Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt:II

İçindekiler

İkinci Baskıya Önsöz  7

Birinci Baskıya Önsöz  9

Kısaltmalar  41

İkinci Ayırım

HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİSİ

§ 22. HAKSIZ FİİL VE HUKUKİ SORUMLULUK

I. GENEL OLARAK  47

II. AMACI  49

III. SORUMLULUK VE SİGORTA ARASINDAKİ İLİŞKİ  51

IV. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUK HUKUKUNDAKİ GELİŞMELER  51

V. İSVİÇRE HUKUKUNDA SORUMLULUK HUKUKUNDAKİ GELİŞMELER  52

VI. HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞUNUN DAYANDIĞI ESASLAR VE SORUMLULUK ÇEŞİTLERİ  54

A. Kusur Sorumluluğu  55

B. Kusursuz Sorumluluk  56

1. Genel Olarak  56

a. Hakkaniyet Düşüncesi  57

b. Hakimiyet (Objektif Özen Yükümünün İhlali) Düşüncesi  57

c. Tehlike Düşüncesi  58

2. Kusursuz Sorumluluk Halleri  58

VII. BENZER TALEPLERLE OLAN İLİŞKİSİ  59

A. Hukuki İşlemden Doğan Taleplerle  59

B. Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Taleplerle  59

C. Vekaletsiz İşgörmeden Doğan Taleplerle  60

§ 23. DAR ANLAMDA HAKSIZ FİİL (KUSUR) SORUMLULUĞU

I. KUSUR SORUMLULUĞU  61

II. FİİL (DAVRANIŞ)  63

A. Kavram  63

B. Çeşitleri  64

1. Olumlu Fiil (Davranış)  64

2. Olumsuz Fiil (Davranış)  64

§ 24. KUSURLU FİİL

I. KUSUR KAVRAMI  67

II. KUSURUN FONKSİYONU  68

A. Zarar Verenin Sorumluluğunu Doğurması  68

B. Tazminatın Kapsamının Belirlenmesi  69

C. Zarar Verenin Sorumluluğunu Sona Erdirmesi  69

D. İç İlişkide Zararın Paylaştırılması  69

III. KUSURUN SUBJEKTİF YÖNÜ OLARAK: KUSUR EHLİYETİ  69

IV. KUSURUN OBJEKTİF YÖNÜ  72

A. Kusuru Açıklayan Görüşler  72

1. Subjektif Teori  72

2. Objektif Teori  72

B. Kusurun Objektif Yönden Çeşitleri  73

1. İstem  73

a. Kast  74

b. Direkt istem  74

c. Muhtemel istem  74

2. Kast  74

a. Kastın Unsurları  75

aa. Öngörme (Tasavvur)  75

bb. İsteme (İrade)  75

b. Kastın Çeşitleri  76

aa. Doğrudan Kast  76

bb. Dolaylı Kast  76

3. İhmal  76

a. Kavram  76

b. İhmalin Belirlenmesi (İhmalin Objektifleştirilmesi)  77

c. İhmalin Belirlenmesinde Yararlanılacak Yardımcı Unsurlar  80

d. İhmalin (Kusurun) Hukuka Aykırılıktan Ayırt Edilmesi  81

e. İhmal Çeşitleri  83

aa. Ağır İhmal – Hafif İhmal  83

bb. Bilinçli İhmal – Bilinçsiz İhmal  84

4. Ağır Kusur – Hafif Kusur  85

§ 25. HUKUKA AYKIRI FİİL

I. KAVRAM  87

II. HUKUKA AYKIRILIĞI AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER  88

A. Subjektif Hukuka Aykırılık Görüşü  88

B. Objektif Hukuka Aykırılık Görüşü  89

III. TANIM  91

IV. HUKUKA AYKIRI DAVRANIŞLAR  92

A. Yasak Kuralı  92

1. Yasak Kuralı Bir Davranış Kuralı Olmalı  92

a. Genel Olarak  94

b. Ahlaka Aykırılıktan Sorumluluğun Şartları  95

aa. Ahlaki Yasak Kuralına Aykırı Fiil  95

bb. Başkasına Kasten Zarar Veren Fiil  96

cc. Zarar  97

dd. Uygun İlliyet Bağı  97

c. Uygulama Örnekleri  97

d. Yaptırımı  97

2. Yasak Kuralın Amacı Doğrudan Doğruya Malvarlığı ve Kişi Varlığı Değerlerini Zarardan Koruma Olmalı  98

a. Mutlak Hakkı Koruma Kuralı ile Koruma  99

b. Koruma Kuralı ile Koruma  103

aa. Genel Olarak  103

bb. Koruma Kuralının Belirlenmesi  103

cc. Kuralın (Normun) Koruma Amacı Görüşü  104

aaa. Genel Olarak  104

bbb. Kuralın Koruma Amacının Korunacak Kişileri Belirlemesi  107

ccc. Kuralın Koruma Amacının Korunacak Malvarlığı ve Kişi Değerlerini Belirlemesi  108

c. Tehlike Kuralı  110

d. Yalın (Diğer) Malvarlığı Zararlarında Hukuka Aykırılık  112

e. Nisbi Hakka Aykırılıkta Hukuka Aykırılık  112

f. Dürüstlük Kuralına Aykırılık  113

B. Yasak Kuralına Aykırı Fiil  114

1. Olumlu Fiille Hukuka Aykırılık  114

2. Olumsuz Fiille Hukuka Aykırılık  114

a. Yazılı Bir Hukuk Kuralı Olumsuz Bir Davranışta Bulunmamayı Yasak Kuralı Olarak Öngörüyorsa  115

b. Kaçınma Fiili Ahlaka Aykırı Fiil Teşkil Ediyorsa  116

c. Kaçınma Fiili Tehlike Kuralına Aykırılık Teşkil Ediyorsa  116

C. Hukuka Aykırılık Bağı  116

V. HUKUKA AYKIRILIĞI KALDIRAN HALLER  118

A. Genel Olarak  118

B. Yasal Bir Yetkinin Kullanılması  118

C. Zarar Görenin Rızası  119

D. Üstün Nitelikte Özel ve Kamusal Yarar  122

E. Hakkını Kendi Gücüyle Koruması  123

1. Kavram  123

2. Şartları  124

a. Hakkın Korunması  124

b. Diğer Yasal Koruma Yollarıyla Korunmanın Zamanında Yapılabilmesinin Mümkün Olmaması  124

c. Fiili Gücün Kullanılmaması Durumunda Hakkın İleri Sürülmesinin Güçleşecek Olması  124

d. Fiili Gücün Kullanılması Hakkı Korumaya Elverişli ve Orantılı Olmalı  124

3. Sonuçları  125

F. Haklı Savunma (Meşru Müdafaa)  125

1. Kavram  125

2. Şartları  125

a. Savunanın veya Üçüncü Bir Kişinin Şahıs ve Mallarına Saldırı Olmalı  125

b. Saldırı Mevcut Olmalı  126

c. Saldırı Devam Etmeli  126

d. Saldırı Hukuka Aykırı Olmalı  127

aa. Savunma Bizzat Saldırana Karşı Yapılmalı  127

bb. Saldırının Onunla Orantılı Savunma ile Ortadan Kaldırılması Zorunluluğu  127

3. Sonuçları: Sorumsuzluk  128

G. Zorunluluk (Iztırar Hali)  128

1. Kavram  128

2. Şartları  129

a. Kendisinin veya Başkasının Şahıs ve Malları İçin Açık Ya Da Yakın Bir Zarar Tehlikesi Söz Konusu Olmalı  129

aa. Kendisinin veya Başkasının Şahıs ve Mallarının Zarar Görme Tehlikesi Söz Konusu Olmalı  129

bb. Tehlike Açık ve Yakın Olmalı  129

aaa. Tehlike Malına Zarar Verilenden Kaynaklanmamalı  129

b. Tehlike Bir Kişinin Mallarına Zarar Verme Tehlikesinin Önlenmesi İçin Gerekli Olmalı  130

