Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I

İçindekiler

İkinci Baskıya Önsöz  7

Birinci Baskıya Önsöz  9

Kısaltmalar  45

GİRİŞ

§ 1. BORÇLAR HUKUKUNUN KONUSU, TARİHÇESİ VE KAYNAKLARI

I. BORÇLAR HUKUKUNUN KONUSU  49

II. BORÇLAR HUKUKUNUN TARİHÇESİ  49

III. TÜRK BORÇLAR KANUNU’NUN ANAYASAL TEMELİ  50

IV. TÜRK BORÇLAR KANUNU’NUN SİSTEMATİĞİ  51

V. TÜRK BORÇLAR KANUNU’NUN UYGULANMASI VE YÜRÜRLÜĞÜ  52

VI. BORÇLAR HUKUKUNUN BAĞIMSIZLIĞI VE TBK’NIN TMK’NIN TAMAMLAYICISI OLMASI (ÖZEL HUKUKUN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ)  54

Birinci Bölüm

BORÇLAR HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI

§ 2. BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİ

I. GENEL OLARAK  57

II. DAR ANLAMDA BORÇ (BORÇ)  57

III. GENİŞ ANLAMDA BORÇ (BORÇ İLİŞKİSİ)  58

A. Genel Olarak  58

B. Borç ve Borç İlişkisi Arasındaki Farklar  58

1. Doğum Anı Bakımından  58

2. Kapsam Bakımından  58

3. Devredebilme Bakımından  59

4. Sona Erme Bakımından  59

a. Dar Anlamda Borcu Sona Erdiren Sebepler  59

b. Geniş Anlamda Borcu (Borç İlişkisini) Sona Erdiren Sebepler  60

§ 3. BORÇ İLİŞKİSİNİN BORÇLULAR YÖNÜNDEN KAPSAMI:

YÜKÜMLÜLÜK (BORÇ)

I. BİRİNCİ DERECE YÜKÜMLÜLÜKLER  61

A. Esaslı (Asli) Edim Yükümlülükleri  61

1. Objektif Esaslı Unsur  61

2. Subjektif Esaslı Unsur  62

B. Yan Edim Yükümlülükleri  62

C. Yan Yükümlülükler  63

1. Genel Olarak  63

2. İfaya Yardımcı (İfa Yanında) Yan Yükümlülükler  63

3. Koruma Yükümlülükleri  64

a. Genel Olarak  64

b. Edim Yükümlülüğünden Bağımsız Borç İlişkisi  64

D. Yüklemeler (Mükellefiyetler)  65

E. Yüküm (Külfet)  67

II. İKİNCİ DERECE (TALİ) YÜKÜMLÜLÜKLER (İFA YERİNE TAZMİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ)  68

§ 4. ALACAKLILAR YÖNÜNDEN BORÇ İLİŞKİSİNİN KAPSAMI:

ALACAK HAKKI

I. ESAS HAK: ALACAK HAKKI  69

A. Genel Olarak  69

B. Alacak Hakkının Nisbiliği İlkesi  69

1. Kural: Borç İlişkisinin Nisbiliği İlkesi  69

a. Genel Olarak  69

b. Hukuki Sonuçları  70

aa. Sadece Alacaklının Talep Hakkına Sahip Olması  70

aaa. Hukuki Vazifeden Ayrılması  70

bbb. Eksik (Tabii) Borçlar  70

bb. Borçlu Dışında Üçüncü Kişilerin Alacaklıya Karşı Sorumlu Olmaması  70

cc. Borçlunun Borca Aykırı Davranışı Yüzünden Alacaklının Uğradığı Zararı Tazminle Yükümlü Olması  71

