| Kitap Künyesi | |
| Yazar | Hasan Kadir YILMAZTEKİN |
| Baskı Tarihi | 2021/09 |
| Baskı Sayısı | 1 |
| Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
| Cilt | Sert Kapak (İplik Dikiş) |
| Sayfa Sayısı | 319 |
Yapay zekâ, şimdilerde hayatımızın içinde geniş ve önemli bir yer tutuyor. Apple’ın Siri’sinden Tesla’nın sürücüsüz arabasına ve Amazon’un Alexa’sına dek yapay zekâ taşıyan araçlarla donatılmış bir dünyada yaşıyoruz.
Yapay zekâ ile çalışan teknolojinin gelişi, hayatımızı giderek artan bir şekilde kolaylaştırıyor. Yapay zekâ, getirdiği teknolojik yeniliklerle ekonomimizi ve refahımızı da şekillendiriyor.
Mary Shelley’nin “Frankenstein” romanında olduğu gibi yapay bir yaşam formu inşa etme düşüncesi, esasen insanların zihin dünyasında antik çağlardan itibaren var. İnsanlar koyunları klonlamak gibi kendisini mi klonlamak istemektedir? Ya da insanlar kendi zekâlarını yarattığı bir robotta görmek istiyor olabilir mi? İşte Isaac Asimov, 1950 yılında yazdığı “Ben, Robot” adlı kitabında birbirinden farklı dokuz robot hikâyesinde yapay zekâ kavramını enteresan aforizmalarla işlediğini görüyoruz. Asimov, bu kült eserinde insanoğlunun icat ettiği yapay zekâ formunun ne denli uç noktalara ulaşabileceğini gözler önüne seriyor. Bu bilim kurgu temalı ve fütüristik hikâyeler, insanoğlunun geçmiş, gelecek ve şu anki ikilemlerini ve hâllerini resmeden ve eleştirisini yapan bir üsluba sahip. Kitapta ayrıca günümüzde sıkça tartışılan, teknolojinin ve yapay zekânın zararlı olabileceği sorusu ele alınıyor. Asimov, teknolojinin getirebileceği zararları engellemek ve robotları insana ait sosyal hayatın bir parçası kılmak için eserdeki olay örgüsüne yerleştirilen 3 Robot Kanunu'nu öğütlüyor:
1. Robotlar, insanlara zarar veremez ve eylemsiz kalarak onların zarar gelmesine seyirci kalamaz.
2. Robotlar, birinci Kanun’la çelişmediği sürece insanların emirlerine uymak zorundadır.
3. Robotlar, ilk iki Kanun’la çelişmediği sürece kendi varlıklarını korumak zorundadır.
“Yapay Zekânın Eser Sahipliği” adlı bu çalışma, Asimov’un hikâyelerinden farklı bir düzlemde kurgulanıyor: edebiyat, ilim ve sanat ürünleri yaratan makineler. Bu eser, hukuk ve teknolojinin ilişki ağında sınırlı bir alana inşa ediliyor. Bir anlamda, robotların sosyal düzene entegrasyonu gibi büyük bir konuyu ele alma iddiasını taşımıyor. Yaratıcılık dediğimiz sosyal iletişim ve diyalog alanına yapay zekânın kattıkları ve bunlar etrafında cereyan eden hukukî meseleler, bu eserin ana temasını oluşturuyor.
Yapay zekâ, yaratıcı mıdır? Yapay zekâ, eser meydana getirebilir mi?
Annemarie Bridy, Margaret Boden, Ryan Abbott ve Arthur Miller gibi hukuk, felsefe ve teknoloji guruları, bu sorulana karşı olumlu tavır sergileyenlerden. Onlara göre, bu fenomene alışmalı, ona sarılmalı ve Asimov gibi kucaklayıcı kurallar koymalıyız.