c. Diğer Bir Kişinin Malına Verilen Zarar Tehlike ile Orantılı Olmalı  130

3. Sonuçları: Giderim Sorumluluğu  130

§ 26. ZARAR VERİCİ DAVRANIŞ

I. ZARAR KAVRAMI  133

II. ZARAR ÇEŞİTLERİ  135

A. Maddi Zarar  135

1. Kavram  138

2. Hesaplama Yöntemleri  142

a. Objektif Hesaplama Yöntemi  142

b. Subjektif Hesaplama Yöntemi  143

3. Maddi Zararın Belirlenme Anı  143

4. Maddi Zararın Görünüm Şekilleri  146

a. Fiili Zarar ve Yoksun Kalınan Kar  146

aa. Fiili Zarar  146

bb. Yoksun Kalınan Kazanç/Kar  147

b. Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zarar  149

aa. Doğrudan Zarar  149

bb. Dolaylı Zarar  150

c. Dolayısıyla Zarar Görenin Zararı: Yansıma Zarar  151

d. Normatif Zarar  152

aa. Genel Olarak  152

bb. Zarar Görenin Şeyi Kullanma İmkanından Mahrum Kalmasından Doğan Zararı  157

e. Mevcut Zarar, Müstakbel (Gelecekteki) Zarar, Muhtemel (Olası) Zarar  159

f. Ölüm ve Bedensel Zarar, Eşyaya İlişkin Zarar ve Diğer Zararlar  160

aa. Ölüm ve Bedensel Zarar  160

aaa. Bedensel Zarar  161

a’. Genel Olarak  161

b’. Geçici Bedensel Zarar – Sürekli Bedensel Zarar  162

c’. Bedensel Zarar Kalemleri  163

aa’. Tedavi Giderleri  163

bb’. Kazanç Zararları  165

cc’. Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Doğan Zararlar  167

dd’. Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Zararlar  170

bbb. Ölüm Halinde Uğranılan Zararlar  171

a’. Ölenin Mirasçılarının Uğradığı Zararlar  171

aa’. Cenaze Giderleri  171

bb’. Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse  172

aaa’. Tedavi Giderleri  172

bbb’. Çalışma Gücünün Azalmasından ya da Yitirilmesinden Doğan Zararlar  172

b’. Ölenin Desteğinden Yoksun Kalan Kişilerin Uğradığı Zararlar (Destekten Yoksun Kalma Tazminatı)  172

aa’. Genel Olarak  172

bb’. Özellikleri  173

aaa’. Bağımsız Tazminat Talebi  173

bbb’. Tazminatın İstisna Olması  174

ccc’. Yansıma Zararın Tazmin Olması  174

cc’. Unsurları  175

aaa’. Destek Görenin Bakım/Destek İlişkisinin Sona Ermesi  175

a’’. Destek İlişkisi  175

aa’’. Destek Tarafından Bakılması  176

aaa’’. Destek Kavramı  176

bbb’’. Destek Çeşitleri  177

ccc’’. Desteğin Destek Olana Bakması (Bakım Yardımı)  178

ddd’’. Destek Tipleri  180

bb’’. Destek Görenin Bakım İhtiyacı  182

aaa’’. Destek Gören  182

bbb’’. Bakım İhtiyacı Unsuru  183

b’’. Bakım İlişkisinin Desteğin Ölmesi Sebebiyle Sona Ermesi  184

bbb’. Bakım İlişkisinin Sona Ermesi Sebebiyle Destek Görenin Zarara Uğraması (Destek Zararı)  184

ccc’. Ölüm Sebebiyle Sorumluluğun Söz Konusu Olması  184

dd’. Destekten Yoksun Kalma (Destek) Zararının Belirlenmesi  185

aaa’. Genel Olarak  185

bbb’. Destek Zararının Belirlenmesi  186

a’’. Genel Olarak  186

b’’. Desteğin Gelirinin ve Diğer Gelir Değerlerinin Belirlenmesi  186

c’’. Desteğin Gelirinin Netleştirilmesi  188

d’’. Destek Görene Gelirden Ayrılacak – Destek– Payın Belirlenmesi  188

e’’. Bakım Yardım Süresinin ve İhtiyaç Süresinin Belirlenmesi (Destek Süresi)  190

aa’’. Desteğin Bakım Süresi  191

bb’’. Destek Görenin İhtiyaç Süresi  192

f’’. Zararın İndirilmesi  194

aa’’. Genel Olarak  194

bb’’. Zarardan İndirim Kalemleri  194

aaa’’. Miras Kazanımları  194

bbb’’. Mal Rejiminin Tasfiyesinden Doğan Alacaklar  195

ccc’’. Sigorta Tazminatları  196

a’’’. Sosyal Güvenlik Kurumu Ödemeleri  196

aa’’’. Genel Olarak  196

bb’’’. Rücu Edilemeyen Sosyal Güvenlik Ödemelerinin Tazminattan İndirilememesi  197

b’’’. İfa Amacını Taşımayan Ödemelerin Tazminattan İndirilememesi  198

c’’’. Özel Sigorta Ödemeleri  198

ddd’’. Eşin Evlenme Şansı  199

ccc’. Denkleştirme  200

ddd’. Tazminatın Belirlenmesi (Zararı Azaltan ve Kaldıran Hallerin Dikkate Alınması)  201

a’’. Genel Olarak  201

b’’. Hesaplanan Tazminat Miktarından Hakkaniyet Sebebiyle İndirim Yapılamaması  201

eee’. Tazminatın Şekli  202

bb. Eşyaya İlişkin Zarar  202

aaa. Kavram  202

bbb. Eşyanın Zarara Uğraması  202

a’. Eşyanın Hasara Uğraması  203

b’. Eşyanın Yok Olması veya Fonksiyonun Ortadan Kalkması  204

ccc. Zararın Tazmini Yöntemleri  205

a’. Objektif Yöntem  205

b’. Subjektif Yöntem  205

c’. Zararı Belirleme Yöntemi  206

d’. Zararın Belirleneceği An  207

e’. Zararın Belirleneceği Yer  207

cc. Diğer Zararlar  207

B. Manevi Zarar  207

1. Kavram  207

2. Manevi Tazminatın Amacı  209

a. Giderim Görüşü  209

b. Cezalandırma Görüşü  210

c. Önleme Görüşü  211

d. Tatmin Görüşü  211

e. Karma Görüş: Denkleştirme Amacı  212

3. Manevi Zararın Niteliği  213

a. Subjektif Görüş  214

b. Objektif Görüş  215

c. Karma Görüş  216

4. Manevi Zararın Görünüm Şekilleri  220

a. Genel Olarak  220

b. Kişilik Hakkının Zedelenmesi Halinde Manevi Tazminat  220

aa. Genel Olarak  220

bb. Kişilik Hakkına Saldırı Sebebiyle Manevi Zararın Giderimi  221

aaa. Bir Kişinin Kişilik Hakkının Hukuka Aykırı Olarak Zedelenmesi  221

a’. Genel Olarak  221

b’. Kişilik Varlığı Değerleri  222

aa’. Genel Olarak  222

bb’. Kişisel Alanın İhlali Şekli Olarak Özel ve Gizlilik Alanı İhlali  223

cc’. Şeref ve Haysiyet İhlali  226

dd’. Cinsel Yaşam İhlalinde, Cinsel Tacizde ve Piskolojik Tacizde  227

ee’. Eşyanın Zarara Uğramasında  229

ff’. Hayvan Üzerindeki Hakların İhlali  230

c’. Kişilik Varlığı Değerlerinin Korunması  232

bbb. Manevi Zararın Bulunması  233

a’. Genel Olarak  233

b’. Ağır Kişilik Hakkı Zedelenmesinin Aranmaması  233

c’. Manevi Zararın Başka Surette Giderilmesinin Gerekmemesi  234

ccc. Manevi Zarar ile Fiil Arasında Uygun Nedensellik (İlliyet) Bağının Bulunması  235

ddd. Sorumlunun Kusuru veya Kusursuz Sorumluluk Halinden Sorumlu Olması  235

a’. Genel Olarak  235

b’. Kusurun Özel Ağırlığının Aranmaması  236

cc. Değerlendirme Anı  237

dd. Giderim Biçimi  237

aaa. Kural: Nakden Ödeme  237

a’. Para Ödemesi  237

b’. Para Ödeme Miktarının Belirlenmesi  238

aa’. Genel Olarak  238

bb’. Manevi Tazminatın Hesaplanması Yöntemleri  238

aaa’. Klasik Yaklaşımlar  239

a’’. Somut Olayın Özelliklerini Değerlendirme Yöntemi  239

b’’. Emsal Karar Karşılaştırma Yöntemi  239

c’’. Tarife Cetveli Yöntemi  240

bbb’. İki Aşamalı Yöntem  241

a’’. Genel Olarak  241

b’’. Genel Olarak İki Aşamalı Metot  242

aa’’. İlk Aşama: Kişilik Değeri Değerinin İhlalinin Objektif Değerlendirilmesi  242