2. Alacak Hakkının Nisbiliği İlkesinin İstisnaları  71

a. Ahlaka Aykırı Davranış  71

b. Üçüncü Kişilerin Borç İlişkisine Etkisi  71

c. Borç İlişkisinin Üçüncü Kişilere Etkili Olduğu Durumlar  71

aa. Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme  71

bb. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme  72

d. Borç İlişkisinden Doğan Alacak Hakkının Kuvvetlendirilmesi  72

aa. Eşyaya Bağlı Borçlar  72

bb. Tapu Kütüğüne Şerh Edilebilen Kişisel Haklar  74

cc. Zilyetlik Vasıtasıyla Kişisel Hak Sahibinin Durumunun Kuvvetlendirilmesi  75

C. Alacak Hakkı ve Talep Hakkı  75

1. Talep Hakkı  75

2. Alacak Hakkı ve Talep Hakkı Arasındaki İlişki  76

a. Kaynakları Yönünden  77

b. Alacak Hakkının İçeriği Yönünden  77

c. Doğuş Anları Yönünden  77

3. Talep Hakkı Çeşitleri  77

a. Bağımsız Talep Hakları  77

b. Bağımlı Talep Hakları  77

4. Taleplerin Yarışması  78

5. Eksik (Tabii) Borçlar  81

a. Kavram  81

b. Çeşitleri  82

aa. Doğuştan Eksik Borçlar  82

aaa. Kumar ve Bahis Borçları  82

bbb. Evlenmeye Aracılık Sözleşmesinden Doğan Ücret Ödeme Borcu  83

ccc. Ahlaki Vazifeden Doğan Borçlar  83

ddd. Sözleşmeden Doğan Eksik Borçlar  83

bb. Sonradan Eksik Borçlar  84

aaa. Tabii Borç: Zamanaşımına Uğramış Borçlar  84

bbb. Konkordato Dışı Borçlar  85

ccc. İflasının Ertelenmesine Karar Verilmiş Kişinin Borçları  85

II. FER’İ (BAĞLI) HAKLAR  86

III. TALİ (YAN) HAKLAR  87

A. Yenilik Doğuran Haklar  87

1. Kavram  87

2. Çeşitleri  88

a. Konularına Göre  89

aa. Kurucu Yenilik Doğuran Haklar  89

bb. Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar  89

cc. Bozucu Yenilik Doğuran Haklar  89

b. Kullanma Şekline Göre  90

aa. (İradi) Yenilik Doğuran Haklar  90

bb. Yenilik Doğuran Davalar  90

3. Yenilik Doğuran Hakların Ortak Özellikleri  91

B. Def’iler (Karşı Haklar)  92

1. Kavram  92

2. Yenilik Doğuran Haklardan Farkı  93

3. Def’i (Karşı Hak) ile İtiraz Arasındaki Farklar  93

4. Def’i (Karşı Hakkın) Çeşitleri  94

a. Kesin (Sürekli) Def’i – Erteleyici (Sürekli Olmayan) Def’i  94

b. Bağımlı Def’i – Bağımsız Def’i  94

IV. YÖNETİM (TEMSİL) HAKLARI  95

V. ZAMANAŞIMI SÜRESİ, HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE VE SÜRELİ HAK  95

§ 5. BORCUN UNSURLARI: TARAFLARI VE KONUSU (EDİM)

I. BORCUN TARAFLARI  97

A. Alacaklı  97

B. Borçlu  97

II. BORCUN KONUSU: EDİM  97

A. Kavram  97

B. Edimin Geçerlilik Unsurları  98

1. Edim Hukuken Korunan Yarar Olmalı  98

2. Edim Belirli veya En Azından Belirlenebilir Olmalı  98

3. Edim İmkansız, Hukuka, Ahlaka ve Kişilik Hakkına Aykırı Olmamalı  99

C. Edim ve Kazandırma İlişkisi  99

D. Edimin Görünüş Şekilleri: Edim Davranışı ve Edim Sonucu  99

E. Çeşitleri  100

1. Davranış Şekli Bakımından  100

a. Olumlu Edim (Borç)  100

aa. Kişisel Edim  100

bb. Maddi Edim  100

cc. Karma Edim  101

dd. Ayrımın Hukuki Sonuçları  101

aaa. Borcun Sınırını Tayin Bakımından  101

bbb. Edimin Üçüncü Kişi Tarafından İfa Edilip Edilmemesi ve Borçlunun Ölümü Halinde Edim Yükümlülüğünün Mirasçılara Geçmesi Bakımından  101

