Sağlık Hukukuna Giriş

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ ..................................................................................VII

ÖNSÖZ .........................................................................................................XI

İÇİNDEKİLER...............................................................................................XIII

KISALTMALAR ........................................................................................ XXXV

I. SAĞLIK HUKUKU KAVRAMI ............................................................. 1

A. Sağlık Hukuku’nun Tanımı............................................................. 1

B. Sağlık Hukuku’nun Konusu ve Önemi ........................................... 1

II. SAĞLIK HUKUKU’NUN TARİHİ GELİŞİMİ........................................... 3

A. Tıbbi Bakımdan Gelişme................................................................ 3

B. Hukuk Bakımından Gelişme .......................................................... 8

III. SAĞLIK HUKUKU TEMEL KAVRAMLARI .......................................... 13

A. Bazı Hukukî Kavramlar ................................................................ 13

1. Hukuk................................................................................... 13

2. Sağlık Hukuku....................................................................... 13

3. Bilirkişi.................................................................................. 14

4. Keşif ..................................................................................... 14

5. Yargısal İçtihat...................................................................... 15

B. Bazı Tıbbî Kavramlar.................................................................... 16

1. Sağlık.................................................................................... 16

2. Halk Sağlığı ........................................................................... 16

3. Epidemiyoloji ....................................................................... 17

4. Hasta Hakları........................................................................ 18

5. Hasta Güvenliği .................................................................... 19

6. Ötenazi................................................................................. 20

7. Otopsi................................................................................... 21

8. Malpraktis ............................................................................ 21

9. Triyaj .................................................................................... 22

XIV İçindekiler

10. Tıbbî Müdahale ....................................................................23

11. Perinataloji...........................................................................23

12. Deontoloji ............................................................................24

13. Anamnez ..............................................................................24

14. Kürtaj (Rahim Tahliyesi) .......................................................25

IV. SAĞLIK HUKUKUNUN ULUSAL VE GENEL KAYNAKLARI .................. 27

A. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası...................................................27

B. Türk Medeni Kanunu...................................................................28

C. Türk Borçlar Kanunu....................................................................30

1. Sözleşme ..............................................................................30

2. Haksız Fiilden Doğan Borçlar................................................32

3. Kusursuz Sorumluluk............................................................34

4. Zarar ve İlliyet Bağı...............................................................35

5. Borçların İfası .......................................................................35

6. Borçların Sona Ermesi ..........................................................36

a. İfa ...................................................................................36

b. İbra.................................................................................37

c. Yenileme ........................................................................37

d. Birleşme .........................................................................38

e. İfa İmkânsızlığı................................................................38

f. Aşırı İfa Güçlüğü .............................................................38

g. Takas ..............................................................................39

7. Borçlarda Özel Durumlar......................................................40

8 Vekâlet Sözleşmesi...............................................................41

D. Türk Ceza Kanunu .......................................................................41

1. Kast ve Taksir .......................................................................42

2. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran ya da Azaltan Nedenler........42

3. Meşru Müdafaa ...................................................................42

E. Hukuk Muhakemesi Kanunu .......................................................43

1. Genel Hükümler ...................................................................43

2. Yargılamaya Hâkim Olan İlkeler ...........................................44

İçindekiler XV

3. Hâkimin Yasaklılığı, Reddi ve Hukukî Sorumluluğu .............. 46

a. Hâkimin Yasaklılık Sebepleri........................................... 46

b. Hâkimin Reddedilme Sebepleri...................................... 47

c. Hâkimin Hukuki Sorumluluğu......................................... 47

4. Dava Ehliyeti ........................................................................ 48

5. Teminat................................................................................ 48

6. Süreler.................................................................................. 49

7. Dava Çeşitleri ....................................................................... 50

8. Dava Şartları......................................................................... 50

9. Yargılama Usulü ................................................................... 51

10. Davayla İlgili Temel Kavramlar ............................................. 52

a. İspat ............................................................................... 52

b. Deliller............................................................................ 52

c. Yemin ............................................................................. 53

d. Tanık............................................................................... 53

e. Bilirkişi............................................................................ 54

f Uzman ............................................................................ 54

11. Hüküm ve Davaya Son Veren Taraf İşlemleri ....................... 54

12. Basit Yargılama Usulü .......................................................... 55

13. Yargılama Giderleri .............................................................. 55

14. Kanun Yolları ........................................................................ 56

a. İstinaf ............................................................................. 56

b. Temyiz............................................................................ 56

c. Yargılamanın İadesi ........................................................ 57

15. Çekişmesiz Yargı................................................................... 58

16. İhtiyati Tedbir....................................................................... 59

17. Delil Tespiti .......................................................................... 59

18. Tahkim ................................................................................. 59

F. İdarî Yargılama Usulü Kanunu ..................................................... 60

G. Ceza Muhakemesi Kanunu.......................................................... 63

1. Karar .................................................................................... 63

2. Tanık .................................................................................... 64

XVI İçindekiler

3. Bilirkişi..................................................................................66

a. İncelemelerin Yürütülmesi .............................................66

b. Bilirkişi Raporu ...............................................................67

