından Uygulama Alanı  83

A. Genel Olarak  83

B. Cumhurbaşkanı  84

C. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar  85

D. Milletvekilleri  87

1. Genel Olarak  87

2. Yasama Sorumsuzluğu  87

3. Yasama Dokunulmazlığı  88

E. Diplomasi Temsilcileri  90

F. Asker Kişiler  93

§6. GERİ VERME  93

I. Genel Olarak  93

II. Şartları  95

A. Fiile İlişkin Şartlar  95

B. Faile İlişkin Şartlar  98

III. Geri Verme Usulü  99

IV. Geri Vermede Özellik Kuralı  101

İkinci Bölüm

SUÇTA SORUMLULUĞUN ESASLARI

§7. SUÇ  103

I. Tanım  103

II. Haksızlık Oluşturan Bir Fiil Olarak Suçun Hukuka Aykırılık ve Kusurla İlişkisi  104

III. Fiilin Sosyal Uygunluğu  105

IV. Suçun Unsurları  106

A. Tipiklik  106

B. Hukuka Aykırılık  108

V. Cezalandırılabilirliğin Diğer Şartları  109

A. Objektif Cezalandırılabilme Şartları  109

B. Şahsi Cezasızlık Sebepleri veya Cezayı Kaldıran Şahsi Sebepler  110

§8. TİPİKLİĞİN MADDİ UNSURLARI  112

I. Maddi Unsurun Fonksiyonları ve Öğeleri  112

A. Fonksiyonları  112

B. Öğeleri  113

II. Fiil (Hareket)  114

A. Genel Olarak  114

B. Hareket Olmayan Hususlar  117

C. Hareketin Tipiklikte Düzenlenişine Göre Suçlar  121

1. Genel Olarak  121

2. Tek Hareketli Suçlar  121

3. Çok Hareketli Suçlar  122

4. Serbest Hareketli Suçlar  122

5. Bağlı Hareketli Suçlar  122

6. Seçimlik Hareketli Suçlar  123

7. Kesintisiz (Mütemadi) Suçlar  123

III. İcrai–İhmali Suçlar  125

A. Genel Olarak  125

B. İhmali Suçların Çeşitleri  127

1. Gerçek İhmali Suçlar  127

2. Gerçek Olmayan İhmali Suçlar  127

a. Genel Olarak  127

b. Belli Bir İcrai Davranışta Bulunma Hususunda Hukuki Yükümlülük  128

aa. Garantörlük  128

bb. Garantörlük Durumları  128

aaa. Maddi Unsur Kapsamında Garantörlük Durumları  128

bbb. Garantörlük Durumunun Hukuki Nedenleri  129

aaaa. Koruma Garantörlüğü  129

bbbb. Gözetim Garantörlüğü  131

C. Beklenebilirlik  134

IV. Netice  135

A. Genel Olarak  135

B. Sırf Hareket Suçları  135

C. Neticeli Suçlar  136

V. Nedensellik Bağı ve Objektif İsnadiyet  136

A. Nedensellik Bağı  136

1. İcrai Şekilde Gerçekleştirilen Neticeli Suçlarda  136

a. Genel Olarak  136

b. Şart Teorisi  137

aa. Şartların Eşitliği Formülü (condicio sine qua non)  138

bb. Kanuna Uygun Şart Formül  138

cc. Formüllere Göre Nedensellik Bağının Kesilmesi  139

2. İhmali Suçlarda Nedensellik Bağı  140

3. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Nedensellik Bağı  142

4. Somut Tehlike Suçlarında Nedensellik Bağı  142

B. Objektif İsnadiyet  143

1. Genel Olarak  143

2. Fiilin Objektif İsnat Edilebilirliğini Ortadan Kaldıran Nedenler  143

a. İzin Verilen Risk  143

b. Yükümlülüğe Aykırılık İlişkisinin Bulunmaması  144

c. Riskin Artırılması Teorisi  145

d. Neticenin Normun Koruma Amacı Dışında Kalması Nedeniyle Fiilin Objektif İsnad Edilebilirliğinin Ortadan Kalkması  146