ccc. Borçlunun İflası Bakımından  102

b. Olumsuz Edim (Olumsuz Borç)  102

aa. Yapmama Edimleri (Yapmama Borcu)  102

bb. Kaçınma (Katlanma) Edimleri (Kaçınma/Katlanma Borcu)  102

2. İfa Süresi Bakımından  103

a. Ani Edimler (Ani Borç)  103

b. Sürekli Edimler (Sürekli Borç)  103

c. Ani Edim ve Sürekli Edimin Ayırım Kriteri  104

d. Ayrımın Hukuki Sonuçları  104

aa. Sözleşmeye Aykırılık ve Sona Erme Bakımından  104

bb. Borçlunun Temerrüdü Bakımından  105

cc. Sona Ermenin Etki Anı Bakımından  105

e. Dönemli Edimler (Dönemli Borç)  105

3. Bölünmelerine Göre  106

a. Bölünebilir Edim (Bölünebilir Borç)  106

b. Bölünemez Edim (Bölünemez Borç)  106

4. Parça ve Çeşit (Cins) Edimleri / (Parça/Çeşit (Cins) Borçları)  106

a. Kavram  106

b. Ayrımın Misli Eşya (Borcu) ve Gayri Misli Eşya (Borcu) ile İlgisi  108

c. Ayrımın Hukuki Sonuçları  108

aa. İfa Sorunu Bakımından  108

bb. Hasar Sorunu Bakımından  109

aaa. Edim Hasarı  109

a’. Çeşit Hasarı  109

b’. Parça Hasarı  109

bbb. Karşı Edim Hasarı  110

5. Edimin Belirlenmesi Yönünden  111

a. Seçimlik Edimler (Seçimlik Borçlar)  111

aa. Kavram  111

bb. Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi  111

aaa. Genel Olarak  111

bbb. Sınırlı Çeşit Borcundan Farkı  112

ccc. Seçimlik Yetkiden Farkı  112

a’. Kavram  112

b’. Hukuki Sonuçları  113

aa’. Seçim Yetkisinin Borçluda Olması Durumunda  113

bb’. Seçim Yetkisinin Alacaklıda Olması Durumunda  114

cc. Hukuki Niteliği  114

dd. Edimlerin İmkansızlaşması  115

aaa. Seçimlik Edimlerden Birinin İmkansızlaşması  115

a’. Kusursuz İmkansızlık  115

aa’. Başlangıçtaki İmkansızlık  115

bb’. Sonraki İmkansızlık  115

b’. Kusurlu Sonraki İmkansızlık  115

aa’. Seçim Hakkı Borçluya Aitse  115

bb’. Seçim Hakkı Alacaklıya Aitse  115

bbb. Seçimlik Edimlerin Hepsinin İmkansızlaşması  116

a’. Başlangıçtaki İmkansızlık  116

b’. Sonraki İmkansızlık  116

aa’. Seçim Hakkının Kullanılmasından Önceki  116

bb’. Seçim Hakkının Kullanılmasından Sonraki  116

§ 6. BORÇ VE SORUMLULUK

I. KAVRAM  117

A. “ İle” Sorumluluk  117

B. “ Den” Sorumluluk  117

1. Dar Anlamda Sorumluluk  117

2. Geniş Anlamda Sorumluluk  117

II. SORUMLULUK HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER  118

A. Kişisel Sorumluluk İlkesi  118

B. Malvarlığı ile Sorumluluk İlkesi  119

C. Sınırsız Sorumluluk İlkesi  119

D. Parasal Değer ile Sorumluluk İlkesi  119

III. MALVARLIĞI İLE SORUMLULUK İLKESİ  120

A. Kural: Borçlunun Malvarlığı ile Sınırsız Sorumluluğu  120

B. İstisna: Sınırlı Sorumluluk  120

1. Eşyayla Sınırlı Sorumluluk  120

a. Belirli Malla Sınırlı Sorumluluk  120

b. Terekeyle Sınırlı Sorumluluk  121

2. Miktarla Sınırlı Sorumluluk  121

IV. SORUMLULUK VE TEMİNAT  122

İkinci Bölüm

BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAKLARI

§ 7. İRADE SERBESTLİĞİ İLKESİ VE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ

I. İRADE SERBESTLİĞİ (MUHTARİYETİ) İLKESİ  125

II. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ İLKESİ  125

A. Genel Olarak  125

B. Sözleşme Kurma Özgürlüğü  125

C. Sözleşmenin Karşı Tarafını Seçme Özgürlüğü  126

D. Şekil Özgürlüğü  126

E. Sözleşmeyi Değiştirme ve Sona Erdirme Özgürlüğü  126

F. İçeriğini (Konusunu ve Hükümlerini Belirleme) Özgürlüğü  126

G. Sözleşmenin Tipini Belirleme Özgürlüğü  127

§ 8. BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAKLARI

I. KANUNDAN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ  129

II. TÜRK BORÇLAR KANUNU’NUN GENEL HÜKÜMLERİN–DE SAYILAN BORÇ İLİŞKİSİNİN TEMEL KAYNAKLARI  129

A. Türk Borçlar Kanunu’nun Genel Hükümlerinde Sayılan Borç İlişkisinin Temel Kaynakları  129

1. Birinci Ayırım: Sözleşmeden Doğan Borç İlişkileri (M. 1 – 48)  129

2. İkinci Ayırım: Haksız Fiillerden Doğan Borç İlişkileri (M. 49 – 76)  130

3. Üçüncü Ayırım: Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri (M. 77 – 82)  130