bb’’. İkinci Aşama: Elem ve Izdırabın Olayın Özelliklerine Göre Subjektif Değerlendirilmesi  242

ccc’. Ekonomik Analiz Yöntemi  243

cc’. Miktarı Belirlenmesinde Dikkate Alınacak Faktörler  244

aaa’. Olayın Özellikleri  244

bbb’. Manevi Zararın ve İhlalin Şiddeti (Ağırlığı)  245

ccc’. Kusurun Ağırlığı  248

ddd’. Diğer Faktörler  248

dd’. Paranın Miktarı  249

ee’. Sembolik Para Ödemesi  250

ff’. Tazminatın Üçüncü Kişiye Ödenmesi  251

bbb. Tazminat Miktarı Yerine Diğer Bir Giderim Biçimi Kararlaştırılması veya Bunların Tazminata Eklenmesi  251

a’. Genel Olarak  251

b’. Diğer Tazminat Biçimleri  252

aa’. Kınama Kararı  252

bb’. Kınama Kararının Yayınlanması  254

cc'. Diğer Giderim Biçimleri  254

c. Bedensel Bütünlüğü Zedeleme ve Ölüm Halinde Manevi Tazminat  256

aa. Bedensel Bütünlüğü Zedelenenin Manevi Tazminatı  256

aaa. Genel Olarak  256

bbb. Özel Hallerin Manevi Tazminatın Hukuki Olgusu Olmadığı  256

ccc. Kişinin Bedensel Bütünlüğünün Zedelenmesi  258

bb. Ağır Bedensel Zarar Görenin veya Ölenin Yakınlarının Manevi Tazminatı  259

aaa. Genel Olarak  259

bbb. Yakın Kavramı  261

a’. Genel Olarak  261

b’. Derecelendirme Teorisi  264

ccc. Ölüm ve Ağır Bedensel Bütünlüğün İhlali  266

a’. Ölüm  266

b’. Ağır Bedensel Zarar  266

ddd. Ölümün/Ağır Bedensel İhlalin Yakın Üzerinde Sürekli ve Ağır Şekilde Etkili Olması  267

eee. Tazmini Gereken Manevi Zarar: Şok Zarar  267

cc. Tazminatın Şekli: Nakden Tazmin  268

d. Sözleşmeye Aykırılıkta Manevi Tazminat  269

C. Haksız Rekabet  270

III. ZARARIN DENKLEŞTİRİLMESİ  271

A. Genel Olarak  271

B. Şartları  272

1. Tazmini Gereken Bir Zarar Bulunmalı  272

2. Zararla Denkleştirilebilecek Bir Yarar Bulunmalı  272

a. Üçüncü Kişiler Tarafından Yapılan Yardım ve Ödemeler  272

b. Sigorta Ödemeleri  273

c. Zarar Görenden Kaynaklanan Yararlar  273

d. Diğer Yararlar  274

3. Elde Edilen Yararla Zarar Verici Davranış Arasında Uygun İlliyet Bağı Bulunmalı  274

4. Tarafların İradesi veya İşin Niteliği Zararın Denkleştirilmesine Engel Olmamalı  274

IV. ZARARIN İSPATI  275

V. AYIRT ETME GÜCÜNÜN GEÇİCİ KAYBI  276

§ 27. NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI

I. NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI KAVRAMI  277

II. NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI KAVRAMININ DEĞİŞİK ANLAMLARI  278

III. UYGUN NEDENSELLİK (İLLİYET) BAĞI KAVRAMI  279

A. Şart Teorisi  279

B. Uygun Nedensellik (İlliyet) Bağı Teorisi  280

1. Genel Olarak  280

2. Uygun Nedensellik Bağının Zorunlu Şartlar İçinden Belirlenmesi  283

a. Genel Olarak  283

b. Uygun Nedenlerin Objektifleştirilmesi  285

c. Uygun Nedenlerin Genelleştirilmesi  285

d. Uygun Nedenlerin İhtimaller Teorisine Göre Belirlenmesi  287

e. Uygun Nedenlerin Çokluk (Frekantalist) Olasılık Teorisine Göre Belirlenmesi  287

f. Uygun Nedenlerin Objektif Sonradan Tahmin Görüşüne Göre Belirlenmesi  288

IV. UYGUN NEDENSELLİK BAĞI İLE HUKUKA AYKIRILIK BAĞI ARASINDAKİ İLİŞKİ  289

V. NEDENLERİN TOPLANMASI  293

A. Ortak Nedensellik  293

1. Kusurlu Ortak Nedensellik  294

2. Yalın Ortak Nedensellik (Neden Ortaklığı)  294

B. Yarışan Nedensellik  295

C. Seçimlik (Alternatif) Nedensellik  296

VI. BİRDEN ÇOK SEBEPTEN YALNIZ BİRİNİN ZARARI DOĞURMASI  297

A. Farazi Nedensellik  298

B. Nedensellik Bağının Kesilmesi  299

1. Kavram  299

2. Kesilme Sebepleri  301

a. Mücbir Sebep  301

aa. Kavram  301

bb. Mücbir Sebep Teşkil Eden Olayın Unsurları  302

aaa. Olağanüstü Bir Olay Olması  302

bbb. Harici Bir Olay Olmalı  303

ccc. Kaçınılmaz Bir Olay Olmalı  303

ddd. Olayın Sonuçları Öngörülemez Olmalı  303

cc. Beklenmeyen Halden Farkı  303

b. Zarar Görenin Ağır Kusurlu Fiili  305

c. Üçüncü Kişinin Ağır Kusurlu Fiili  306

§ 28. KUSURSUZ SORUMLULUK

I. GENEL OLARAK KUSURSUZ SORUMLUĞUN ORTAK NOKTALARI  309

II. KUSURSUZ SORUMLULUK ÇEŞİTLERİ  310

III. KUSURSUZ SORUMLULUKTA EK (MUNZAM) KUSURUN ROLÜ  310

IV. İSPAT YÜKÜ  311

§ 29. HAKKANİYET SORUMLULUĞU

I. YASAL DAYANAĞI  315

II. YASAL DÜZENLEME VE HAKKANİYET SORUMLULUĞUNUN GENEL KURAL OLARAK DÜZENLENMESİNİN GEREKLİLİĞİ  316

III. HUKUKİ NİTELİĞİ  317

IV. SORUMLULUĞU DOĞURAN HUKUKİ OLGULAR  318

A. Zarar Veren Ayırt Etme Gücünden Yoksun Olmalı  318

B. Kusur Hariç Haksız Fiil Sorumluluğunun Unsurları Gerçekleşmeli  319

C. Somut Olayın Özellikli Koşulları Hakkaniyet Gereği Tazminatı Gerekli Kılmalı  320

1. Tarafların Ekonomik Durumları  320

2. Somut Olayın Diğer Özellikli Koşulları  320

V. HAKKANİYET SORUMLULUĞUNUN SÖZLEŞMEYE AYKIRILIK DURUMUNA UYGULANMASI  321

§ 30. SEBEP (ÖZEN) SORUMLULUĞU

SEBEP (ÖZEN) SORUMLULUĞU  323

§ 31. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU

I. YASAL DAYANAK  329

II. SORUMLU KİŞİ: ADAM ÇALIŞTIRAN  330

A. Terim  330

B. Kavram  330

III. TBK. M. 66’DAKİ (ÇALIŞANIN VERDİĞİ ZARARDAN) SORUMLULUK İLE

TBK M. 116’DAKİ (YARDIMCI KİŞİNİN FİİLİNDEN) SORUMLULUĞUN KARŞILAŞTIRILMASI  332

IV. NİTELİĞİ  335

V. ÇEŞİTLERİ  338

A. Adam Çalıştıranın Çalışandan Genel Sorumluluğu  339

B. Adam Çalıştıranın Çalışandan Özel Sorumluluğu  339

VI. SORUMLULUĞU DOĞURAN HUKUKİ OLGULAR  339

A. Adam Çalıştıranın Çalışanın Fiilinden Sorumluluğu (Adam Çalıştıranın Genel Sorumluluğu)  340

1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Çalışanın Kendisine Verilen İşin Yapılması Sırasında Zarar Doğması  340

a. Genel Olarak  340

b. Çalışan Kavramı  340

c. Çalışanın Adam Çalıştıranla Bir Çalıştırma İlişkisinin Bulunması  341

aa. Genel Olarak  341

bb. Çalışanın Adam Çalıştırana Bağımlı Olarak İşgörmesi  343

d. Zararın İşin Görülmesi Sırasında Meydana Gelmiş Olması  344

aa. Fonksiyonel Bağın Bulunması  344

bb. Çalışanın Fiili ile Zarar Arasındaki Nedensellik Bağının Kesilmesi  346

2. Adam Çalıştıranın Özenli Davranışına İlişkin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi (Özel Kurtuluş Kanıtı)  348

a. Özene İlişkin (Özel) Kurtuluş Kanıtları  350

aa. Çalışanın Seçiminde Özen (cura in eligendo)  350

bb. Talimat Vermede Özen (cura in instruendo)  351

cc. Denetlemede ve Gözetimde Özen (cura in custodio)  352

b. Çalışanın Fiili ile Zarar Arasındaki Nedenselliğin Kesilmesi (Genel Kurtuluş Kanıtı)  352