Ünal Tekinalp, Fırat Öztan gibi Türk fikrî mülkiyet hukukunun önde gelen isimleri ve Marcus Du Sautoy ile ABD Fikrî Mülkiyet Ofisi, bu fikre soğuk yaklaşanlardan. Bu düşüncede yazarlık, sanatçılık, estetik ve eser sahipliği, hukuken (legally-constructed) veya sosyal olarak inşa edilen (socially-constructed) kurum ve kavramlar. Makine kişiler ve ürettikleri eserler, bu sosyo-realitenin fikrî değil ancak fizikî eşyası olabilirler.
Bir de her hukukî ve felsefî tartışmada olduğu gibi 3. yolu (third way) veya orta yolu (middle way) benimseyenler var. Onlara göre, yapay zekâ sofistike ve bazı yaratma eylemlerini insandan bağımsız ve otomatik olarak gerçekleştiren araçlar. Bu makinelerin eser yaratmadaki kısıtlı otonomileri, insanın yaratma arzusuna hitap eden ve zekâyı taklit eden bir işlevsellik. Bu düşüncede, yaratım sürecinin ve eserin sahibi, yaratıcılık cumhuriyetinin birinci sınıf vatandaşı yine insanlar olmalı.
Bu kitap, yapay zekânın eser sahipliğine ilişkin bu düşünce coğrafyalarındaki kırılmalar üzerine kurulmaktadır. Merkezinde yer alan tez, sade ve yalın bir olguya dayanmaktadır: Hukuk, ampirik olgular ve vakalar çerçevesinde sahneye çıkmalı ve hukukî tahlil bu cereyan üzerinde auteur’leri tespit etmelidir.
Bu noktada, bu kitabın yazılma hikâyesinden bahsetmek isterim. Bu kitabın yazılma serüveni, bir konferansa 2019 yılı Ağustos ayında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden hocam Prof. Dr. Arzu Oğuz’dan aldığım konferans daveti ile başladı. Konferansta bir sebepten ötürü o güne dek derinlemesine bilmediğim ve fakat popüler olan yapay zekâ konusunu seçmiştim. Akademik anlamda klasik düşünceye sahip hukukçuların peşin bir reddiye ve dudak bükmeyle yaklaşacağı bu alanı bir meydan okuma olarak kabul etmiştim. O tarihten bu yana beş konferans, iki yüksek lisans semineri ve birçok özel eğitim olmak üzere yapay zekâ ekseninde beliren fikrî mülkiyet hukuku meselelerini dilim döndüğünce anlatmaya çalıştım. Bu araştırmalar, iki tane akademik makaleyi de beraberinde getirdi.
Zaman içinde yapay zekâyla ilgili geliştirdiğim tezin karşılık gördüğünü müşahede ettim. Bunun en önemli nişanesi, saygın bir yayınevi olan Routledge’dan moda hukuku bağlamında bu hususlara dair kitap yazma teklifi almamdı. O kitap teklifini aldığım gün, Türk hukuku bağlamında da aynı konuyu Türkçe okurlarla buluşturmak istedim ve kolları sıvadım. Gelinen noktada elinizdeki bu kitap, iki senelik bu maceranın bir meyvesi olarak ortaya çıktı. İtiraf etmeliyim ki yapay zekâyla ilgili konferans konuşması icra etmeye ilk karar verdiğimde, sonunun böyle bir kitaba evirileceğini hiç tahmin etmemiştim. Ama işte karşınızda.
Bu kitabın hazırlanmasında, aşağıda belirttiğim eserlerden geniş ölçüde yararlandığımı ifade etmek isterim:
- H K Yılmaztekin, ‘Türk Fikrî Haklar Hukuku Yapay Zekâ Tarafından Meydana Getirilen Eserleri Korumak İçin Hazır Mı?’ (2020) 2 Galatasaray Hukuk Fakültesi Dergisi 1513-1586.