B. Türk Borçlar Kanunu’nda Özel Hükümlerde Düzenlenen Borç İlişkisinin Diğer Kaynakları  130

1. Temel Kaynak: Vekaletsiz İş Görmeden Doğan Borç İlişkileri  130

2. Özel Kaynaklar: Tipik (İsimli) Sözleşmeler  131

3. Türk Borçlar Kanunu Dışındaki Borç İlişkisinin Diğer Kaynakları  133

a. Türk Medeni Kanunu’nda Düzenlenen Sözleşmeler  133

b. Özel Kanunlarda Düzenlenen Diğer Tipik (İsimli) Sözleşmeler  133

Birinci Ayırım

HUKUKİ İŞLEMDEN (SÖZLEŞMEDEN) DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ

§ 9. HUKUKİ İŞLEM

I. HUKUKİ İŞLEMİN HUKUKİ FİİLLER İÇİNDEKİ YERİ  135

A. Hukuki Olaylar  135

B. Hukuki Fiiller  135

1. Hukuka Aykırı Fiiller  135

2. Hukuka Uygun Fiiller  136

a. İrade Açıklamaları  136

aa. Hukuki İşlemler  136

bb. Hukuki İşlem Benzeri Fiiller  136

cc. Maddi Fiiller  137

b. Görüş (Tasavvur) Açıklamaları  137

c. Duygu (His) Açıklamaları  137

II. HUKUKİ İŞLEM  137

A. Kavram  137

B. İrade Beyanının Hukuki Sonuç İlişkisi  139

C. Hukuki İşlemin Kurucu Unsurları: İrade Beyanı  139

1. Hukuki İşlemle İrade Beyanı Arasındaki İlişki  139

a. Resmi Makamın Fiili  139

b. Real Hukuki İşlem  140

2. İrade Beyanı Kavramı  140

3. İrade Beyanının Yorumlanması  140

4. İrade Beyanının Unsurları  141

a. İrade  141

aa. Fiil İradesi  142

aaa. Genel Olarak  142

bbb. Fiil İradesinden Yoksun İrade Açıklamaları  142

bb. Beyan İradesi  142

aaa. Genel Olarak  142

bbb. Beyan İradesinden Yoksun İrade Açıklamaları  143

cc. Hukuki Sonuç (Hukuki İşlem) İradesi  143

aaa. Genel Olarak  143

bbb. Hukuki Sonuç (Hukuki İşlem) İradesinden Yoksun İrade Açıklamaları  144

b. Beyan  144

aa. Kavram  144

bb. Beyan Çeşitleri  145

aaa. Açık veya Örtülü İrade Beyanı Ayrımı  145

a’. Açık İrade Beyanı  146

b’. Örtülü İrade Beyanı  146

aa’. İradeyi Gösteren Davranışlar  146

bb’. İrade Faaliyeti  147

cc’. Susma  148

aaa’. Genel Olarak  148

bbb’. Susmaya Hukuki Sonuç Bağlanan Haller  148

a’’. Örtülü Kabul  148

b’’. Vekilin Susması  148

c’’. Borcun Üstlenmesinde Alacaklının Susması  148

d’’. Teyit Mektubu  148

aa’’. Genel Olarak  148

bb’’. Türk Borçlar Kanunu’nda Teyit Mektubu  149

cc’’. Türk Ticaret Kanunu’nda Teyit Mektubunda Susma  149

bbb. Varması Gerekli veya Varması Gerekli Olmayan İrade Beyanı  149

a’. Genel Olarak  149

b’. Beyanın Yapılması  150

c’. Beyanın Varması  151

aa’. Genel Olarak  151

bb’. Ulaşmanın Gerçekleştiği An  151

aaa’. Hazır Olanlar Arasında  151

a”. Sözlü Beyanlarda  151

b”. Yazılı Beyanlarda  153

bbb’. Hazır Olmayanlar Arasında  153

a”. Sözlü Beyanlarda  153

b”. Yazılı Beyanlarda  154

D. Hukuki İşlemin Geçerlilik Unsurları  155

1. Kesin Geçerlilik Unsurları  155