B. Adam Çalıştıranın Çalışanın İşletme Faaliyetlerinden Sorumluluğu (Adam Çalıştıranın Özel Sorumluluğu)  356

1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgular: İşletmenin Faaliyetinden Zarar Doğması  359

2. Adam Çalıştıranın Kurtuluş Kanıtı Getirememesi: Çalışma Düzenine Özen  362

VII. ÇALIŞANA RÜCU HAKKI  364

VIII. DEVLETİN KAMU GÖREVLİLERİNİN VERDİKLERİ ZARARLARDAN DOLAYI SORUMLULUĞU  367

§ 32. HAYVAN BULUNDURANIN SORUMLULUĞU

I. YASAL DAYANAK  369

II. SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ  370

III. SORUMLU KİŞİ: HAYVAN BULUNDURAN  371

A. Terim  371

B. Kavram  371

IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI  373

A. Sorumluluğu Doğuran Olgu: Hayvanın Zarar Vermesi Olgusu  373

1. Hayvanı Bulundurma İlişkisi  374

a. Hayvan Kavramı  374

b. Hayvan Bulundurma İlişkisi  375

2. Hayvanın İçgüdüsel Fiili  376

3. Hayvanın Üçüncü Kişiye Zarar Vermesi  377

4. Hayvanın Fiili ile Zarar Arasında Nedensellik Bağı Bulunması  377

B. Kurtuluş Kanıtı Getirememe: Zararın Doğmasını Engellemek İçin Gerekli Özen  377

V. RÜCU HAKKI  379

A. Zarara Neden Olan Hayvanın Başka Bir Hayvan Tarafından Ürkütülme Hali  379

B. Zarara Neden Olan Hayvanın Bir Başkası Tarafından Ürkütülme Hali  380

VI. TAŞINMAZ ZİLYEDİNİN HAYVANI ALIKOYMA HAKKI  380

A. Genel Olarak  380

B. Alıkoyma Hakkı Sahibi  380

C. Alıkoyma Hakkının Şartları  380

D. Taşınmazın Zilyedinin Hakları  381

1. Hayvanı Yakalama Hakkı  381

2. Hayvanı Alıkoyma Hakkı  381

3. Hayvanı Etkisiz Hale Getirebilme Hakkı  381

E. Taşınmazın Zilyedinin Hayvan Sahibine Bilgi Verme Yükümlülüğü  382

§ 33. HAYVANI SAHİPLENENİN SORUMLULUĞU

I. YASAL DAYANAK  383

II. SORUMLU KİŞİ: HAYVANI SAHİPLENEN  383

III. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ  384

IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI  384

A. Sorumluluğu Doğuran Olgu: Sahipli Hayvanın Çevre Kirliliğine veya İnsana Zarar ve Rahatsızlık Vermesi  384

1. Sahipli Hayvanın Fiili  384

a. Sahipli Hayvan  384

b. Sahipli Hayvanın Fiili  385

2. Hayvanın Zarar (veya Rahatsızlık) Vermesi  386

3. Hayvanın Fiili ile Zarar (veya Rahatsızlık) Arasında Nedensellik Bağı Bulunması  386

B. Kurtuluş Kanıtı: Hayvan Sahibinin Zamanında Yeterli Önleyici Tedbirleri Alması  386

V. SORUMLULUĞUN YAPTIRIMI  387

A. Önleyici Tedbirlerin Alınmasını Hakimden İsteme  387

B. Zararın Tazmini  387

§ 34. YAPI VE ESER MALİKİNİN SORUMLULUĞU

I. YASAL DAYANAK  389

II. TAŞINMAZ MALİKİNİN SORUMLULUĞU İLE İLİŞKİSİ  390

III. NİTELİĞİ  391

IV. SORUMLU KİŞİLER  395

A. Yapı veya Diğer Eser “Maliki”  395

1. Genel Olarak  395

2. Malikin Belirlenmesi  398

B. İntifa ve Oturma Hakkı Sahipleri  402

1. Genel Olarak  402

a. İntifa Hakkı Sahibi  404

b. Oturma Hakkı Sahibi  404

c. Yapı Eserini Diğer Kullananlar  404

2. Sorumluluk Olgusunun Bakım Eksikliği ile Sınırlı Olması  406

3. Müteselsil Sorumluluk  406

V. SORUMLULUK OLGUSU: YAPI (BİNANIN VEYA DİĞER YAPI) ESERLERİNİN YAPIMINDAKİ BOZUKLUKLARDAN VEYA BAKIMINDAKİ EKSİKLİKLERDEN ZARAR DOĞMASI  406

A. Yapı Eserlerinin Yapımında Bozukluk veya Bakımda Eksiklik Olması  406

1. Genel Olarak  406

2. Yapı Eseri  406

a. Kavram  407

b. Unsurları  407

aa. Sabitlik Unsuru  408

bb. Yapaylık Unsuru  408

cc. Tamamlanma  409

c. Yapı Eseri Çeşitleri  410

aa. Bina  410

bb. Diğer Yapı Eseri  412

3. Yapımdaki Bozukluk veya Bakımdaki Eksiklik  414

a. Yapımdaki Bozukluk  416

b. Bakımdaki Eksiklik  417

B. Yapımında Bozukluk veya Bakımdaki Eksiklikten Doğan Zarar  418

C. Uygun Nedensellik Bağı  418

VI. YAPI MALİKİNİN RÜCU HAKKI  419

VII. ZARAR TEHLİKESİNİN ÖNLENMESİ İSTEMİ  421

§ 35. 4708 SAYILI YAPI DENETİMİ HAKKINDA KANUN AÇISINDAN

YAPI DENETİM ŞİRKETİ VE İLGİLİLERİNİN SORUMLULUĞU

I. YASAL DAYANAK  425

II. SORUMLU KİŞİLER  425

III. SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ  426

IV. SORUMLULUĞUN HUKUKİ OLGULARI  427

§ 36. 4703 SAYILI KANUN’A GÖRE ÜRETİCİNİN GÜVENLİ OLMAYAN

ÜRÜNÜ PİYASAYA ARZINDAN SORUMLULUĞU

I. GENEL OLARAK  431

II. HUKUKİ NİTELİĞİ  431

III. ÜRETİCİNİN GÜVENLİ OLMAYAN ÜRÜNÜN PİYASAYA ARZINDAN SORUMLULUĞU  433

A. Sorumlu Kişi: Üretici  433

B. Sorumluluğun Şartları  434

1. Sorumluluğu Doğuran Olgu: Güvenli Olmayan Ürünün Piyasaya Arzı  434

a. Güvenli Olmayan Ürün  434

aa. Ürün Kavramı  434

bb. Güvenli Olmayan Ürün Kavramı  435

aaa. Ürün Risk Taşımamalı  435

bbb. Ürünün Yeterli Koruma Sağlamalı  435

b. Ürünün Piyasaya Arzı Kavramı  435

c. Üreticinin Piyasaya Arz Edilen Ürünün Güvenli Ürün Olmaması  436

aa. Genel Olarak  436

bb. Piyasaya Arz Edilen Ürünün Güvenli Olmadığının Belirlenmesi  437

aaa. Teknik Düzenlemeye Uygunluğun Yeterli Olmaması  437

bbb. Ulusal veya Uluslararası Teknik Standartlar  437

ccc. Tüketicinin Güvenliğe İlişkin Makul Beklentisi  438

d. Üreticinin Piyasaya Arz Ettiği Ürünün Güvenli Ürün Olmamasının Özel Görünüm Şekilleri  438

aa. Üreticinin Güvenlik Önlemleri Almaması  438

bb. Uygunluk İşaretini ve Belgeleri Değiştirmemesi  438

2. Zarar ve Uygun İlliyet Bağı  439

IV. DAĞITICININ GÜVENLİ OLMAYAN ÜRÜNÜ PİYASAYA ARZINDAN SORUMLULUĞU  439

§ 37. 1512 SAYILI NOTERLİK KANUNU’NA GÖRE NOTERİN ÇALIŞANININ NOTERLİK BELGELEME İŞLEM VE

EYLEMİNDEN SORUMLULUĞU

I. YASAL DAYANAK  441

II. SORUMLU KİŞİ: NOTER  441

III. NİTELİĞİ  441

IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI  442

A. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Zararın Noterin Görevi Kapsamında Belgelenen İşlemden veya Noterlik İşinden Doğması  443