4. Muayene ..............................................................................67

5. Keşif .....................................................................................69

6. Otopsi...................................................................................70

7. Koruma Tedbirleri ................................................................71

a. Yakalama........................................................................71

b. Gözaltı ............................................................................72

c. Tutuklama Nedenleri .....................................................72

d. Adlî kontrol.....................................................................73

e. Arama ve Elkoyma..........................................................73

f. Telekomünikasyon İle Yapılan İletişimin Denetimi.........74

8. İfade ve Sorgu ......................................................................74

9. Savunma ..............................................................................75

10. Soruşturma ..........................................................................75

11. Kovuşturma..........................................................................75

12. Mağdur ................................................................................76

13. Uzlaştırma ............................................................................77

H. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ...............77

1. Genel Olarak ........................................................................77

2. Cezanın İnfazının Ertelenmesi..............................................80

I. Kişisel Verilerin Korunması Hakkında Kanun...............................83

1. Genel Olarak ........................................................................83

2. Kişisel Verilerin Durumu ve Aktarılması ...............................85

3. Haklar ve Yükümlülükler ......................................................86

4. Başvuru, Şikâyet ve Veri Sorumluları Sicili ...........................87

5. Suçlar ve Kabahatler ............................................................89

6. Kişisel Verileri Koruma Kurulu..............................................90

7. İstisnalar...............................................................................91

8. Kişisel Verilerin Saklanması ve İmhası..................................93

İçindekiler XVII

9. Kişisel Verilerin Anonim Hale Getirilmesi............................. 94

10. Kişisel Verilerde Süreler ....................................................... 94

İ. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu..................................................... 96

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı............................................. 96

2. İş Sağlığı ve Güvenliği İhtiyacı .............................................. 97

3. İşverenin Yükümlülükleri ..................................................... 98

a. İşverenin Genel Yükümlülükleri ..................................... 99

b. Risklerden Korunma İlkeleri ........................................... 99

c. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri.................................. 100

d. Risk Değerlendirmesi ................................................... 101

e. Acil Durumlarla İlgili Yükümlülükleri ............................ 102

f. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Bildirimi................. 103

g. Sağlık Gözetimi Yükümlülüğü....................................... 104

h. Çalışanların Bilgilendirilmesi ........................................ 105

ı. Çalışanların Eğitimi....................................................... 105

j. Çalışanların Kararlara Katılımının Sağlanması .............. 106

k. İşin Durdurulması......................................................... 107

4. Çalışanların Hak ve Yükümlülükleri .................................... 108

a. Çalışanların Hakları....................................................... 108

b. Çalışanların Yükümlülükleri.......................................... 109

1) Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Yasağı ....... 110

2) İşyeri Hekim ve Uzmanlarının Yükümlülüğü......... 111

V. SAĞLIK HUKUKUNUN ULUSAL VE ÖZEL KAYNAKLARI................... 113

A. Tababet ve Şuabat-ı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun

(11 Nisan 1928/ 1219). ............................................................. 114

1. Genel Olarak ...................................................................... 114

2. Diş Tabipleri ....................................................................... 119

3. Ebeler................................................................................. 122

4. Hastabakıcı Hemşireler ...................................................... 123

5. Ahkâmı Umumiye (Genel Hükümler) ................................. 124

B. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (24 Nisan 1930/ 1593)................... 127

1. Genel Olarak ...................................................................... 127

XVIII İçindekiler

2. Vilayet Hususi İdareleri ve Belediyeler...............................129

3. İl ve İlçe Hıfzıssıhha Meclisleri............................................131

4. Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklarla Mücadele...........................132

5. Memleket Dâhilinde Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklarla

Mücadele ...........................................................................139

a. Genel Olarak ................................................................139

b. Sâri ve Salgın Hastalıklar Zuhuru Halinde Alınacak

Tedbirler.......................................................................141

c. Çiçek.............................................................................146

d. Kolera ve Veba .............................................................146

e. Kuduz ...........................................................................147

f. Sıtma ile Mücadele.......................................................147

g. Trahom ile Mücadele ...................................................147

h. Zührevi Hastalıklarla Mücadele....................................148

i. Veremle Mücadele.......................................................150

j. Geçen Fasıllar Arasında Müşterek Hükümler...............152

k. Umumi Kadınlar Hakkında Ahkâm ...............................153

l. Muhacerete (Göçmenliğe) Ait Sağlık İşleri ...................154

m. Gemi, Demiryolu ve Diğer Nakliye Vasıtaları Sağlık

İşleri..............................................................................156

n. Çocukluk ve Gençlik Koruması .....................................158

o. İşçiler Hıfzıssıhhası .......................................................161