2. Dayanılabilir Geçerlilik Unsurları  156

3. Tamamlayıcı (Etkinlik) Unsurları  156

III. HUKUKİ İŞLEM ÇEŞİTLERİ  157

A. İşleme Katılan Kişilerin Sayıları Bakımından  157

1. Tek Taraflı Hukuki İşlemler  157

2. İki veya Çok Taraflı Hukuki İşlemler  158

a. Sözleşmeler  159

b. Kararlar  159

c. Karar ile Sözleşme Arasındaki Farklar  160

B. İşlemin Malvarlığına Yaptığı Etki Bakımından (Kazandırma İşlemi, Borçlandırıcı İşlem ve Tasarruf İşlemi)  161

1. Kazandırma İşlemi  162

a. Kazandırma  162

b. Kazandırma İşlemi  162

2. Kazandırma Çeşitleri  163

3. Kazandırmanın (Kazandırma İşleminin) Hukuki Sebebi  164

a. Hukuki Sebep (Causa) Kavramı  164

b. Hukuki Sebep Çeşitleri  165

aa. İfa Sebebi  165

bb. Alacak veya Kazanma Sebebi  166

aaa. İade Alacağı Sebebi  166

bbb. Rücu Alacağı Sebebi  166

cc. Bağışlama Sebebi  166

dd. Garanti (Teminat) Sebebi  167

ee. Diğer Sebepler  167

4. Kazandırma İşlemi  167

a. Malvarlığı Devri  167

b. Kazandırma İşlemin Sebebe Bağlılığı (İlliliği)  168

5. Borçlandırıcı İşlem ve Tasarruf İşlemi  169

a. Borçlandırıcı İşlem  169

b. Tasarruf İşlemi  170

c. Borçlandırıcı ve Tasarruf İşlemlerinin Etkisi  172

d. Borçlandırıcı İşlemin Tasarruf İşleminden Farkları  173

e. Taşınmaz Mülkiyetine İlişkin Tasarruf  173

f. Tasarruf İşleminin Sebebe Bağlılığı veya Soyutluğu  174

aa. Genel Olarak  174

bb. Uygulama Alanları  175

aaa. Taşınmaz Mülkiyetini Geçiren Tasarruf İşlemleri  175

bbb. Taşınır Mülkiyetini Geçiren Tasarruf İşlemleri  175

ccc. Alacağın Temliki  175

ddd. Kıymetli Evrakta  175

cc. Ayrımın Sonuçları  175

C. İşlemin Sonuçlarını Doğurduğu Ana Göre (Sağlararası Hukuki İşlemler – Ölüme Bağlı Hukuki İşlemler)  176

1. Genel Olarak  176

2. Ayrıma İlişkin Kriterler  177

3. Ölüme Bağlı Tasarrufun Özellikleri  178

a. Şekli Anlamda Mirasbırakana Sıkı Surette Bağlılık Kuralı (Temsil Yasağı)  179

b. Maddi Anlamda Mirasbırakana Sıkı Surette Bağlılık Kuralı  179

§ 10. HUKUKİ İŞLEMİN GEÇERSİZLİĞİ

I. MODERN (ESNEK) GEÇERSİZLİK TEORİSİ  181

II. YOKLUK  183

A. Kavram  183

B. Yokluk Sebepleri  184

III. HÜKÜMSÜZLÜK (GEÇERSİZLİK)  185

A. Kesin Hükümsüzlük (Kesin Geçersizlik)  185

1. Kavram  185

2. Bağlanan Hukuki Sonuçlar  187

a. Yapıldığı Andan İtibaren Geçersiz Olması  187

b. Borcun İfası ile Geçerli Hale Gelmemesi  187

c. Her Zaman İleri Sürülebilmesi  187

d. Hakimin Kendiliğinden Dikkate Alması  187

e. İleri Sürülmesinin Süreye Tabi Olmaması  188

B. Kesin Hükümsüz İşlemin Tahvili (Dönüştürme)  188

1. Kavram  188

2. Koşulları  189

a. Kesin Geçersiz Bir Hukuki İşlem Bulunmalı ve Geçersizlik Kuralının Amacı Tahvile İmkan Tanımalı  189