1. Noter Çalışanı  443

2. Noter Çalışanının Noterin Görevine Giren İşlemi Belgelemesi ve İşi Yapması  443

3. Noter Çalışanının Noterlik Şekil, Usul ve Esaslarına Aykırı Kusurlu Davranışı  444

4. Noter Çalışanının Belgelemesinden Zarar Doğması  446

5. Noter Çalışanının Belgelemesi ile Zarar Arasında Nedensellik Bağı Bulunması  446

B. Noterin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi: Özene İlişkin Genel Kurtuluş Kanıtı Getirememesi  448

V. NOTERİN ÇALIŞANINA RÜCU HAKKI  448

§ 38. TEHLİKE SORUMLULUĞU

I. TEHLİKE SORUMLULUĞU KAVRAMI  449

II. TEHLİKE SORUMLULUĞUNUN DAYANDIĞI ESASLAR  451

A. Yarar Görüşü  451

B. Tehlikeye Hakimiyet Görüşü  452

III. TEHLİKE SORUMLULUĞUNDA NEDENSELLİK BAĞI UNSURU  452

IV. GENEL TEHLİKE SORUMLULUĞU  452

A. Yasal Dayanağı  452

B. TBK’da Tehlike Sorumluluğunun İstisna Olmaktan Çıkarılması  452

C. Temel Özellikleri  454

D. Sorumlu Kişi (Tehlike Sorumlusu)  455

1. İşletme Sahibi  455

2. İşleten  455

3. Müteselsil Sorumluluk  455

E. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgular  455

1. Önemli Ölçüde Tehlike Yaratan Bir İşletme Olması  455

a. Objektif Unsur  457

b. Subjektif Unsur  457

2. İşletmenin Faaliyetinden Zarar Doğması  458

F. Denkleştirme  459

1. Genel Olarak  459

2. Şartları  459

G. Özel Tehlike Sorumluluğu  459

§ 39. MOTORLU ARAÇ İŞLETENİN VE ARAÇ İŞLETİCİSİNİN BAĞLI

OLDUĞU TEŞEBBÜS SAHİBİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU

I. GENEL OLARAK  461

II. YASAL DAYANAK  462

III. MOTORLU ARAÇ İŞLETENİN VE ARAÇ İŞLETİCİSİNİN BAĞLI OLDUĞU TEŞEBBÜS SAHİBİNİN HUKUKİ SORUMLULUĞU  464

A. Motorlu Araç Sürücüsün Sorumluluğu  464

B. İşletilme Halindeki Motorlu Aracın Sebep Olduğu Trafik Kazasından Sorumluluk  464

1. Genel Olarak  464

2. Sorumluluğun Niteliği  464

3. Sorumlu Kişiler  465

a. Motorlu Araç İşleteni  465

aa. İşleten Kavramı  465

aaa. Tasarruf Edebilme Unsuru  466

bbb. Ekonomik Unsur  466

bb. İşletenin Belirlenmesine İlişkin Kriterler  467

aaa. Şekli Kriter  467

bbb. Maddi Kriter  468

cc. İşleten Çeşitleri  470

aaa. Gerçek İşleten: Araç Sahibi  470

bbb. Varsayılan İşleten  470

a’. Aracı Rehin Alan veya Mülkiyeti Muhafaza Kaydıyla Satışta Alıcı Sıfatıyla Kayıtlı Görünen Kişi  471

b’. Aracı Uzun Süre Kullanan Kişiler (Kiracı ve Ariyet Alan)  472

dd. İşletenin Sorumluluk Alanına Giren Kişiler  472

aaa. Aracın Sürücüsü  472

bbb. İşletmeye Katılan Yardımcı Kişiler  473

ccc. Motorlu Araca Binmesine Müsaade Edilen Kişiler  474

ee. İşleten Olarak Sorumlu Tutulan Diğer Kişiler  474

b. Motorlu Araç İşletenin Bağlı Bulunduğu Teşebbüs  475

c. Sorumlu Kişilerin Birden Fazla Olması  475

4. Sorumluluğun Hukuki Olguları  476

a. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: İşletme Halindeki Motorlu Aracın Trafik Kazası Sebebiyle Zarara Sebebiyet Vermesi  476

aa. İşletme Halindeki Motorlu Aracın Trafik Kazasına Sebep Olması  476

aaa. İşletme Halindeki Motorlu Araç  476

a’. Motorlu Araç  476

aa’. Makina Gücü ile Hareket Unsuru  476

bb’. Kara Parçası Üzerinde Hareket  477

b’. Motorlu Aracın İşletilmesi  480

aa’. İktisadi İşletme Görüşü  481

bb’. Hareket Halinde Olma Görüşü  481

cc’. Trafiğe Çıkma Kıstası  481

dd’. Makina Tekniği Kıstası  481

bbb. Motorlu Aracın Karayolunda Trafik Kazasına Sebep Olması  483

a’. Karayolu Üzerindeki Trafik  483

b’. Kaza  483

aa’. Dışarılık  484

bb’. Anilik  484

c’. Karayolu Üzerinde Trafik Kazası  484

bb. Trafik Kazasından Zarar Doğması  485

cc. Trafik Kazası ile Zarar Arasında Uygun Nedensellik Bağının Bulunması  486

b. İşletenin veya Araç İşleticisinin Bağlı Olduğu Teşebbüs Sahibinin Kurtuluş Kanıtı Getirememesi  487

5. Kazaya Yardım Edenin Zararlarından Sorumluluk  489

a. Yasal Dayanak  489

b. Hukuki Niteliği  490

c. Sorumlu Kişi  491

d. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgular  491

aa. Zararın Kaza Sonrası Yardım Faaliyetinden Doğmuş Olması  491

bb. Hakimin Hal ve Şartları Dikkate Alarak Yardım Edenin Uğradığı Zararları Tazmine Karar Vermesi  492

C. İşletilme Halinde Olmayan Aracın Sebep Olduğu Trafik Kazasından Sorumluluk  492

1. Yasal Dayanak ve Hukuki Niteliği  492

2. Sorumlu Kişi  493

3. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu  494

a. İşletilme Halinde Olmayan Bir Motorlu Araç Kazaya Sebebiyet Vermiş Olmalı  494

b. Meydana Gelen Kaza Sonucunda Zarar Doğmuş Olmalı  494

c. Kazanın Meydana Gelmesinde İşleten veya Eylemlerinden Sorumlu Olduğu Kişilerin Kusuru Bulunmalı veya Kazaya Araçtaki Bozukluk Sebep Olmalı  494