ö. Yenilecek ve İçilecek Şeyler ile Kullanılacak Bazı

Maddeler:.....................................................................162

p. Maden Suları ve Kaplıcalar...........................................163

r. Mezarlıklar ve Ölülerin Defni .......................................164

s. Ölülerin Çıkarılması ve Nakli ........................................168

ş. Şehir ve Kasaba Hıfzıssıhhası........................................169

1) İçilecek ve Kullanılacak Sular ................................169

2) Mecralar ve Müzahrefat İmhası ...........................171

3) Meskenler.............................................................172

4) Hanlar, Oteller ve Umumi Mahaller .....................174

İçindekiler XIX

5) Yeni Tesis Olunacak veya Tevsi Edilecek Şehir

ve Kasabalar ......................................................... 174

6) Gayrisıhhi Müesseseler ........................................ 175

t. Ceza Hükümleri ............................................................ 178

u. Umumî (Genel) Hükümler............................................ 178

C. Hususi Hastaneler Kanunu (24 Mayıs 1933/ 2219). .................. 179

1. Genel Olarak ...................................................................... 179

2. Hususî (Özel) Hastanelerin Görevleri ................................. 181

3. Özel Hastanelerin Temel Özellikleri ................................... 183

4. Mesul Müdür ..................................................................... 184

5. Diğer Personel.................................................................... 187

6. Özel Hastanenin Hizmet Üniteleri ve Nitelikleri................. 188

a. Hasta Odaları ............................................................... 188

b. Hasta Yatakları ............................................................. 188

d. Hasta Başına Ayırılacak Alanlar .................................... 190

e. Poliklinik Muayene Odası............................................. 190

f. Ameliyathane............................................................... 191

g. Yoğun Bakım ................................................................ 193

h. Gözlem Ünitesi............................................................. 195

i. Acil Ünitesi ................................................................... 195

j. Eczane .......................................................................... 196

k. Merkezî Sterilizasyon Ünitesi ....................................... 196

7. Özel Hastanelerin Hizmet ve Çalışma Esasları.................... 197

a. Poliklinik Hizmetleri ..................................................... 197

b. Acil Hizmetler............................................................... 197

c. Ambulans Hizmetleri.................................................... 199

d. Komplikasyon Gelişen Hastaların Tedavilerinin

Sağlanması ................................................................... 200

e. Eczane Hizmetleri ve Nöbetleri.................................... 200

f. İç Hizmet Yönergesi...................................................... 200

g. Kayıtların Bilgisayar Ortamında Tutulması................... 202

h. Hastane Faturalarının Düzenlenmesi ........................... 203

XX İçindekiler

i. Hastalara Verilecek Belgeler ........................................203

j. Yatak Sınıfları................................................................203

k. Gündelik Yatak Ücretleri ..............................................204

l. Fakir ve Muhtaç Hastaların Tedavisi ............................204

m. Bilgilendirme ve Tanıtım ..............................................205

n. Kıyafet ve Kimlik Kartı ..................................................206

o. Kuruluş İsimlendirmesi.................................................206

ö. Diğer Hususlar..............................................................206

8. Denetim, Faaliyetin Durdurulması, Ruhsatın Geri

Alınması, Yasaklar, Müeyyideler, Grup ve Tür

Değişikliği ve Devir .............................................................207

a. Hastane Denetimi ........................................................207

b. Hastane Birim Faaliyetinin Durdurulması ....................207

c. Hastanenin Tamamında Faaliyetin Durdurulması........208

d. Ruhsatın Geri Alınması .................................................209

e. Faaliyetin Durdurulması Halinde Hasta İşlemleri .........209

f. Yasaklar ........................................................................209

g. Müeyyideler .................................................................211

h. Özel Hastanelerin Birleşme ve Taşınmaları..................211

i. Özel Hastanenin Devri..................................................212

9. Vakıf Üniversitesiyle Özel Hastane İşbirliği ........................213

10. Konaklama Tesislerinde Sağlık Hizmetleri..........................214

11. Ölüm Halinde Yapılacak İşler..............................................215

12. İstisnaî Tabip Çalıştırılması .................................................216

D. Türk Tabipler Birliği Kanunu (23 Ocak 1953/ 6023). .................216

1. Genel Olarak ......................................................................216

2. İdare Heyeti (Yönetim Kurulu) ...........................................218

3. Haysiyet Divanının Vazife ve Yetkileri ................................220

4. Türk Tabipler Birliği Merkez Konseyi..................................221

5. Sağlık Bakanlığının Denetimi..............................................221

E. Hemşirelik Kanunu (25 Şubat 1954/ 6283) ...............................223

1. Genel Olarak ......................................................................223

İçindekiler XXI

2. Hemşirelik Hizmetlerinin Kapsamı (HY, m.5) ..................... 223

3. Hemşirenin Görev, Yetki ve Sorumlulukları (HY, m.6)........224

4. Uzman Hemşirenin Görevleri (HY, m.7) ............................. 226

5. Başhemşirenin Görevleri (HY, m.9).................................... 227

6. Sorumlu Hemşirenin Görevleri (HY, m.10)......................... 228

F. Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun (5

Ocak 1961/ 224)........................................................................ 230

1. Genel Olarak ...................................................................... 230

2. Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi .......................................... 231

3. Sosyalleştirmenin Tatbik ve Teşmili ................................... 232

4. Özel Daire, Genel Kurul ve Mahallî Sağlık Kurulları............ 233

5. Personele Dair Hükümler................................................... 233

6. Mali Hükümler ................................................................... 234

G. Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli

Hakkında Kanun (29 Mayıs 1979/ 2238). .................................. 235

1. Genel Olarak ...................................................................... 235

2. Ceza Hükümleri Cezai ve İdarî Müeyyideler....................... 238

3. Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları............................ 239

