Vergi, Cilt – 2

İÇİNDEKİLER

İçindekiler

Önsöz  5

Birinci Kısım

VERGİ FELSEFESİ

§  VERGİ FELSEFESİ

Aydınlanma Çağı Düşünürlerinin Keyfî Vergileme Üzerine Eleştirel Düşünceleri (Bodin, Hobbes, Locke, Hume, Smith, Voltaire, Montesquieu, Rousseau)  17

I. GİRİŞ  17

II. MUTLAKİYETÇİ FELSEFE: BODIN’E KARŞI HOBBES

Egemen Devlet’e Kayıtsız–Şartsız İtaat mi, Yoksa Meşruiyete Rıza ve Onay mı?  19

III. İNGİLİZ VE İSKOÇ AYDINLANMASI VE ÖZGÜRLÜKÇÜ FELSEFE: LOCKE, HUME VE SMITH  24

IV. FRANSIZ AYDINLANMASI: VOLTAIRE, MONTESQUIEU VE ROUSSEAU  30

V. SONUÇ  40

Kaynaklar  43

İkinci Kısım

VERGİ PSİKOLOJİSİ VE VERGİ AHLAKI

§ VERGİ PSİKOLOJİSİNİN TEMELLERİ VE VERGİ AHLAKI  47

I. GİRİŞ  47

II. VERGİ AHLAKI: VERGİYE GÖNÜLLÜ UYUM VE VERGİ ÖDEMEME  48

III. SONUÇ  57

Kaynaklar  58

§ VERGİLERE KARŞI TEPKİLER VE VERGİLERİN AHLAKİ VE SOSYO–PSİKOLOJİK SINIRLARI  61

I. GİRİŞ  61

II. VERGİ ORANLARI İLE MÜKELLEFLERİN PSİKOLOJİK TUTUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ  61

III. VERGİLEME KARŞISINDAKİ PSİKOLOJİK TUTUMUN TEPKİSEL BOYUTU  67

A. Vergiye Karşı Pasif Tepki  68

1. Aylaklığı Tercih Etme  69

2. Tüketimi ve Tasarrufu Kısma  70

3. Üretimi Azaltma  70

4. Yatırımdan Vazgeçme  70

5. Verginin Yansıtılması  71

6. Vergiden Kaçınma  71

B. Vergiye Karşı Aktif Tepki  72

1. Vergi Kaçakçılığı  72

2. Verginin Reddi ve Vergi İsyanı  73

IV. SONUÇ  74

Kaynaklar  75

§ VERGİLEME EKONOMİSİ VE VERGİLEME PSİKOLOJİSİ PERSPEKTİFLERİNDEN VERGİYE KARŞI TUTUM VE DAVRANIŞLARI BELİRLEYEN FAKTÖRLER  77