d. Nedensellik Bağı  495

D. Yardımcı Kişinin Kusurundan Sorumluluk  495

IV. GENEL HÜKÜMLERİN UYGULANACAĞI HALLER  495

A. Hatır İçin Karşılıksız Taşımadan ve Hatır İçin Karşılıksız Verilmiş Araçtan Sorumluluk  496

B. Motorsuz Taşıtlar ve Motorlu Bisiklet Sürücüsünün Sorumluluğu  496

C. İşletenler veya Araç İşleticisinin Bağlı Olduğu Teşebbüs Sahipleri Arasında Zararın Tazmini  496

V. ÖZEL DURUMLAR  497

A. Motorlu Araç Römork Çekicisinin Sorumluluğu  497

B. Motorlu Araçlarla İlgili Mesleki Faaliyette Bulunanın Sorumluluğu  497

C. Yarış Düzenleyenin Sorumluluğu  498

D. Devlete ve Kamu Kuruluşlarına Ait Araçlardan Sorumluluk  499

E. Aracı Çalan veya Gasbedenin Sorumluluğu  499

VI. TAZMİNATIN KAPSAMI, ŞEKLİ VE BELİRLENMESİ  500

VII. SİGORTACININ MALİ SORUMLULUK SİGORTASI SÖZLEŞMESİNDEN SORUMLULUĞU  500

A. Mali Sorumluluk Sigortasının Zorunluluğu  500

1. İşletenin Mali Sigorta Yaptırma Zorunluluğu  500

2. Sigorta Şirketinin Sigorta Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu  501

B. Sigorta Şirketinin Zorunlu Mali Sorumluluk Sözleşmesindeki Sigorta Tutarı Kadar Sorumlu Olması  502

1. Sigorta Sözleşmesindeki Sigorta Tutarı Kadar Sorumlu Olması  502

a. Genel Olarak  502

b. Sigorta Sözleşmesinde Tutarın Asgari Sigorta Tutarından Az Olmaması  502

c. Zarar Görenin Doğrudan Doğruya Sigorta Şirketinden Talep ve Dava Hakkı  502

d. Sigorta Şirketinin Zararı Ödemesi  502

aa. Genel Olarak  502

bb. Sigorta Şirketinin Tedavi Giderlerini Ödemesi  503

cc. Zarar Görenlerin Çokluğu  503

2. Tazminatın Azaltılması veya Kaldırılması Sonucunu Doğuran Haller  503

VIII. SORUMSUZLUK ANLAŞMALARI  504

IX. ZAMANAŞIMI  504

A. Kısa Zamanaşımı Süresi  504

B. Uzun Zamanaşımı Süresi  504

C. Ceza Zamanaşımı Süresi  504

D. Zamanaşımının Kesilmesi ve Durması  504

E. Rücu Talebinde Zamanaşımı  505

X. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME  505

§ 40. ÇEVREYİ KİRLETENİN SORUMLULUĞU

I. GENEL OLARAK  507

II. ÇEVREYİ KİRLETENİN SORUMLULUĞU  508

A. Yasal Dayanak  508

1. Kirletenin Kusursuz Sorumluluğu  508

2. Kirletenin Genel Hükümlere Göre Sorumluluğu  508

B. Sorumluluğun Niteliği  510

C. Sorumlu Kişiler: Çevreyi Kirletenler/Çevreye Zarar Verenler  514

D. Sorumluluğun Hukuki Olguları  515

1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu: Çevreyi Kirletme (veya Çevreyi Bozma)  515

a. Çevre Kirliği Kavramı  515

b. Çevreyi Kirletme Yasağı  516

aa. Genel Olarak  516

bb. Çevrenin Kirlenmesi İhtimalinde İlgilinin Tedbir Alma Yükümlülüğü  517

2. Çevreyi Kirletme veya Bozmadan Zarar Doğması (Çevre Zararı)  518

3. Çevreyi Kirletme (veya Bozma) ile Zarar Arasında Nedensellik Bağının Bulunması  521

E. Çevre Kanununda Özel Olarak Düzenlenen Çevre Kirlenmesi veya Çevrenin Bozulmasına İlişkin Olgular  523

1. Atıkların Arıtılmamasının veya Bertaraf Edilmemesinin Çevreyi Kirletmesi  523

a. Atık Kavramı ve Çeşitleri  523

b. Atıklarla Çevrenin Kirletilmesinden Sorumluluk  523

aa. Atıklarla Çevreyi Kirletme Yasağı  523

bb. Atıklarla Çevrenin Kirletilmesinden Sorumluluk  523

2. Tesis, İşletme ve Yerleşim Yerlerinin Arıtma ve Bertaraf Edilmemesinden Sorumluluk  524

3. Üreticinin Tehlikeli Atığı Bertaraf Etmemesinden Sorumluluk  524

4. Gürültülü Faaliyette Bulunanın Sorumluluğu  524

a. Gürültü Yasağı  524

b. Faaliyette Bulunanların Tedbir Alma Yükümlülüğü  525

c. Gürültülü Faaliyette Bulunanın Sorumluluğu  525

III. TEHLİKELİ KİMYASAL VEYA TEHLİKELİ ATIK FAALİYETİNDE BULUNANLARIN SORUMLULUĞU  525

A. Yasal Dayanak  525

B. Sorumlu Kişiler  525

1. Tehlikeli Kimyasal Faaliyette Bulunanlar  525

2. Tehlikeli Atık Faaliyetinde Bulunanlar  526

C. Sorumluluğun Niteliği  526

D. Sorumluluğun Hukuki Olguları  526

1. Sorumluluğu Doğuran Hukuki Olgu  526

a. Tehlikeli Kimyasalların Üretimi, Satışı, Depolanması, Kullanılması ve Taşınması Faaliyetlerinde Bulunma  526

b. Tehlikeli Atıkların Toplanması, Taşınması, Geçici ve Ara Depolanması, Geri Kazanımı, Yeniden Kullanılması ve Bertarafı Faaliyetlerinde Bulunma  526

2. Tehlikeli Kimyasal/Atık Faaliyetinden Çevre Zararı Doğması  526

3. Faaliyet ile Zarar Arasında Nedensellik Bağının Bulunması  526

E. Tehlikeli Kimyasal ve Tehlikeli Atık Mali Sorumluluk Sigortası Yaptırılması Zorunluluğu  527

F. İdarenin Tehlikeli Kimyasalları Toplama ve İmha Yetkisi  527

IV. TEHLİKELİ ATIK (MADDE) VEYA TEHLİKELİ KİMYASAL İTHAL EDENİN SORUMLULUĞU (GENEL HÜKÜMLERE GÖRE SORUMLULUĞU)  528

A. Tehlikeli Atıkların veya Maddelerin (Kimyasalların) İthalat Yasağı  528

B. İthalatçının Sorumluluğu  528

V. ZAMANAŞIMI  528

§ 41. “GDO’LU ÜRÜNLER“ İLE İLGİLİ FAALİYETTE BULUNANIN,

“GDO” FAALİYETİNDE BULUNANIN VE “GDO’LU ÜRÜNLERİ”

PİYASAYA SÜRENLERİN SORUMLULUĞU

I. GENEL OLARAK  531

II. GDO’LU ÜRÜNLER İLE İLGİLİ FAALİYETTEN SORUMLULUK  531

A. Sorumluluğu Doğuran Olay: GDO’lu Ürünler ile İlgili Faaliyette Bulunma  531

1. GDO’lu Ürünleri Kavramı  531

2. GDO Kavramı  532

a. Canlı Organizma  532

b. Canlı Organizmanın Nitelikleri  532

aa. Modern Biyolojik Yöntemlerle Gen Aktarılarak Elde Edilmiş Olmalı  532

bb. İnsan Dışı Olmalı  532

3. GDO’lu Ürünler ile İlgili Faaliyetler ve Bu Faaliyetlerden Sorumlu Kişiler  532

a. GDO’lu Ürünler ile İlgili Faaliyetler  532

b. Yasak Faaliyetler  534

B. Zarar  534

C. Uygun Nedensellik Bağı  535

III. GDO FAALİYETLERDEN SORUMLULUK  535

A. Genel Olarak  535

B. Sorumluluğu Doğuran Olay: GDO Faaliyetinden Sorumluluk  535

1. GDO Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerden Sorumlu Kişiler  535

2. Zarar ve Nedensellik Bağı  536

IV. GDO’LU ÜRÜNLERİNİN PİYASAYA SÜRÜLMESİNDEN DOĞAN SORUMLULUK  536

A. Genel Olarak  536

B. Sorumluluğu Doğuran Olay: GDO’lu Ürünlerinin Piyasaya Sürülmesi  536

1. GDO’lu Ürünlerinin Piyasaya Sürülmesi  536

2. GDO’lu Ürünlerinin Piyasaya Sürülmesinden Sorumlu Kişiler  537

C. Zarar  537

D. Uygun Nedensellik Bağı  537

V. ZAMANAŞIMI  537

§ 42. SİVİL AMAÇLI NÜKLEER SANTRAL İŞLETENİN VE NÜKLEER

MADDE TAŞIYANIN SORUMLULUĞU

I. YASAL DAYANAK  539

II. NÜKLEER İŞLETMEDEN VE NÜKLEER MADDE TAŞINMASINDAN DOĞAN SORUMLULUĞUN NİTELİĞİ  541

III. SORUMLU KİŞİ  542

A. Nükleer Santrali İşleten  542

B. Nükleer Madde Taşıyan  543

IV. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI  544

A. Sorumluluğu Doğuran Olay: Sivil Amaçlı Nükleer Tesiste veya Nükleer Maddenin Taşınması Sırasında Meydana Gelen Nükleer Kaza  544