4. Canlıdan Organ Alınması ve Etik Komisyonları................... 239

H. Adli Tıp Kurumu Kanunu (14 Nisan 1982/ 2659)....................... 240

1. Genel Olarak ...................................................................... 240

2. Adli Tıp Kurumunun Görevleri (CK 4, m.3/1) ..................... 241

3. Adlî Tıp Kurumu Teşkilatı ................................................... 242

İ. Nüfus Planlaması Hakkında Kanun (24 Mayıs 1983/ 2827)....... 247

J. Türk Diş Hekimleri Birliği Kanunu (7 Haziran 1985/ 3224). ....... 248

1. Genel Olarak ...................................................................... 248

2. Odaların Kuruluşu .............................................................. 249

3. Yönetim Kurulu .................................................................. 249

4. Odaya Kayıt Zorunluluğu.................................................... 251

5. Birliğin Kuruluşu, Amaçları ve Nitelikleri............................ 251

6. Oda ve Birlik Organlarına Seçilme Yeterliği........................ 251

7. Onur Üyeliği ....................................................................... 252

XXII İçindekiler

8. Rehber Tarife Belirlenmesi.................................................252

9. Diş Hekimleri Sicili..............................................................253

10. Disiplin Cezaları..................................................................253

11. Aracı Kullanmak, Aracılık Yapmak ve Yetkisiz Meslek

İcrası...................................................................................254

12.. Yasaklara ve Bildirim Mecburiyetine Uymayanlar .............254

K. Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu (7 Mayıs 1987/ 3359).............254

L. Aile Hekimliği Kanunu (24 Kasım 2004/ 5258). .........................258

M. Kan ve Kan Ürünleri Kanunu (11 Nisan 2007/ 5624).................262

N. Kozmetik Kanunu (24 Mart 2005 / 5324)..................................263

1. Amaç ve Kapsamı ...............................................................263

2. Bildirim ve Denetim ...........................................................264

3. Üretici ve Yükümlülükleri...................................................264

4. İdarî Para Cezaları ..............................................................265

5. Diğer İdarî Müeyyideler ve Tedbirler .................................266

O. Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun

(18 Aralık 1953/ 6197). .............................................................267

1. Genel Olarak ......................................................................267

2. Eczacılık Yapmaya Mani Haller...........................................268

3. Eczane Açmanın Şartları.....................................................268

4. Eczane Ruhsatının İptali .....................................................270

5. Eczacıların Yasakları ...........................................................272

6. Cezalar ...............................................................................273

7. Eczacıların Görev ve Yetkileri .............................................275

8. Eczacıların Sorumlulukları ..................................................275

9. Eczane Hizmetleri...............................................................279

10. Eczanelerin Çalışma Düzeni................................................282

11. Eczanelerin Denetimi ve Kapatılması .................................285

Ö. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri.......................................288

P. Tüzükler.....................................................................................290

R. Yönetmelikler............................................................................290

İçindekiler XXIII

VI. SAĞLIK HUKUKUNUN ULUSLARARASI KAYNAKLARI .................... 293

A. Magna Carta (1215) .................................................................. 293

B. İngiliz Yurttaşlık Hakları Bildirgesi (1689) .................................. 293

C. Virginia İnsan Hakları Bildirgesi (1776) ..................................... 294

D. İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi (1789).................................. 294

E. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948) ............................. 295

F. Birleşmiş Milletler Kişisel ve Sosyal Haklar Sözleşmesi

(1966)........................................................................................ 296

G. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1950) ................................... 298

H. Sosyal Güvenliğin Asgari Normlarına İlişkin Sözleşme

(1952)........................................................................................ 300

I. Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi (Şartı)............................. 302

J. Avrupa Sosyal Şartı (1965) ........................................................ 304

K. Vatandaşlarla Vatandaş Olmayan Kimselere Sosyal

Güvenlik Konusunda Eşit İşlem Yapılması Hakkında

Sözleşme (1962)........................................................................ 305

L. Anne Hakları Bildirgesi (24 Eylül 2001, Barselona/

İspanya)..................................................................................... 305

M. Yenidoğan Hakları Bildirgesi (24 Eylül 2001)............................. 308

VII. TIBBÎ MÜDAHALE VE TÜRLERİ ..................................................... 313

A. Tıbbî Müdahale Kavramı ........................................................... 313

B. Tıbbî Müdahale Türleri.............................................................. 313

1. Geleneksel ve Yeni Tıbbi Müdahale ................................... 314

a. Geleneksel Tıbbi Müdahale.......................................... 314

b. Yeni Tıbbi Müdahale .................................................... 314

2. İcra Ediliş Biçimine Göre Tıbbi Müdahale .......................... 315

a. Bedensel Bütünlüğü Etkileyen Müdahale .................... 315

b. Bedensel Bütünlüğü Etkilemeyen Müdahale ............... 315

3. İcra Ediliş Yerine Göre Tıbbi Müdahale .............................. 315

a. Bürolarda Yapılan Tıbbi Müdahale............................... 315

b. Hastanelerde Yapılan Tıbbî Müdahale ......................... 316

XXIV İçindekiler

VIII. TIBBÎ VE HUKUKÎ BAKIMDAN ÖZELLİK GÖSTEREN

MÜDAHALELER ...........................................................................317

A. Organ Nakli ...............................................................................318

B. Cinselliğe İlişkin Müdahaleler....................................................319

1. Kısırlaştırma .......................................................................320

2. Kastrasyon (Hadımlaştırma)...............................................322

a. Cerrahi Yöntem ............................................................322