I. GİRİŞ  77

II. BİREYLERİN VERGİYE KARŞI TUTUM VE DAVRANIŞLARINI BELİRLEYEN FAKTÖRLER  77

III. SONUÇ  94

Kaynaklar  95

§ VERGİ DIŞI PİYASA EKONOMİSİ  101

I. GİRİŞ  101

II. VERGİ DIŞI PİYASA EKONOMİSİ KAVRAMI VE KAPSAMI  101

III. VERGİ DIŞI PİYASA EKONOMİSİNİN ORTAYA ÇIKMASININ NEDENLERİ  108

IV. VERGİ DIŞI PİYASA EKONOMİSİNİN GENEL EKONOMİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE SONUÇLARI  117

V. KAYIT DIŞI EKONOMİ VE VERGİ DIŞI PİYASA EKONOMİSİNİN ÖLÇÜLMESİ  121

VI. VERGİ DIŞI PİYASA EKONOMİSİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ  127

Kaynaklar  136

§ TÜRKİYE’DE KAYITDIŞI EKONOMİ VE ETİK  139

I. GİRİŞ  139

II. YOLSUZLUK VE KAYITDIŞI EKONOMİ  140

III. KAYITDIŞI EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ  142

IV. TÜRKİYE’DE KAYITDIŞI EKONOMİNİN BÜYÜKLÜĞÜ  143

V. VERGİ ETİĞİ  147

VI. SONUÇ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ  149

Kaynaklar  167

Üçüncü Kısım

VERGİ SOSYOLOJİSİ VE VERGİ TARİHİ

§ İSLAM VERGİ HUKUKU VE İSLAM DEVLETLERİNDE VERGİLER  173

I. GİRİŞ  173

II. GENEL OLARAK İSLAM HUKUKUNUN KAYNAKLARI  173

III. İSLAM VERGİ HUKUKU  178

IV. İSLAM VERGİ SİSTEMİNDE YER ALAN BAŞLICA VERGİLER  180

A. Zekât  180

B. Öşür  187

C. Harac  189

D. Cizye  191

E. Maden Vergisi  194

F. Ganimet  194

G. Gümrük Vergisi  195

H. Olağanüstü Vergiler  195

V. SONUÇ  196

Kaynaklar  201

§ İSLAM DEVLETLERİNDE İKTÂ SİSTEMİ UYGULAMASI  203

I. GİRİŞ  203

II. İKTÂ SİSTEMİNİN MAHİYETİ  204

III. İKTÂ SİSTEMİNİN İSLAM DEVLETLERİNDEKİ UYGULAMASI  205

IV. İKTÂ SİSTEMİNİN SELÇUKLU İMPARATORLUĞU’NDAKİ UYGULAMASI  208

Kaynaklar  212

§ ANAYASAL İKTİSAT PERSPEKTİFİNDEN İSLAM VERGİ HUKUKU  213

I. GİRİŞ  213

II. İSLAM VERGİ HUKUKUNUN ANAYASAL İKTİSAT TEORİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ  213

III. SONUÇ  219

Kaynaklar  223

§ OSMANLI VERGİ SİSTEMİ  225

I. GİRİŞ  225

II. GENEL OLARAK OSMANLI VERGİ SİSTEMİ  226

III. OSMANLI DEVLETİ’NDE VERGİLENDİRME YETKİSİNİN KÖTÜYE KULLANIMI  229

IV. SONUÇ  235

Kaynaklar  238

§ OSMANLI TIMAR SİSTEMİ’NİN MALİ YÖNÜ  249

I. GİRİŞ  249

II.“TIMAR” KELİMESİNİN ETİMOLOJİK YÖNDEN İNCELENMESİ  250

III. OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA TIMAR SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ  251