e. Riskin Azaltılması Nedeniyle Fiilin Objektif İsnad Edilebilirliğinin Ortadan Kalkması  146

f. Hukuken Önemli Herhangi Bir Tehlikenin Yaratılmaması Nedeniyle Fiilin Objektif İsnad Edilebilirliğinin Kalkması  147

g. İzin Verilmeyen Riskin Gerçekleştirilmesine Rağmen, Neticenin Failin Fiilinin Etkisiyle Gerçekleşmemesi  148

h. Bir Kimsenin İsteyerek Kendini Zarara veya Tehlikeye Sokmasının Etkisi  149

ı. Yabancı Tehlikenin Bilinçli Olarak Üstlenilmesi  150

j. Başka Birinin Sorumluluk Alanına Geçen Neticelerin İsnadiyeti (Yabancı Birinin Sorumluluk Alanına Dâhil Etme)  151

k. Güven İlkesi Nedeniyle Fiilin Objektif İsnad Edilebilirliğinin Kalkması  152

l. Temel Suç Tipinin İçerdiği Tipik Tehlikeliliğin Ağır veya Başka Neticede Gerçekleşmesi  154

VI. Fail  155

A. Genel Suçlar ve Özgü Suçlar  155

B. Bizzat İşlenebilen Suçlar  157

C. Tüzel Kişilerin Fail Olabilmesi Sorunu  157

1. Tüzel Kişilerin Sorumluluğu  157

2. Tüzel Kişilerin Cezalandırılması  158

VII. Mağdur  159

VIII. Konu  161

IX. Nitelikli Unsurlar  163

§9. TİPİKLİĞİN MANEVİ (SÜBJEKTİF) UNSURLARI  165

I. Genel Olarak  165

II. Manevi Unsur Şekilleri  166

A. Kast ve Taksir  166

B. Kanuni Tanımda Yer Alan Diğer Sübjektif Unsurlar  166

III. Kast  168

A. Kastın Tanımı ve Unsurları  168

B. Kastın Konusu  169

C. Kastın Bulunması Gereken Zaman  171

D. Kast Şekilleri  171

1. Doğrudan Kast  171

2. Olası (Muhtemel) Kast  172

E. Kastı Ortadan Kaldıran Hata  175

1. Genel Olarak  175

2. Maddi Unsurlarda Hata (Unsur Yanılgısı)  176

3. Nitelikli Unsurlarda Hata  177

IV. Taksir  178

A. Genel Olarak  178

B. Ceza Hukukunda Taksirin Önemi  179

C. Taksir Şekilleri  181

1. Bilinçli Taksir  182

2. Bilinçsiz Taksir  183

D. Taksirin Unsurları  184

E. Taksirli Suçlarda Kusur  186

F. Taksirli Suçlarda Şahsi Cezasızlık Sebebi veya Cezada İndirim Yapılmasının Gerektiren Şahsi Sebep  187

V. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlar  188

A. Tanım ve Sorumluluk Şartları  188

B. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Hata  192

VI. İhmali Suçlarda Manevi Unsur  193

A. Kast  193

B. Taksir  194

§10. HUKUKA AYKIRILIK  194

I. Haksızlığın Unsuru Olarak Hukuka Aykırılık  194

II. Hukuka Uygunluğun Genel Esasları  195

A. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Kaynakları  195

B. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Yapısı  196

III. Hukuka Uygunluk Nedenleri  197

A. Genel Olarak  197

B. Kanun Hükmünün Yerine Getirilmesi  198

C. Meşru Savunma  200

1. Genel Olarak  200

2. Şartları  201

a. Saldırıya İlişkin Şartlar  201

b. Savunmaya İlişkin Şartlar  203

D. İlgilinin Rızası  205

1. Genel Olarak  205

2. Şartları  206

E. Hakkın Kullanılması  208

1. Şartları  208

2. Bazı Hakkın Kullanılması Hukuka Uygunluk Nedenleri  209

a. Haber Verme Hakkı  209

b. İfade Özgürlüğü  210

F. Yükümlülüklerin Çatışması  212

IV. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Hukuka Aykırılık  213

V. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması  214

VI. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Şartlarında Hata  215

§11. KUSURLULUK  217

I. Genel Olarak  217

II. Kusurluluğun Şartları  219

A. Genel Olarak  219

B. Kusur Yeteneği  221

1. Kusur Yeteneği Kavramı  221

2. Kusur Yeteneğinin Bulunması Gereken Zaman  223

C. Kusurluluğu Etkileyen Nedenler  225

1. Yaş Küçüklüğü  225

a. Genel Olarak  225

b. 12 Yaşını Tamamlamamış Çocuklar  226

c. 12–15 Yaş Grubu Çocuklar  227

d. 15–18 Yaş Grubu Çocuklar  230

2. Akıl Hastalığı  231

3. Sağır ve Dilsizlik  233

4. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Bulunma  235

5. Zorunluluk Hali  238

a. Genel Olarak  238

b. Şartları  239

6. Hukuka Aykırı ve Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi  242

7. Meşru Savunmada Sınırın Heyecan, Korku veya Telaş Nedeniyle Aşılması  244

8. Cebir ve Şiddet, Korkutma ve Tehdit Etkisiyle İrade Yeteneğinin Etkilenmesi  245

9. Haksız Tahrik  247

a. Genel Olarak  247

b. Şartları  248

D. Haksızlık Bilinci  252

1. Genel Olarak  252

2. Yasak Hatası  253

3. Taksirli Suçlarda Yasak Hatası  256

III. Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerin Maddi Şartlarında Hata  257