- H. K. Yılmaztekin, ‘Fikrî Haklar’ içinde yer aldığı eser: A. Oğuz, H. K. Yılmaztekin ve E. Üner, Fikri Mülkiyet Hukukunda Uzman Arabuluculuk, (2020 - Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Arabuluculuk Dairesi Başkanlığı Yayını) 21-165.
Bu çalışmalardaki görüşlerime sık sık referans verip dip not sayısını artırmak yerine böyle genel bir atıf yapmanın daha uygun olacağını düşündüm. Pek tabidir ki, bu kitap bu iki eserden çok daha kapsamlı analizlere ve anlatımlara yer vermektedir.
Kitabın adının birçok fikrî mülkiyet hukukçusu tarafından eksik veya yanlış bulunabileceğinin farkındayım. Bu bakış açısında, kitapta savunulan tez dikkate alındığında bir nebze haklılık payı da olduğunu kabul etmeliyim. Çünkü “Yapay Zekânın Eser Sahipliği” ibaresi, yapay zekânın yaratıcı bir özne ve böylece eser sahibi olabileceği varsayımına dayanmakta ve henüz elimizde böyle bir veri de bulunmamaktadır. Ancak kitabın ilerlemeci ufku, böyle cesur bir ifadeyi gerekli kılmaktadır. Üstelik, yapay zekânın bir gün Asimov’un hikâyelerinde tasvir edildiği gibi sosyal özne olmayacağını kim bilebilir?
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ...................................................................................................................... 9
İÇİNDEKİLER.............................................................................................................. 9
GİRİŞ ...............................................................................................................15
Yeni Bir Çağ, Yeni Yaklaşımlar................................................................................. 19
İki Şehrin Hikâyesi 1: ABD Hukuku ......................................................................... 25
İki Şehrin Hikayesi 2: Birleşik Krallık Hukuku.......................................................... 28
Çalışma Planı .......................................................................................................... 35
Konunun Sınırlandırılması ...................................................................................... 36
AB ve Türkiye’nin Yapay Zekâ ve Fikrî Haklar Üzerine Politikaları.......................... 38
1. BÖLÜM
YAPAY ZEKÂ
I. Giriş: İlk Adımlar .............................................................................................. 43
II. Yapay Zekânın Tanımı...................................................................................... 48
III. Yapay Zekâ Teknolojileri ve Özel Terimler....................................................... 54
A. Sembolik ve İstatistiki Yapay Zekâ ............................................................ 54
B. Makine Öğrenmesi ve Derin Öğrenme ..................................................... 55
C. Doğal Dil İşleme ........................................................................................ 58
IV. Yapay Zekâ Çeşitleri......................................................................................... 59
V. Yapay Zekânın Yapabileceği İşlemler............................................................... 62
VI. Sonuç ............................................................................................................... 65
2. BÖLÜM
ULUSLARARASI HUKUKTA VE AB HUKUKUNDA
ESER KAVRAMI VE ESER SAHİPLİĞİ
I. Uluslararası Hukuki Çerçeve ............................................................................ 67
A. Eser Kavramı ............................................................................................. 68
B. Eser Sahipliği............................................................................................. 72
10 İçindekiler
II. AB Hukuku....................................................................................................... 74
A. AB Fikrî Haklar Hukukunun Genel Özellikleri............................................ 74
B. ABAD’ın Fikrî Haklar Hukukunun Uyumlaştırılmasındaki Rolü ................. 82
C. Eser Kavramı............................................................................................. 82
1. Edebiyat, İlim ve Sanat Alanında Bir Ürün ......................................... 85
2. Orijinal Olma...................................................................................... 87
a) Genel Olarak ................................................................................ 87
b) Eser Sahibinin Kendi Fikrî Yaratımı: Infopaq Davası ..................... 89
c) Dış Kısıtlamalar ve Serbest Yaratım Alanı..................................... 91
aa) Kural Temelli Kısıtlamalar...................................................... 92
bb) Oyun Kurallarına Dayalı Kısıtlamalar ..................................... 92
aaa) Football Association Premier League (FAPL) Davası....... 92
bbb) Football Dataco Davası................................................. 94
cc) İşlevsel ve Teknik Kısıtlamalar: Bilgisayar Programları
ve Video Oyunları .................................................................. 96