b. Kimyasal Yöntem..........................................................322

3. Gebeliği Sonlandırma (Kürtaj)............................................324

4. Cinsiyet Değiştirme ............................................................327

C. Estetik Amaçlı Müdahaleler ......................................................329

D. Kök Hücre Çalışmaları ...............................................................331

E. Yapay Döllenme ........................................................................332

F. Klonlama ...................................................................................335

IX. HEKİMİN TIBBİ MÜDAHALEDEN DOĞAN SORUMLULUKLARI ........337

A. Medenî Hukuk Sorumluluğu .....................................................337

1. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk........................................337

a. Sözleşme Kavramı ........................................................337

b. Sözleşmenin Tanımı ve Kurulması................................337

c. Sözleşmenin Hükümleri................................................338

d. Sözleşmenin Sona Ermesi.............................................340

2. Haksız Fiilden Doğan Sorumluluk .......................................340

a. Genel Olarak ................................................................340

b. Zararın ve Kusurun İspatı .............................................340

c. Tazminat.......................................................................341

d. Manevi Tazminat..........................................................341

e. Maddî Tazminat ...........................................................342

f. Özel Durumlar ..............................................................342

g. Hukuka Aykırılığı Kaldıran Haller ..................................343

h. Kusursuz Sorumluluk....................................................343

i. Zamanaşımı ..................................................................343

İçindekiler XXV

3. Vekâletsiz İşgörmeden Doğan Sorumluluk ........................ 344

a. İşgörenin Hak ve Borçları ............................................. 345

b. İş Sahibinin Hak ve Borçları .......................................... 346

B. Ceza Hukuku Sorumluluğu ........................................................ 347

C. İdare Hukuku Sorumluluğu ....................................................... 347

D. Tıbbi Etik Sorumluluğu .............................................................. 348

E. Hukuki Sorumluluğun Unsurları ................................................ 350

1. Hukuka Aykırılık ................................................................. 351

2. Kusur .................................................................................. 352

3. Zarar................................................................................... 353

4. İlliyet Bağı........................................................................... 354

X. TIBBÎ ETİK VE HUKUK .................................................................. 355

A. Tıbbî Etik Kavramı ..................................................................... 355

B. Tıbbî Etik İlkeleri........................................................................ 358

1. Dürüstlük İlkesi .................................................................. 359

2. Yaşama Saygı İlkesi............................................................. 359

3. Zarar Vermeme İlkesi......................................................... 359

4. Adalet İlkesi........................................................................ 360

5. Özerklik İlkesi ..................................................................... 360

6. Yasallık İlkesi ...................................................................... 361

7. Fayda İlkesi......................................................................... 361

C. Tıbbî Etik ve Hukuk Etkileşimi ................................................... 361

XI. HASTANIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ ........................................ 367

A. Hasta Hakları............................................................................. 367

1. Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi (1981)................................ 367

2. Avrupa Hasta Hakları Bildirgesi (Amsterdam 1994)........... 368

3. Bali Bildirgesi (Endonezya 1995) ........................................ 375

a. Kaliteli Tıbbi Bakım Hakkı............................................. 375

b. Seçim Yapma Özgürlüğü .............................................. 376

c. Kendi Kaderini Belirleme Hakkı.................................... 376

d. Bilinci Kapalı Hasta Hakkı ............................................. 377

e. Yasal Ehliyeti Olmayan Hasta Hakkı ............................. 377

XXVI İçindekiler

f. İsteğine Uygun Tedavi Edilme Hakkı ............................377

g. Bilgilendirilme Hakkı ....................................................378

h. Gizlilik Hakkı .................................................................378

i. Sağlık Eğitimi Hakkı ......................................................378

j. Onur Hakkı ...................................................................379

k. Dinî Destek Hakkı .........................................................379

B. Hasta Yükümlülükleri ................................................................379

1. İşbirliği Yükümlülüğü..........................................................379

2. Hekim Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü...........................380

3. Katlanma Yükümlülüğü ......................................................380

4. Bildirme Yükümlülüğü........................................................381

5. Ücret Ödeme Yükümlülüğü................................................382

6. Diğer Yükümlülükler...........................................................382

XII. HEKİMİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ............................................387

A. Hekim Hakları............................................................................387

1. Baskı Altında Olmadan Mesleğini Uygulama Hakkı............387

2. Mesleğini Uygularken Etik İlkelere Bağlı Olma Hakkı.........388

3. Çağdaş Tıbbın İmkânlarını Uygulama Hakkı .......................388

4. Değerlerine Ters Düşen Durumlardan Kaçınma Hakkı .......388

5. Sağlığını Koruma Hakkı.......................................................388

6. Yeterli Bir Gelir Düzeyi Talep Etme Hakkı...........................389

7. Hastayı Reddetme Hakkı ....................................................389

8. Yönetsel Süreçlere Katılma Hakkı ......................................390

9. Danışma Hakkı ...................................................................390

10. Güvenli Ortamda Çalışma Hakkı.........................................390

11. İyileşme Garantisi Vermeme Hakkı ....................................391

12. Yeterli Zaman Ayırma Hakkı...............................................391

13. Tanıklıktan Çekilme Hakkı ..................................................391

14. Tedavi Yöntemini Seçme Hakkı ..........................................392

B. Hekimin Yükümlülükleri ............................................................392

1. Özen Yükümlülüğü .............................................................393