IV. TIMAR SAHİBİNİN MÜKELLEFİYETLERİ  254

V. TIMAR SİSTEMİNİN BOZULMASI VE DÜZELTİLMESİ ÇARELERİ  255

Kaynaklar  261

§ OSMANLI DEVLETİ’NDE İLTİZAM SİSTEMİ UYGULAMASI  263

I. GİRİŞ  263

II. İLTİZAM SİSTEMİNİN OSMANLI İMPARATORLUĞUNDAKİ UYGULAMASI  265

III. İLTİZAM USULÜNÜN YARARLARI VE SAKINCALARI  267

Kaynaklar  271

§ ANAYASAL İKTİSAT PERSPEKTİFİNDEN OSMANLI VERGİ SİSTEMİ  273

I. GİRİŞ  273

II. OSMANLI VERGİ SİSTEMİNİN ANAYASAL İKTİSAT TEORİSİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ  274

III. SONUÇ  277

Kaynaklar  279

§ VERGİ ZULMÜNE KARŞI DİRENİŞİN İKİ YÖNÜ: SİVİL İTAATSİZLİK VE VERGİ İSYANI  281

I. GİRİŞ  281

II. HAKSIZ VE ADİL OLMAYAN VERGİLERE KARŞI PASİF DİRENİŞ: SİVİL İTAATSİZLİK  282

III. HAKSIZ VE ADİL OLMAYAN VERGİLERE KARŞI AKTİF DİRENİŞ: VERGİ İSYANI  287

IV. SONUÇ  293

Kaynaklar  296

§ AVRUPA VE AMERİKAN TARİHİNDE VERGİ ZULMÜ VE VERGİ İSYANLARI  297

I. GİRİŞ  297

II. AVRUPA TARİHİNDE VERGİ İSYAN HAREKETLERİ  297

A. Wat Tyler İsyanı, 1381  298

B. Hampden Hareketi, 1629  302

C. Fransa’da Poujade Hareketi, 1950  303

D. İngiltere’de Baş Vergisi İsyanı, 1990  306

III. AMERİKAN TARİHİNDE VERGİ İSYAN HAREKETLERİ  307

A. Pul Vergisi İsyanı, 1765  308

B. Boston Çay Partisi İsyanı, 1773  312

C. Shays İsyanı, 1786–87  314

D. Viski İsyanı, 1794  318

E. Fries İsyanı, 1799  320

F. Gümrük Tarifesi İsyanları, 1828–61  322

G. Büyük Depresyon Yıllarında Vergiye Karşı Direniş, 1929  323

IV. SONUÇ  324

Kaynaklar  330

§ OSMANLI TARİHİNDE VERGİ ZULMÜ VE VERGİ İSYANLARI  333

I. GİRİŞ  334

II. VERGİLEME KONUSUNDA HALKA YAPILAN KÖTÜ MUAMELELER  334

III. OSMANLI DEVLETİ’NDE VERGİ İSYANLARI  339

A. Celali İsyanları  339

1. Celali İsyanları İçerisinde Yer Alan Gruplar  340

2. Celali İsyanlarının Nedenleri  341

3. Celali İsyanlarının Ortaya Çıkışı  346

a. Şeyh Celal İsyanı, 1519  346

b. Baba Zünnun İsyanı, 1525  347

c. Kalender Çelebi İsyanı, 1528  347

d. Karayazıcı İsyanı, 1598  348

B. Patrona Halil İsyanı, 1730  349

C. Atçalı Kel Mehmet İsyanı, 1829–1830  351

D. Niş İsyanı, 184171  354

E. Vidin Ağalık (Gospodarlık) Rejimi ve Vidin İsyanı, 185079  356

F. 1906–1908 Yılları Arasında Anadolu’da Ortaya Çıkan İsyanlar  359

1. Erzurum İsyanları, 1906–1907  359

2. Kastamonu İsyanı, 1906  364

3. Sinop İsyanı, 1906  366

IV. SONUÇ  367

Kaynaklar  382

§ HAK VE ÖZGÜRLÜK BİLDİRGELERİNDE VERGİLEME YETKİSİNİN SINIRLANDIRILMASI  385

I. GİRİŞ  385

II. İNGİLİZ TARİHİNDEKİ BİLDİRGELERDE VERGİLEME YETKİSİNİN SINIRLANDIRILMASI  385

A. Magna Carta, 15 Haziran 1215  386

B. Haklar Dilekçesi, 7 Haziran 1628  389

C. Haklar Bildirisi, 1689  393

III. AMERİKAN TARİHİNDEKİ BİLDİRGELERDE VERGİLEME YETKİSİNİN SINIRLANDIRILMASI  397

A. Pul Kanunu Kongresi Bildirgesi, 19 Ekim 1765  397

B. İlk Kıtasal Kongre Bildirisi, 14 Ekim 1774  400

C. Virginia Haklar Bildirgesi, 12 Haziran 1776  402

IV. OSMANLI TARİHİNDEKİ BİLDİRGELERDE VERGİLEME YETKİSİNİN SINIRLANDIRILMASI  402

A. Sened–i İttifak, 7 Ekim 1808  403

B. Tanzimat Fermanı, 3 Kasım 1839  405

C. Islahat Fermanı, 18 Şubat 1856  408

D. Kanun–i Esasi, 23 Aralık 1876  409

V. SONUÇ  410

Kaynaklar  415

§ VERGİ, ZULÜM VE FACİA: TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NDE VARLIK VERGİSİ GERÇEĞİ  417

I. GİRİŞ  417

II. VARLIK VERGİSİ ÖNCESİ MALİ VE EKONOMİK DURUM  418

III. VARLIK VERGİSİNİN KONULUŞ GEREKÇESİ VE KABULÜ  419

IV. VARLIK VERGİSİNİN KONUSU, MÜKELLEFLERİ VE ORANLARI  423

V. VERGİ MİKTARININ BELİRLENMESİ VE BU KONUDAKİ KEYFÎ UYGULAMALAR  427

VI. VARLIK VERGİSİNE İLİŞKİN YAPTIRIMLAR VE UYGULANIŞI  433

VII. VARLIK VERGİSİNE KARŞI TEPKİLER  438

VIII. VARLIK VERGİSİNİN TASFİYESİ VE UYGULAMA SONUÇLARI  440

IX. SONUÇ  443

Kaynaklar  448

EKLER

§ VERGİ SÖZLÜĞÜ  461

§ VERGİ ÜZERİNE ÖZLÜ SÖZLER  487