b. İşlemdeki Geçersizlik İşlem Yapıldığı Anda Taraflarca Bilinmemeli  189

c. Geçersiz İşlem Dönüştürüleceği İşlemin Geçerlilik Unsurlarını İçermeli ve Geçersiz İşlemin Hukuki Sonuçlarından Daha Ağır Sonuçlar Doğurmamalı  190

d. Hukuki İşlemi Oluşturan Beyan(lar)dan, Hukuki İşlemin Geçersiz Olduğunu Bilmeleri Halinde Tahvili Geçerli Sayarak Dönüşecek İşlemi Yapmak İstedikleri Anlaşılmalı  190

3. Uygulama Örnekleri  190

4. Niteliği  191

C. Kesin Hükümsüz İşlemin Düzeltilmesi  192

1. Taraf İradeleriyle (Onama Sözleşmesiyle) Düzeltme  192

2. Dürüstlük Kuralıyla Düzeltme  193

D. Kesin Geçersizlik (Hükümsüzlük) Sebepleri  193

1. Ayırt Etme Gücü Yoksunluğu Sebebiyle İşlem Ehliyetsizliği  194

2. Başlangıçtaki Objektif Kusursuz İmkansızlık  195

3. Hukuka ve Ahlaka Aykırılık  195

4. Muvazaalı (Danışıklı) İşlem  196

5. Geçerlilik Şekline Aykırılık  197

6. Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartta İçerik Denetimine Aykırılık  197

7. Genel İşlem Koşullarında Genel İçerik Denetimine Aykırılık  197

E. Diğer Esnek Geçersizlik Halleri  198

1. Aykırı Davranılan Yasak Kuralının Amacından Dava Taraflarının Sınırlanması  200

a. Şekle Aykırı Sözleşmenin Korunan Taraf Yönünden Geçersizliği  200

b. Kişilik Hakkına Aykırı Sözleşmenin Korunan Taraf Yönünden Geçersizliği  201

c. Haksız Şartları Düzenleyen Tüketici Sözleşmesinin Tüketici Yönünden Geçersizliği  201

d. Genel İşlem Koşullu Sözleşmenin Kapsam Denetimi Sebebiyle Koşulun Yazılmamış Sayılması  202

e. Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun’a Göre Geçersizlik  202

f. Belirli Kişilere Karşı Geçersizlik  203

2. Geçersizlik Hükümlerinin Yürürlüğe Girdiği Anın Değiştirilmesi  203

a. Genel Olarak  203

b. İfa Edilmiş Sürekli Edimli Borç Sözleşmelerinin Geçersizliğinin İleriye Etkili Olması  203

F. Düzeltilebilir Hükümsüzlük (Geçersizlik)  204

1. Kavram  204

a. Onama/Onamama Açıklamasından Önceki Dönemdeki Hukuki Durum  204

b. Onama/Onamama Açıklaması  208

c. Onama Açıklamasından Sonraki Dönemdeki Hukuki Durum  209

aa. Onama/Onamış Sayılma  209

bb. Onamanın Etkisi  209

cc. Hukuki Durum  210

aaa. Onamama  210

bbb. Onamamanın Etkisi  210

ccc. Onamama Hakkının Sınırlandırılması  210

a’. Dürüstlük Kuralına Aykırı Davranışla  210

b’. Karşı Tarafın Yanılanın Arzuladığı Şekliyle Sözleşmeyi İfayı Kabul Etmesiyle  211

dd. Zararın Tazmini  211

aaa. Karşı Tarafın Korkutulanın ve Aldatılanın Uğradığı Zararını Gidermesi  211

bbb. Üçüncü Kişinin Korkutmasında Korkutulanın Karşı Tarafın Zararını Gidermesi  211

ccc. Yanılanın Karşı Tarafının Zararını Gidermesi  211

2. Kesin Hükümsüzlükten Farkı  212

3. Düzeltilebilir Hükümsüzlük Sebepleri: İrade Bozuklukları  212

G. Askıda Hükümsüzlük (Geçersizlik)  213

1. Kavram  213

2. Askıda Hükümsüzlük Sebepleri  213

a. Sınırlı Ehliyetsizlerin İşlemleri  213

b. Yetkisiz Temsilcinin İşlemleri  213

c. Resmi Makamın Fiili  214

d. Erteleyici Koşula Bağlı İşlemler  214

e. Tasarruf Yetkisi Bulunmaksızın Yapılan Tasarruf İşlemleri  214

§ 11. TEK TARAFLI HUKUKİ İŞLEMDEN DOĞAN BORÇLAR:

DUYURU YOLUYLA ÖDÜL SÖZÜ VERME

I. TEK TARAFLI HUKUKİ İŞLEMDEN DOĞAN BORÇLAR  215

II. DUYURU YOLUYLA ÖDÜL VERME  215

A. Terim  215

B. Duyuru Yoluyla Ödül Sözü Verme Kavramı  215

C. Duyuru Yoluyla Ödül Sözü Vermenin Hukuki Niteliği  216

1. Tek Taraflı Hukuki İşlem Görüşü  216

2. Öneri Görüşü  216

D. Duyuru Yoluyla Ödül Sözü Verme Çeşitleri  217

1. Duyuru Yoluyla Ödül Sözü Verme  217

2. Ödüllü Yarışma  217

a. Kavram  217

b. Ödüle Hak Kazanma  218

aa. Ödüllü Yarışma Duyurusu Yapılması  218

bb. Başvurunun Yapılması ve Yarışma Konusu Edimin Yerine Getirilmesi  218

cc. Yarışma Konusunun Edimi En İyi Kimin Yerine Getirdiğinin Belirlenmesi  218

3. Niteliği  219

E. Duyuru Yoluyla Ödül Sözü Vermenin Unsurları  220

1. Kamuya Duyuru Yapılmış Olmalı  220

2. Duyuruda Bir Edimin Yerine Getirilmesi Gerektiği Belirtilmeli  220

3. Edimi Yerine Getirene Ödül Sözü Verilmeli  221

F. Duyuru Yoluyla Ödül Sözü Vermenin Sonuçları  222

G. Ödül Sözünden Cayma veya Sonucun Engellenmesi  224

§ 12. SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİ

I. SÖZLEŞME DAVRANIŞLARI  227

II. SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİ ANLAŞMALARI  227

III. SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİNİN GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ  228

A. Sözleşme Kurma Sözleşmeleri  228

1. Sözleşme Kurma Hakkı Veren Sözleşmeler (Opsiyon Sözleşmeleri)  228

2. Sözleşme Kurma Yükümlülüğü Yükleyen Sözleşmeler (Ön Sözleşmeler)  229

B. Sözleşmenin Hükümlerini Belirleyen Sözleşmeler (Çerçeve Sözleşmeler)  230

C. Sözleşme Görüşmeleri Anlaşmaları  231

1. Kavram  231

2. Görünüm Şekilleri  231

a. Niyet Mektubu  231

b. Centilmenlik Anlaşması  232

3. Sözleşme Görüşmeleri Anlaşmalarının Konuları  232

a. Sözleşmeyi Görüşme Anlaşması  232

b. Sözleşme Görüşme Düzenine İlişkin Anlaşma  233

c. Üçüncü Kişilerle Görüşmeme Anlaşması  233

d. Bilgi ve Belge Verme Anlaşması  233

e. Karşı Tarafın İncelemesine Katlanma Anlaşması  233

f. Gizlilik Anlaşması  233

g. Sözleşme Tasarısı Anlaşması  233

D. Sözleşme Benzeri Talepler  234

1. Dürüstlük İlkesi  234

2. Güven İlkesi  235

a. Güven Kavramı  235

b. Davranış İlişkisi  236

c. Güven İlişkisi ve Davranışa Güven İlkesi  237

d. Görünüşe Güven İlkesi  238

e. Güven İlişkisinden Doğan Borç İlişkisi  239

aa. Kavram  239

bb. Niteliği  240

cc. Unsurları  240

aaa. Taraflar Arasında Güvene Dayanan Özel Bir Bağlılık Söz Konusu Olmalı (Güven İlişkisi)  240

bbb. Zarar Veren Davranışlarıyla Zarar Görende Korunmaya Değer Bir Güven Oluşturmalı  242

ccc. Zarar Gören Oluşturulan Güvende Dürüstlük İlkesine Aykırı Olarak Düş Kırıklığına Uğramalı  243