1. Sivil Amaçlı Nükleer Tesisten Meydana Gelen Nükleer Kaza  545

a. Nükleer Tesis Kavramı  545

b. Nükleer Kazaya Sebebiyet Veren Nükleer Madde  545

aa. Nükleer Yakıt  546

bb. Radyoaktif Ürünler veya Artık  546

cc. Paris Sözleşmesi’ne Göre Sorumluluk Doğurmayan Nükleer Maddeler  546

c. Sivil Amaçlı Nükleer Tesis  546

2. Nükleer Tesiste Meydana Gelen Nükleer Kaza  547

a. Yüksek Risk Olgusu  547

b. Işıma Kaynaklı Risk Olgusu  547

B. Nükleer Zarar  548

C. Nükleer Zarar ile Nükleer Kaza Arasında Uygun Nedensellik Bağının Bulunması  551

1. Genel Olarak  551

2. Uygun Nedensellik Bağının Kesilmemesi  551

V. ZAMANAŞIMI  552

VI. TAZMİNATIN MİKTARININ SINIRLANDIRILMASI  552

§ 43. TAZMİNAT

I. GENEL OLARAK  555

II. TAZMİNATIN KAPSAMI  556

A. Genel Olarak  556

B. Tazminatın Kapsamının Belirlenmesi  556

1. Genel Olarak  556

2. Durumun Gereği  557

a. Üçüncü Kişinin Kusuru  557

b. Zarar Verenin Kusuru  558

C. Tazminatın İndirilmesi veya Kaldırılması  560

1. Genel Olarak  560

2. İndirim Sebepleri  560

3. Zarar Sorumlusuna İlişkin İndirim Sebepleri  561

a. Zarar Verenin Hafif Kusuru  562

b. Zarar Verenin Yoksulluğa Düşecek Olması  562

aa. Hakkaniyet Sebebiyle Tazminatın İndirilmesi  562

bb. Şartları  562

aaa. Zarar Verenin Hafif Kusurlu Olması  562

bbb. Zarar Verenin Tazminatı Ödediğinde Yoksulluğa Düşecek Olması  562

ccc. Hakimin Takdiri: Hakkaniyetin Gerektirmesi  563

4. Zarar Görene İlişkin İndirim Sebepleri  564

a. Zarar Görenin Zarar Doğuran Fiile Rızası  564

b. Zarar Görenin Kusuru  567

aa. Zarar Görenin Zararın Doğmasında ya da Artmasında Etkili Olması  571

aaa. Zarara Engel Olacak Tedbiri Almama: Özen Göstermeme  571

bbb. Zarar Tehlikesini Göze Almak  573

bb. Tazminat Yükümlüsünün Durumunu Ağırlaştırma  575

aaa. Zarar Görenin Meslek Değiştirmekten Kaçınması  576

bbb. Zarar Görenin Bir Ameliyat veya Tedaviden Kaçınması  577

c. Zarar Görenin Bedensel Yatkınlığı  578

5. Takdire Bağlı İndirim Sebepleri  579

a. Tarafların Ekonomik Durumu  579

aa. Genel Olarak  579

bb. Zarar Görenin Alışılmamış Yüksek Gelir Elde Etmesi  580

b. Hatır (Yardım) Fiilleri  580

c. Beklenmeyen (Umulmayan) Hal  582

d. Üçüncü Kişinin Kusuru  583

e. Diğer İndirim Sebepleri  584

6. Tazminatın İndirilmesi veya Kaldırılması  585

a. Tazminatın İndirilmesi  585

b. Tazminatın Kaldırılması  587

c. Hesaplanan Tazminat Miktarından Hakkaniyet Sebebiyle Artırma veya İndirme Yapılamaması  588

III. TAZMİNAT ŞEKLİNİN BELİRLENMESİ  589

A. Genel Olarak  589

B. Aynen Tazmin  591

1. Haksız Olarak Alınan Şeyin Semereleri ile İadesi  591

2. Aynı Cinsten Misli Eşya ile Değiştirilmesi  591

3. Masraflar Zarar Verene Ait Olmak Üzere Zarar Görenin Eşyayı Onarması  592

4. Haksız Fiil Kararının Yayınlanması veya Duyurulması  592

C. Nakden Tazmin  592

D. Ödeme Biçiminin Belirlenmesi  594

1. Peşin (Sermaye Şeklinde) Ödeme  595

2. İrat Şeklinde Ödeme  596

a. Genel Olarak  596

b. İrada Güvence Verilmesi  596

c. Sürekli Zararın Sermaye Çevrilmesi (Sermayeleştirilmesi)  598

IV. TAZMİNATA UYGULANACAK FAİZ  601

A. Genel Olarak  601

B. Faiz Oranı  602

C. Faizin İşlemeye Başladığı An  603

§ 44. ZAMANAŞIMI

I. GENEL OLARAK  607

II. ZAMANAŞIMINDAN FERAGAT  608

III. ZAMANAŞIMI SÜRELERİ  611

A. Kısa Zamanaşımı Süresi  612

1. Genel Olarak  612

2. Sürenin Başlangıcı  612

a. Zararın Öğrenildiği Tarih  613

b. Tazminat Yükümlüsünün Öğrenildiği Tarih  616

B. Uzun (Mutlak) Zamanaşımı Süresi  617

1. Genel Olarak  617

2. Sürenin Başlangıcı: Zarar Verici Fiil Tarihi  618

C. Ceza Davası Zamanaşımı Süresi  620

1. Genel Olarak  620

2. Uygulama Şartları  621

a. Fiilin Bir Ceza Kuralında Suç Olarak Belirlenmesi  621

b. Ceza Dava Zamanaşımı Süresinin Hukuk Zamanaşımı Süresinden Uzun Olması  622

3. Ceza Dava Zamanaşımı Süreleri  623

4. Ceza Dava Zamanaşımının Uygulama Alanı  624

5. Ceza Dava Zamanaşımının Durması veya Kesilmesi  624

D. Borcu İfadan Kaçınma Defi  625

§ 45. YARGILAMA

I. CEZA HUKUKU İLE İLİŞKİSİ  627

A. Bağımsızlık İlkesi  627

1. Genel Olarak  627

2. Ayırt Etme Gücünün Varlığı Bakımından  628

3. Kusurun Varlığı Bakımından  628

4. Zarar Sorumlusunun Belirlenmesi Bakımından  630

5. Kusurun Ağırlığı Bakımından  630

6. Zararın Belirlenmesi Bakımından  630

B. Bağımsızlık İlkesinin İstisnaları  630

1. Maddi Olayların Varlığı Bakımından  631

2. Hukuka Aykırılık Bakımından  632

3. Tazminat Kararı Bakımından  633

II. TAZMİNAT HÜKMÜNÜN DEĞİŞTİRİLMESİ  633

III. GEÇİCİ ÖDEMELER  633

A. Genel Olarak  633

B. Tanım  634

C. Hukuki Niteliği  634

1. Geçici Ödemeleri İhtiyati Tedbirin Özel Bir Türü Sayan Görüş  634

2. Ön (Geçici) Tazminat Görüşü  636

3. Ön Ödeme Görüşü  636

D. Şartları  637

1. Zarar Görenin Davada Geçici Ödeme İsteminde Bulunması  637

2. Dava Tarafları Arasında (Haksız Fiilden Kaynaklanan) Borç İlişkisinin Bulunması  638

3. Zarar Görenin İddiasının Haklılığını Ortaya Koyan İnandırıcı Delilleri Mahkemeye Sunması  639

4. Zarar Görenin Ekonomik Durumunun Geçici Ödemeyi Gerekli Kılması  639

E. Geçici Ödeme Şekli ve Miktarı  640

F. Ön Ödemenin Hükme Etkisi  641

1. Hükmedilen Tazminata Ön Ödemenin Mahsubu  641

2. Davanın Reddi Halinde Ön Ödemelerin İadesi  642

§ 46. SORUMLULUK SEBEPLERİNİN ÇOKLUĞU

I. SORUMLULUK SEBEPLERİNİN YARIŞMASI  645

II. ZARARDAN BİRDEN ÇOK KİŞİNİN SORUMLULUĞU: BİRLİKTE SORUMLULUK (TESELSÜL)  646

A. Genel Olarak  646

B. Teselsül Halleri  648

1. Birden Çok Kişinin Birlikte Bir Zarara Sebebiyet Vermeleri (Tam Teselsül)  648

a. Kavram  648

b. Haksız Fiile Katılma Şekli  649

c. Birden Çok Kişinin Birlikte Bir Zarardan Sorumlu Olması  650

aa. Genel Olarak  650

bb. Birlikte Sebebiyet  650

cc. Birlikte Kusur: Kusur Ortaklığı  650

aaa. Kavram  651

a’. Ortak İlliyet  651

b’. Ortak Kusur  651

c’. Tek Zarar Şartı  652

bbb. Görünüm Şekilleri  652

a’. Kasıt Ortaklığı  652

b’. İhmal Ortaklığı  653

c’. Yoğun Birlikte Sorumluluk  653

2. Birden Çok Kişinin Aynı Zarardan Çeşitli Sebeplerden Dolayı Sorumlu Olmaları (Eksik Teselsül)  655

3. Diğer Teselsül Halleri  656

a. TBK. m. 61 Kapsamındaki Diğer Durumlar  656

b. Özel Hükümler  656

C. Dış İlişkinin Hukuki Sonuçları  657

1. Müteselsil Sorumluluk  657

2. Dış İlişkide Kusur Dağılımı Yapılmaması  660

a. Genel Olarak  660

b. Birlikte Sorumlu Olanların Tazminattan İndirim Sebepleri Dikkate Alınarak Tazminatın Belirlenmesi  661