§12. TEŞEBBÜS  258

I. Genel Olarak  258

II. Teşebbüsün Şartları  259

A. Genel Olarak  259

B. Suç İşleme Kastının Varlığı  260

C. İcra Hareketlerinin Başlaması  261

D. Hareketin Elverişli Olması  263

E. Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun Tamamlanamaması  263

III. Teşebbüste Ceza  265

IV. Özel Durumlar ve Teşebbüs  265

A. İştirak Halinde İşlenen Suçlar ve Teşebbüs  265

B. İhmali Suçlar ve Teşebbüs  266

C. Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlar ve Teşebbüs  267

V. Gönüllü Vazgeçme  268

A. Genel Olarak  268

B. Şartları  269

1. TCK m. 36’nın Şartları  269

2. TCK m. 41’in Şartları  275

C. Sonucu  278

VII. Etkin Pişmanlık  278

§13. İŞTİRAK  279

I. Genel Olarak  279

II. Dolaylı Faillik ve Yan Faillik  281

A. Dolaylı Faillik  281

1. Tanım ve niteliği  281

2. Özgü Suçlarda ve Bizzat İşlenebilen Suçlarda Dolaylı Faillik  281

3. Dolaylı Faillik Durumları  282

4. Dolaylı Failin Hata İçinde Olması  284

5. İhmali Suçlarda Dolaylı Faillik  285

6. Dolaylı Faillikle İlgili Diğer Konular  285

B. Yan Faillik  286

III. Ceza Kanunumuzda Düzenlenen İştirak Şekilleri  287

A. Genel Olarak  287

B. Müşterek Faillik  288

1. Fiilin İcrası Üzerinde Müşterek Hâkimiyet  288

2. Birlikte Suç işleme Kararı  291

3. Özgü Suçlarda Müşterek Faillik  293

4. Müşterek Faillik İle İlgili Diğer Konular  294

C. Şeriklik  295

1. Şeriklerin Cezalandırılmasının Esası ve Sınırlı Bağlılık Kuralı  295

2. Şartları  297

3. Azmettirme  299

4. Yardım Etme  303

D. Nitelikli Unsurların Ortaklara Uygulanması  308

§14. İÇTİMA  309

I. Genel Olarak  309

A. Kavram  309

B. İçtimanın Önemi  310

C. Fiil Tekliği–Fiil Çokluğu  312

1. Fiil Tekliği  312

a. Doğal Anlamda Hareket Tekliği  312

b. Doğal Hareket Tekliği  312

c. Tipik Hareket Tekliği  314

d. İhmali Suçlarda Fiil Tekliği  316

2. Fiil Çokluğu  317

II. İçtima Şekilleri  317

A. Normların İçtimaı  317

B. Zincirleme Suç  319

1. Genel Olarak  319

2. Şartları  319

a. Birden Çok Fiilin Bulunması  320

b. Fiillerin Aynı Suçları Oluşturması  321

c. Suçların Aynı Kişiye Karşı İşlenmesi  323

d. Bir (Aynı) Suç İşleme Kararı  323