aaa) Bilgisayar Programları................................................... 98
(1) Algoritma .............................................................. 100
(2) Hazırlık Tasarım Çalışmaları ve Akış Şeması......... 101
(3) Kaynak ve Nesne Kodları ..................................... 102
(4) Mikrokodlar ......................................................... 103
(5) Arayüzler: BSA Davası.......................................... 103
(6) Program İşlevselliği, Veri Dosyası Formatları
ve Programlama Dilleri: SAS Institute Davası ...... 108
(7) Kullanıcı Kılavuzu ................................................. 110
bbb) Video Oyunları: Nintendo Davası ............................... 111
ccc) Brompton Bicycle Davası ........................................... 116
dd) Bilgiye Dayalı Kısıtlamalar: Funke Medien Davası ............... 120
d) Kişiliğin Yansıtılması: Painer Davası............................................ 123
e) Minimum Düzeyde Yaratıcılık .................................................... 129
f) Sanatsal Kalite veya Estetik Vasıf: Cofemel Davası..................... 131
3. İfade Etme: Levola Davası................................................................ 134
4. Fikrî Çaba ......................................................................................... 139
D. Eser ve Hak Sahipliği............................................................................... 140
E. Sonuç ...................................................................................................... 145
İçindekiler 11
3. BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA
ESER KAVRAMI VE ESER SAHİPLİĞİ
I. Giriş................................................................................................................ 149
II. Eser Kavramı.................................................................................................. 154
A. Eser Sayılmanın Şartları .......................................................................... 154
1. Hususiyet.......................................................................................... 157
a) Akademik Görüşler..................................................................... 157
b) Yargıtay’ın Görüşü ...................................................................... 161
c) Hususiyetle İlgili Akademik ve Yargıtay Görüşlerin
Değerlendirilmesi ....................................................................... 166
2. Biçimlenme ...................................................................................... 168
3. Fikrî bir çaba..................................................................................... 169
4. Eser Türlerinden Birine Dâhil Olma.................................................. 170
a) Eser Türleri ................................................................................. 171
aa) İlim ve Edebiyat Eserleri ...................................................... 171
aaa) Dil ve Yazı ile İfade Olunan Eserler ............................. 171
bbb) Rakslar, Koreografi Eserleri, Pandomimalar ve
Benzer Sözsüz Sahne Eserleri ..................................... 174
ccc) Bedii Niteliği Bulunmayan Teknik ve Bilimsel
Fotoğraflar, Haritalar, Çizimler, Maketler................... 176
bb) Musiki Eserleri ..................................................................... 177
cc) Güzel Sanat Eserleri ............................................................. 178
dd) Sinema Eserleri .................................................................... 185
ee) İşlenme ve Derlemeler......................................................... 188
aaa) İşlenme Eserler ........................................................... 189
bbb) Derlemeler.................................................................. 194
ff) Eser Kavramı Dışında Kalan Unsurlar................................... 197
III. Eser Sahibi ve Eser Üzerinde Hak Sahibi Kavramları...................................... 198
A. Eser Sahibi Kavramı................................................................................. 198
1. Eser Sahipliği Türleri......................................................................... 201
a) Tek Kişinin Eser Sahipliği ............................................................ 202
b) Birlikte Eser Sahipliği .................................................................. 202
aa) Müşterek Eser Sahipliği ....................................................... 202
bb) İştirak Hâlinde Eser Sahipliği................................................ 205
12 İçindekiler
c) Eser Sahipliğine İlişkin Özel Durumlar........................................ 207
aa) İşlenme ve Derleme Eser Sahipliği....................................... 207
bb) Sinema Eseri Sahipliği.......................................................... 208
e) Eser Sahibinin Haklarını Kullanmaya Yetkili Olanlar................... 210
aa) Mali Hakların İşverenler Tarafından Kullanılması................ 210