aa. Borçtan Kurtulma  661

bb. Borçluların Savunması  662

aaa. Ortak Def’iler  662

bbb. Kişisel Defiler  662

cc. Zamanaşımının Kesilmesi  665

D. İç İlişkideki Hukuki Sonuçları  667

1. Kendisinden Tazminat İstenen Kişinin Durumu Bildirim Yükümü  667

2. Müteselsil Sorumluların Birbirlerine Rücu Hakkı ve Yasal Halefiyet  667

a. Genel Olarak  667

b. Rücu Hakkı  668

c. Yasal Halefiyet  669

d. Rücu İsteminde Zamanaşımı  670

aa. Genel Olarak  670

bb. Zamanaşımı Süreleri  670

aaa. Kısa Zamanaşımı Süresi  670

a’. Genel Olarak  670

b’. Sürenin Başlangıcı  671

bbb. Uzun Zamanaşımı Süresi  671

a’. Genel Olarak  671

b’. Sürenin Başlangıcı  671

3. Tazminatın Müteselsil Borçlular Arasında Paylaşımı  671

a. Genel Olarak  671

b. Paylaşmada Göz Önünde Tutulacak Hususlar  675

aa. Tarafların Kusurlarının Ağırlığı  675

bb. Tarafların Yarattıkları Tehlikenin Yoğunluğu  676

cc. Diğer Durum ve Koşullar  677

III. KARŞILIKLI SORUMLULUK  678

Üçüncü Ayırım

SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ

§ 47. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ

I. TERİM  681

II. AMACI  681

III. KOŞULLARI  682

A. Genel Olarak  682

B. Edimle veya Başka Yolla Bir Başkasının Malvarlığından veya Emeğinden Zenginleşme  684

1. Bir Başkasının Malvarlığından veya Emeğinden Zenginleşme  684

a. Zenginleşme Kavramı  684

aa. Malvarlığından Zenginleşme  684

bb. Emekten Zenginleşme  684

b. Zenginleşme Biçimleri  684

c. Zenginleşmenin Belirlenmesi  685

d. Zenginleşmenin Esnek ve Soyut Malvarlığı Değeri Olması  686

2. Başkasından Zenginleşme  686

a. Yetki İçeriği Görüşü  688

b. Hukuk Alanının İhlali Görüşü  688

c. Hukuka Aykırılık Görüşü  689

3. Edimle veya Başka Yolla Zenginleşme  689

C. Haklı Bir Sebebin Bulunmaması  690

D. Nedensellik Bağı  690

IV. ÖZELLİKLERİ  691

A. Nisbi Bir Hak Olması  691

B. Nisbi İkinci Nitelik Taşıması  692

1. Bağımsızlık Görüşü  692

2. İkincillik (Talilik) Görüşü  692

a. Mutlak İkincillik Görüşü  692

b. Nisbi İkincillik Görüşü  692

3. Değerlendirme  693

V. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMENİN DİĞER TALEPLERLE İLİŞKİSİ  693

A. İstihkak Talebi ile  693

B. Zilyedlikten Doğan Taleplerle  695

1. Zilyedlik Davaları  695

2. Haksız Zilyedlikte  695

C. Sözleşmeden Doğan Taleplerle  696

D. Haksız Fiilden Doğan Taleplerle  697

E. Vekaletsiz İşgörmeden Doğan Taleplerle  697

VI. SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME ÇEŞİTLERİ  699

A. Edim Dolayısıyla Zenginleşme  699

1. Kavram  699

a. İcra Hukukunda  699

b. İflas Hukukunda  700

2. Sebebe Bağlılık İlkesinin Edim Yoluyla Zenginleşmeyi Engellemesi  700

3. Görünüm Şekilleri  701

a. Zenginleşmenin Geçerli Olmayan Bir Sebebe Dayanması  701

aa. Genel Olarak  701

bb. Borçlanılmamış Edimin İfası  702

aaa. Genel Olarak  702

bbb. Unsurları  703

a’. Borcun Geçerli Olmaması  703

b’. Borcun Yerine Getirilmesi  703

c’. Kendisini Borçlu Sanarak İfa  704

d’. Kendi İsteğiyle İfa  704

b. Zenginleşmenin Gerçekleşmemiş Bir Sebebe Dayanması  705

c. Zenginleşmenin Sonradan Sona Ermiş Bir Sebebe Dayanması  706

B. Edim Dışı Zenginleşme  707

1. Kavram  707

2. Müdahaleden Doğan Zenginleşme  708

a. Zenginleşenin Davranışından Kaynaklananlar  710

b. Üçüncü Kişinin Davranışından Kaynaklananlar  711

c. Fakirleşenin Davranışından Kaynaklananlar  711

3. Harcamadan Doğan Zenginleşme  711

4. Rücu Hakkı Veren Edim Dışı Zenginleşmeler  712

5. Kazadan Kaynaklanan Edim Dışı Zenginleşmeler  712

C. Kanunun Zenginleşme Hükümlerine Tabi Tuttuğu Kurumlar  713

1. Kusursuz İfa İmkansızlığında Geri İstem  713

2. Elden Çıkarılan Nişan Hediyesinin Geri İstemi  713

3. Özel Kanunların Sebepsiz Zenginleşme Hükümlerine Tabi Tuttuğu Kurumlar  713

VII. GERİ VERME  713

A. Genel Olarak  713

B. Fakirleşenin Geri İsteme Hakkı (Zenginleşenin Geri Verme Yükümlülüğü)  714

1. Genel Olarak  714

2. İyiniyetli Sebepsiz Zenginleşenin Geri Verme Yükümlülüğü  716

a. Zenginleşmenin Ortadan Kalktığı Savunması  716

b. Zenginleşme Sebebiyle Zenginleşenin Malvarlığının Azalması  718

aa. Fark Teorisi  718

bb. Fark Teorisinin Sınırlandırılması  719

3. Kötüniyetli Sebepsiz Zenginleşenin Geri Verme Yükümlülüğü  720

C. Geri İstenememenin Sınırlandırılması  721

1. Kendi İsteğiyle Borç Olmayan Şeyin İfası  721

2. Geri İstenememe  722

a. Hukuka ve Ahlaka Aykırı Amaçla Yapılan Kazandırmalar  722

aa. Genel Olarak  722

bb. TBK. m.27/I ile Olan İlişkisi  722

cc. Uygulama Alanı  723

dd. Yaptırımı  724

b. Ahlaki Ödevin İfası  725

c. Zamanaşımına Uğramış Borcun İfası  725

d. Diğer Eksik Borçların İfası  726

D. Zenginleşenin Giderleri İsteme Hakkı  726

1. Genel Olarak  726

2. Giderleri İsteme Hakkı  726

a. İstenebilecek Giderler  726

aa. Zorunlu Giderler  726

bb. Yararlı Giderler  727

b. Fakirleşenin Sorumluluğu  727

aa. Zenginleşen İyiniyetli İse  727

bb. Zenginleşen Kötüniyetli İse  727

3. Ayırıp Alabilme Hakkı  727

VIII. ZAMANAŞIMI  728

A. Genel Olarak  728

B. Zamanaşımı Süreleri  728

1. Kısa Zamanaşımı Süresi  728

a. Genel Olarak  728

b. Sürenin Başlangıcı  729

2. Uzun Zamanaşımı Süresi  729

a. Genel Olarak  729

b. Sürenin Başlangıcı  729

3. Borcu İfadan Kaçınma  729

Kaynakça  731

Kavramlar Dizini  757