3. Zincirleme Suçun Uygulanmayacağı Suçlar  325

4. Zincirleme Suçun Sonuçları  326

C. Fikri İçtima  326

1. Genel Olarak  326

2. Şartları  327

a. Fiil Tekliği  327

b. Birden Fazla Suçun Gerçekleşmesi  328

aa. Genel Olarak  328

bb. Aynı Suçların İşlenmesi  328

cc. Farklı Suçların İşlenmesi  329

3. Sonuçları  331

4. Fikri İçtimada Özel Durumlar  332

Üçüncü Bölüm

YAPTIRIMIN ESASLARI

§15. CEZA HUKUKU YAPTIRIMLARI  335

I. Yaptırım  335

A. Genel Olarak  335

B. Yaptırım Kavramı  335

II. Yaptırım Türleri  336

A. Ceza  336

1. Cezanın nitelikleri  336

2. Cezanın Türleri  337

a. Genel Olarak  337

b. Hapis Cezası  337

aa. Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası  338

bb. Müebbet Hapis Cezası  339

cc. Süreli Hapis Cezası  340

aaa. Kısa Süreli Hapis Cezalarının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi  341

aaaa. Şartları  341

bbbb. Seçenek Yaptırımlar  343

cccc. Seçenek Yaptırımların Gereklerinin Yerine Getirilmemesi  347

bbb. Hapis Cezasının Özel İnfaz Usulleri  348

dd. Hapis Cezasının Ertelenmesi  349

aaa. Şartları  349

aaaa. İki Yıl veya Daha Az Hapis Cezasına Mahkûm Olmak  349

bbbb. Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Dolayı Üç Aydan Fazla Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş Olmak  350

cccc. Yargılama Sürecinde Gösterdiği Pişmanlık Dolayısıyla Tekrar Suç İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede Bir Kanaatin Oluşması  350

bbb. Erteleme Kararı  351

ccc. Ertelemenin Sonuçları  352

ee Koşullu Salıverilme  353

aaa. Genel Olarak  353

bbb. Koşullu Salıvermenin Şartları  353

aaaa. Cezanın Belli Bir Bölümünün Çekilmiş Olması  353

bbbb. İyi Halli Olması  359

ccc. Koşullu Salıverme Kararı  360

ddd. Koşullu Salıvermenin Sonuçları  360

ff. Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanarak Cezanın İnfazı  363

c. Adlî Para Cezası  366

aa. Genel Olarak  366

bb. Adlî Para Cezasının Tespiti  366

cc. Adlî Para Cezasının İnfazı  368

B. Güvenlik Tedbiri  370

1. Genel Özellikleri  370

2. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma  371

a. Ceza Mahkûmiyetinin Kanuni Sonucu Olan Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma  371