bb) Mali Hakların Tüzel Kişiler Tarafından Kullanılması............. 212
cc) Mali Hakların Yapımcı ve Yayıncı Tarafından
Kullanılması ......................................................................... 213
dd) İştirak Hâlinde Meydana Getirilen Eserler Üzerindeki
Mali Hakların Bir Araya Getiren Kişiler Tarafından
Kullanılması ......................................................................... 213
e) Eser Sahipliği Karineleri (Farazi Eser Sahipliği)........................... 214
aa) Sahibinin Adı Belirtilen Eserlerde Eser Sahipliği Karinesi .... 214
bb) Sahibinin Adı Belirtilmeyen Eserlerde Eser Sahipliği
Karinesi................................................................................ 215
IV. Sonuç............................................................................................................. 215
4. BÖLÜM
FİKRÎ HAKLAR HUKUKU BAKIMINDAN
YAPAY ZEKÂ YARATICILIĞI
I. Giriş ............................................................................................................... 217
II. Romantik Okul............................................................................................... 217
III. Reformist Okul .............................................................................................. 219
A. Yapay zekâ eser sahibi olmalı ................................................................. 219
B. Yapay Zekâ ve Kişilik ............................................................................... 222
1. Tüzel Kişilik Verilmesi....................................................................... 224
2. Gerçek Kişilik Verilmesi.................................................................... 226
IV. Modern Okul ................................................................................................. 232
A. Programcı mı Kullanıcı mı? ..................................................................... 232
B. Çalışanların Eserleri Üzerindeki Hak Sahipliği......................................... 243
C. Alternatif Koruma Modelleri .................................................................. 248
V. Sonuç............................................................................................................. 252
İçindekiler 13
5. BÖLÜM
YAPAY ZEKÂ ETRAFINDAKİ İNSAN KODLARI:
ÜÇ AŞAMALI TEST
I. Giriş................................................................................................................ 255
II. Yaratıcılık Nedir?............................................................................................ 256
A. Bireyci ve Sosyo-Kültürel Yaratıcılık........................................................ 256
B. Birleştirici, Keşfedici ve Dönüştürücü Yaratıcılık..................................... 258
C. Yaratıcılığı Kodlamak............................................................................... 260
D. Makinedeki Sanatçı................................................................................. 261
III. Teknolojiyi Anlamak ...................................................................................... 261
A. GANs (“Üretici Ters Ağlar”) İle Üretilen Resimler ................................... 261
B. CANs (“Yaratıcı Ters Ağlar”) İle Üretilen Resimler .................................. 267
IV. Yapay Zekâ Yaratıcı Bir Özne mi?................................................................... 269
V. Yapay Zekâ Etrafındaki İnsan Kodlarını Bulmak: Üç Aşamalı Bir Test............ 275
VI. Sonuç Yerine: Post-Modern Bir Yaklaşımda Nasıl Bir Norm Olabilir?............ 280
SONUÇ .......................................................................................................... 285
KAYNAKÇA .................................................................................................... 289
I. Monografiler, Ders Kitapları, Makaleler ve İnternet Siteleri ......................... 289
II. Uluslararası Sözleşmeler................................................................................ 312
III. AB Yönergeleri............................................................................................... 312
IV. ABAD Kararları............................................................................................... 314
V. ABD Yargı Kararları ........................................................................................ 315
VI. Birleşik Krallık Yargı Kararları......................................................................... 315
VII. Avustralya Yargı Kararları .............................................................................. 315
VIII. Çin Yargı Kararları .......................................................................................... 315
IX. Yargıtay Kararları ........................................................................................... 316
ÖZGEÇMİŞ..................................................................................................... 319
Copyright 1985 - 2024 | Yetkin Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş.