İçindekiler XXVII

2. Kişisel Edim Yükümlülüğü .................................................. 394

3. Öykü Alma Yükümlülüğü.................................................... 394

4. Muayene Yükümlülüğü ...................................................... 395

5. Teşhis Yükümlülüğü ........................................................... 395

6. Tedavi Yükümlülüğü........................................................... 396

7. Reçete Yazma Yükümlülüğü............................................... 396

8. Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü ...................................... 397

9. Tıbbi Teknik Kullanma Yükümlülüğü .................................. 399

10. Tedavi Kesme Yükümlülüğü ............................................... 399

11. Kayıt Tutma Yükümlülüğü .................................................. 400

12. Sır Saklama Yükümlülüğü................................................... 400

13. Hekimin İhbar Yükümlülüğü............................................... 401

14. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü .......................................... 401

15. Ölüm İle İlgili Yükümlülükler .............................................. 402

16. Mesleki Bilgisini Geliştirme Yükümlülüğü .......................... 406

17. Kimlik Tespiti Yapma Yükümlülüğü .................................... 406

18. Ticarî Amaç Gütmeme ve Reklam Yasağına Uyma

Yükümü .............................................................................. 407

XIII. HEKİMİN CEZAÎ SORUMLULUĞU ................................................. 409

A. Genel Olarak ............................................................................. 409

B. Kasıtlı Eylemlerden Doğan Cezai Sorumluluk............................ 410

1. Kast Kavramı ...................................................................... 410

a. Kast (Doğrudan Kast – Genel Kast)............................... 412

b. Olası Kast (Gayri Muayyen Kast) .................................. 412

2. Hekimlerce İşlenebilecek Suçlar......................................... 413

a. Kişilere Karşı Suçlar ...................................................... 413

b. Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar........................... 414

1) Kasten Yaralama................................................... 414

2) Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama ............... 414

c. İnsan Üzerinde Deney .................................................. 416

d. Organ veya Doku Ticareti............................................. 419

e. Koruma, Gözetim, Yardım veya Bildirim

Yükümünün İhlâli ......................................................... 422

XXVIII İçindekiler

f. Çocuk Düşürtme ve Düşürme ......................................422

1) Çocuk Düşürtme ...................................................422

2) Çocuk Düşürme ....................................................424

g. Kısırlaştırma .................................................................425

h. Kastrasyon....................................................................425

i. Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar..............................426

j. Kişisel Verileri Başkasına Vermek.................................427

k. İlaç Yapma ve Satma ....................................................428

l. Gerçeğe Aykırı Bilirkişilik veya Tercümanlık .................429

m. İşlenmekte Olan Suçu Bildirmemek .............................429

n. Kamu Görevlisinin Suçu Bildirmemesi..........................430

o. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi........430

ö. Genital Muayene..........................................................430

C. Taksirli Eylemlerden Doğan Cezai Sorumluluk ..........................431

1. Taksir Kavramı....................................................................431

2. Taksirli Fiillerle İlgili İlkeler .................................................432

3. Taksirin Unsurları ...............................................................433

a. Taksirle İşlenebilen Bir Suçun Bulunması .....................433

b. Dikkat ve Özen Yükümünün Yerine Getirilmemesi ......434

c. Hareketin Bilerek ve İstenerek Yapılması.....................435

d. Sonucun İstenmemesi, Yani İradî Olmaması ................436

e. Sonucun Öngörülebilir Olması .....................................436

f. Hareket İle Sonuç Arasında Nedensellik Bağı...............437

4. Kusur (İsnat) Yeteneği ........................................................438

5. Hekimin Taksirli Eyleminden Doğan Sorumluluğu .............439

a. Taksirle Öldürme..........................................................439

b. Taksirle Yaralama .........................................................440

6. Hekimlerin Disiplin Suçları ve Cezaları ...............................441

XIV. SAĞLIK HUKUKU UYUŞMAZLIKLARINDA ÇÖZÜM YOLLARI ...........445

A. Genel Sulh Yolu .........................................................................445

B. Tahkim Yolu...............................................................................453

İçindekiler XXIX

C. Uzlaştırma Yolu ......................................................................... 458

D. Arabuluculuk Yolu ..................................................................... 459

E. Yargı Yolu .................................................................................. 462

1. Adli Yargı ............................................................................ 463

a. İlk Derece Mahkemeleri............................................... 463

b. Yargıtay ........................................................................ 465

2. İdari Yargı ........................................................................... 465

a. İlk Derece Mahkemesi.................................................. 465

b. Bölge İdare Mahkemesi ............................................... 466

c. Danıştay ....................................................................... 467