b. Hak ve Yetkilerden Birinin Kötüye Kullanılması Suretiyle İşlenen Suçlar Dolayısıyla Karar Verilmesi Zorunlu Olan Yasaklılık  375

c. Taksirli Suçlardan Mahkûmiyet Halinde Karar Verilebilen Hak Yoksunluğu  376

3. Müsadere  378

a. Genel Olarak  378

b. Eşya Müsaderesi  378

c. Kazanç Müsaderesi  381

4. Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri  383

5. Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri  384

6. Suçta Tekerrür ve Özel Tehlikeli Suçlular  387

a. Tekerrürün Hukuki Niteliği  387

b. Tekerrürün Şartları  387

aa. Önceden İşlenen Suçtan Dolayı Verilen Hüküm Kesinleştikten Sonra Yeni Bir Suçun İşlenmesi  387

bb. Yeni Bir Suçun İşlenmiş Olması  388

cc. Yeni Suçun Belirli Sürede İşlenmesi  389

c. Tekerrürün Sonuçları  390

d. Özel Tehlikeli Suçlular  392

7. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbiri  393

§16. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ  395

I. Hapis Cezasının Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi  395

II. Adli Para Cezasının Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi  400

III. Ceza Sürelerinin Hesaplanması  400

IV. Takdiri İndirim Nedenleri  401

V. Mahsup  401

§17. DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER  403

I. Genel Olarak  403

II. Sanığın veya Hükümlünün Ölümü  403

A. Sanığın Ölümü  403

B. Hükümlünün Ölümü  404

III. Af  405

A. Genel Olarak  405

B. Ceza Kanunumuzda Düzenlenen Af Çeşitleri  406

1. Genel Af  406

2. Özel Af  407

IV. Dava ve Ceza Zamanaşımı  408

A. Genel Olarak  408

B. Dava Zamanaşımı  408

1. Dava Zamanaşımı Sürelerinin Uygulanmayacağı Suçlar  409

2. Dava Zamanaşımı Süreleri ve Belirlenmesi  410

3. Dava Zamanaşımı Sürelerinin İşlemeye Başlaması  411

a. Genel Olarak  411

b. Aynı Fiilden Dolayı Yeniden Yargılama Halinde Dava Zamanaşımı Süresinin İşlemeye Başlaması  411

c. Dava Zamanaşımı Sürelerinin İşlemeye Başlaması  412

aa. Tamamlanmış Suçlarda  412

bb. Teşebbüs Halinde Kalmış Suçlarda  412

cc. İştirak Halinde İşlenen Suçlarda  412

dd. Zincirleme Suçlarda  413

ee. Objektif Cezalandırılabilme Şartları İçeren Suçlarda  413

ff. Çocuklara Karşı Belirli Kişiler Tarafından İşlenen Suçlarda  413

gg. Kovuşturma Şartlarına Bağlı Suçlarda  414

hh. Dava Zamanaşımına İlişkin Özel Belirleme İçeren Suçlarda  414

4. Dava Zamanaşımı Süresinin Durması ve Kesilmesi  414

a. Genel Olarak  414

b. Dava Zamanaşımı Süresinin Durması  415

c. Dava Zamanaşımı Süresinin Kesilmesi  416

C. Ceza Zamanaşımı  417

1. Genel Olarak  417

2. Ceza Zamanaşımı Süreleri  418

3. Ceza Zamanaşımı Sürelerinin Başlaması  419

4. Ceza Zamanaşımının Uygulanmayacağı Suçlar  419

5. Ceza Zamanaşımı Süresinin Durması ve Kesilmesi  419

a. Ceza Zamanaşımı Süresinin Durması  419

b. Ceza Zamanaşımı Süresinin Kesilmesi  420

6. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması  421

V. Şikâyetten Vazgeçme  422

A. Genel Olarak  422

B. Şikâyetten Feragat  423

C. Şikâyetten Vazgeçme  423

Kaynakça  427

Kavramlar Dizini  439