3. Askeri Yargı ........................................................................ 469

4. Uyuşmazlık Mahkemesi ..................................................... 469

5. Anayasal Yargı (Anayasa Mahkemesi)................................ 471

6. Yargı Bağımsızlığı ve Teminatı............................................ 473

XV. SAĞLIK BAKANLIĞI VE KURUMLARININ SORUMLULUĞU ............. 477

A. Özel Hastanenin Sorumluluğu................................................... 477

B. Kamu Hastanesinin Sorumluluğu .............................................. 479

C. Sağlık Bakanlığının Sorumlulukları ............................................ 480

1. Genel Olarak ...................................................................... 480

2. Kamu Hastaneleri Kurumu ve Birlikleri .............................. 483

3. Anayasal Sorumlulukları .................................................... 484

XVI. YATAKLI TEDAVİ KURUMLARI İŞLETME YÖNETMELİĞİ ................. 487

A. Sağlık Kurumlarının Türleri........................................................ 490

1. İlçe / Belde Hastanesi......................................................... 490

2. Gün Hastanesi.................................................................... 490

3. Genel Hastaneler ............................................................... 491

4. Özel Dal Hastaneleri........................................................... 491

5. Eğitim ve Araştırma Hastaneleri ........................................ 491

B. Tıbbî Hizmetler.......................................................................... 491

1. Poliklinik Hizmetleri ........................................................... 491

2. Servis Hizmetleri ................................................................ 493

3. Acil Hizmetleri.................................................................... 493

XXX İçindekiler

4. Laboratuvar Hizmetleri ......................................................494

5. Ameliyathane- Merkezî Sterilizasyon- Reanimasyon-

Yoğun Bakım- Uyandırma ve Ameliyat Sonu akım

Ünitesi Hizmetleri ..............................................................494

a. Ameliyathane Hizmetleri..............................................494

b. Merkezi Sterilizasyon Hizmetleri..................................495

c. Yoğun Bakım ve Reanimasyon Hizmetleri....................495

d. Uyandırma ve Ameliyat Sonu Bakım Ünitesi

Hizmetleri.....................................................................496

C. Yönetim Hizmetleri ...................................................................496

1. Hizmet Birimlerinin Yerleşimi.............................................496

2. Çalışma Düzeni ve Çalışma Saatleri....................................496

3. Nöbet Esasları ....................................................................497

4. Nöbet Türleri......................................................................499

a. İcapçı Nöbeti (Ev Nöbeti) .............................................499

b. Normal Nöbetler ..........................................................499

c. Acil Nöbetler ................................................................500

d. Branş Nöbeti ................................................................500

D. Mutfak ve Beslenme Hizmetleri................................................501

1. Normal Yemek ...................................................................501

2. Rejim Yemeği .....................................................................502

E. Hastane Ziyaretleri....................................................................503

F. Ölüm Halinde Yapılacak İşler.....................................................504

G. Ücretli Hastaların Yatırılma ve Ücret Ödeme Şekilleri...............505

H. Hastaların Çıkartılması ..............................................................506

I. Adli İhbar İşlemleri ve Otopsi ....................................................508

İ. Tıbbî Hizmetlerde Çalışanların Görev ve Yetkileri .....................508

1. Baştabibin Görev ve Yetkileri .............................................508

2. Baştabip Yardımcısının Görev ve Yetkileri..........................513

3. Şef ve Uzmanların Görev ve Yetkileri.................................513

4. Servis Şef ve Uzmanlarının Görev ve Yetkileri....................514

5. Laboratuvar Şef ve Uzmanlarının Görev ve Yetkileri..........516

İçindekiler XXXI

6. Anestezi Uzmanının Görev ve Yetkileri .............................. 518

7. Şef Yardımcılarının Görev ve Yetkileri................................ 519

8. Uzmanlık Eğitimi Görenlerin Görev ve Yetkileri................. 520

9. Diş Tabiplerinin Görev ve Yetkileri..................................... 522

10. Başeczacının Görev ve Yetkileri ......................................... 522

11. Eczacıların Görev ve Yetkileri ............................................. 525

12. Fizikoterapistlerin Görev ve Yetkileri ................................. 526

13. Diyetisyenlerin Görev ve Yetkileri...................................... 526

a. Diyetisyenin idari görev ve yetkileri;............................ 527

b. Diyetisyenlerin tedaviye ilişkin görev ve yetkileri: .......528

c. Diyetisyenin poliklinikteki görev ve yetkileri:............... 530

14. Sosyal Hizmetler Şefinin Görev ve Yetkileri ....................... 530

15. Sosyal Hizmetler Uzmanının Görev ve Yetkileri ................. 530

16. Başhemşirenin Görev ve Yetkileri ...................................... 531

17. Başhemşire Yardımcısının Görev ve Yetkileri ...................... 532

18. Servis Sorumlusu Hemşirenin Görev ve Yetkileri ............... 533

19. Hemşirenin Görev ve Yetkileri ........................................... 534

20. Ebenin Görev ve Yetkileri................................................... 537

21. Hemşire Yardımcısının Görev ve Yetkileri .......................... 538

J. İdarî İşlerde Çalışanların Görev ve Yetkileri .............................. 539

1. Hastane Müdürünün Görev ve Yetkileri ............................ 539

2. Hastane Müdür Yardımcısının Görev ve Yetkileri .............. 540

3. Sağlık İstatistikçisinin Görev ve Yetkileri ............................ 540

4. İstatistik Memurunun Görevleri......................................... 541

5. İdare Memurunun Görev ve Yetkileri ................................ 541

6. Ayniyat Saymanının Görev ve Yetkileri .............................. 541

7. Ambar ve Depo Memurunun Görevi ................................. 542

8. Hastane Kabul Memurunun Görevleri ............................... 542

9. Satınalma Memurunun Görevleri ...................................... 545

10. İaşe Memurunun Görevleri................................................ 545

11. Arşiv Memurunun Görevleri .............................................. 545

12. Kütüphane Memurunun Görevleri .................................... 546

XXXII İçindekiler

13. Halkla İlişkiler Memurunun Görevleri ................................546

14. Tıbbî Sekreterin Görev ve Yetkileri.....................................547

15. Tıbbî Fotografçının Görev ve Yetkileri................................547

16. İmam ve Gassalın Görevleri ...............................................547

XVII. AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ..................................549

1. Aile Hekimi .........................................................................549

2. Aile Sağlığı Elemanı ............................................................551

3. Gezici ve Yerinde Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi...........552

4. Bağışıklama Hizmetleri.......................................................554

5. Aile Hekimliğine Kayıt ve Aile Hekimi Seçimi .....................554

6. Meslek İlkeleri....................................................................556

7. Çalışma Saatleri..................................................................556

8. İzinler .................................................................................558

9. Göreve Başlayış ve Ayrılış...................................................558

XVIII. SAĞLIK MESLEK MENSUPLARI......................................................561

A. Sağlık Meslek Mensuplarıyla İlgi Temel İlkeler..........................561

B. Sağlık Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımları..................562

1. Tabip ve Uzman Tabip........................................................563

2. Diş Tabibi ve Uzman Diş Tabibi ..........................................563

3. Eczacı..................................................................................564

4. Ebe .....................................................................................566

5. Hemşire..............................................................................568

6. Klinik Psikolog ....................................................................569

7. Fizyoterapist.......................................................................573

8. Odyolog..............................................................................574

9. Diyetisyen ..........................................................................575

10. Dil ve Konuşma Terapisti....................................................577

11. Podolog ..............................................................................579

12. Sağlık Fizikçisi .....................................................................579

13. Radyoterapi Teknikeri ........................................................582

14. Anestezi Teknisyeni/ Teknikeri ..........................................583

İçindekiler XXXIII

15. Tıbbi Laboratuvar Teknisyeni............................................. 583

16. Tıbbi Laboratuvar ve Patoloji Teknikeri ............................. 584

17. Tıbbi Görüntüleme Teknisyeni/ Teknikeri.......................... 586

18. Ağız ve Diş Sağlığı Teknikeri ............................................... 586

19. Diş Protez Teknikeri ........................................................... 587

20. Tıbbi Protez ve Ortez Teknisyeni/ Teknikeri ...................... 587

21. Ameliyathane Teknikeri ...................................................... 588

22. Adli Tıp Teknikeri ............................................................... 588

23. Diyaliz Teknikeri ................................................................. 589

24. Perfüzyonist ....................................................................... 590

25. Eczane Teknikeri ................................................................ 591

26. İş ve Uğraşı Terapisti (Ergoterapist) ................................... 592

27. İş ve Uğraşı Teknikeri (Ergoterapi Teknikeri)....................... 592

28. Elektronörofizyoloji Teknikeri ............................................ 593

29. Mamografi Teknikeri.......................................................... 594

30. Optisyen............................................................................. 594

31. Acil Tıp Teknikeri................................................................ 595

32. Acil Tıp Teknisyeni.............................................................. 595

33. Hemşire Yardımcısı ............................................................ 596

34. Ebe Yardımcısı ..................................................................... 597

35. Sağlık Bakım Teknisyeni ..................................................... 598

C. Diğer Meslek Mensuplarının Sağlık Hizmetlerinde İş ve

Görev Tanımları ........................................................................ 600

1. Psikolog.............................................................................. 600

2. Biyolog ............................................................................... 601

3. Çocuk Gelişimcisi................................................................ 601

4. Sosyal Çalışmacı/ Sosyal Hizmet Uzmanı ........................... 602

5. Sağlık Eğitimcisi/Tıbbi Teknolog......................................... 603

6. Sağlık İdarecisi.................................................................... 603

7. Çevre Sağlığı Teknisyeni/ Teknikeri.................................... 604

8. Yaşlı Bakım Teknikeri / Evde Hasta Bakım Teknikeri.......... 604

9. Tıbbi Sekreter..................................................................... 605

XXXIV İçindekiler

10. Biyomedikal Cihaz Teknikeri ..............................................606

XIX. SAĞLIK BAKANLIĞI TEŞKİLATI.......................................................607

1. Sağlık Bakanlığının Görevleri..............................................607

2. Sağlık Bakanlığı Teşkilatı.....................................................608

3. Sağlık Bakanlığı Hizmet Birimleri........................................609

4. Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ...................................609

5. Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü.............................611

6. Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü ............................612

7. Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü ............................613

8. Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü ...................................614

9. Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü..................614

10. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü............................................615

11. Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü..................................617

12. Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü ..................................617

13. Teftiş Kurulu Başkanlığı ......................................................617

14. Strateji Geliştirme Başkanlığı .............................................618

15. Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü ...............................618

16. Özel Kalem Müdürlüğü ......................................................619

17. Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği......................................619

KAYNAKÇA ................................................................................................621

SÖZLÜK .....................................................................................................643