ddd. Diğer Unsurlar: Kusur, Zarar ve Uygun İlliyet Bağı  243

dd. Uygulanacak Hükümler  244

ee. Uygulama Örnekleri  245

aaa. Referans Mektupları  245

bbb. Uzmanların Sorumluluğu  245

ccc. Şirketler Topluluğunda Hakim Şirketin Sorumluluğu  246

f. Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Kusurlu Sorumluluk (culpa in contrahendo)  248

aa. Kavram  248

bb. Unsurları  249

aaa. Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Yükümlülüklere Aykırılık  249

a’. Sözleşme Görüşmeleri  249

b’. Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Özen Yükümlülükleri  250

aa’. Genel Olarak  250

bb’. Ciddi Sözleşme Kurma Davranışlarında Bulunma Yükümlülüğü  251

cc’. Açıklama ve Bilgi Verme Yükümlülüğü  252

dd’. Saygı Gösterme Yükümlülüğü  252

ee’. Sözleşme Dışı Kişi ve Malvarlığı Değerlerini Koruma Yükümlülüğü  253

bbb. Davranışta Bulunanın Karşı Tarafın Zararına Sebep Olması  253

ccc. Zarar Verenin Kusurlu Olması  254

ddd. Uygun İlliyet Bağı Bulunmalı  255

cc. Yasal Dayanağı  255

dd. Hukuki Niteliği ve Uygulanacak Hükümler  255

aaa. Sözleşme İlişkisi Görüşü  255

bbb. Haksız Fiil İlişkisi Görüşü  257

ccc. Kendine Özgü Borç İlişkisi Görüşü  257

g. Sözleşme Görüşmelerinde Üçüncü Kişilerin Sorumluluğu  258

h. Üçüncü Kişiyi Koruyucu Etkili Sözleşme  260

ı. Diğer Sözleşme Benzeri Talepler  261

aa. Fiili Borç İlişkisi  261

bb. Uygulama Alanı  263

aaa. Geçersiz Sürekli Borç İlişkilerinden Doğan Borç İlişkisi  263

bbb. Geçersiz Koruyucu Sözleşmelerden Doğan (Koruyucu) Fiili Borç İlişkisi  263

ccc. Toplumsal (Sosyal) Tipik Davranışlardan Doğan Borç İlişkisi  264

i. Koruma Yükümünden Doğan Borç İlişkisi  265

j. Gerçek Vekaletsiz İşgörme  266

aa. Kavram  266

bb. Unsurları  267

aaa. Vekalet Sözleşmesinin Bulunmaması  267

bbb. Yabancı İş (İşlem)  267

ccc. Yabancı İşi (İşlemi) Yürütme İradesi  267

ddd. İşsahibi İşi Açıkça veya Örtülü Olarak Yasaklamamış Olmalı  268

cc. Hüküm ve Sonuçları  268

aaa. İşgörenin Hukuki Durumu  268

bbb. İşgörenin Hak ve Borçları  268

a’. İşsahibinin Yararına ve Varsayılan İradeye Uygun İş (İşlemden) Sorumluluk  268

b’. Özensizlikten Sorumluluk  269

c’. Beklenmedik Halden Sorumluluk  269

d’. İşgörenin Sözleşme Ehliyetsizliği Halinde Sorumluluğu  269

k. Hatır İlişkileri  269

IV. SÖZLEŞME GÖRÜŞMELERİNİN SONA ERMESİ  269

A. Sözleşme Görüşmelerinin Kesilmesi ile Sona Erme  270

B. Sözleşmenin Kurulmasıyla Sona Erme  270

1. TBK. m. 2/I Karinesi  270

2. TBK. m. 17/I Karinesi  270

§ 13. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇ İLİŞKİLERİ

I. SÖZLEŞME KAVRAMI  271

A. Genel Olarak  271

B. Kavram  271

C. Sözleşmenin Özelliği  272

1. Sözleşmenin Hukuki İşlem Niteliği  272

2. Sözleşmenin Hukuki İlişki Olması  273

II. SÖZLEŞME ÇEŞİTLERİ  273

A. Hukuki Sonuçlarına Göre Sözleşme Çeşitleri  274

1. Borçlandırıcı Sözleşmeler  274

2. Tasarruf Sözleşmeleri  274

a. Genel Olarak  274

b. Elden Sözleşmeler  275

aa. Kavram  275

bb. Hukuki Niteliği  275

cc. Şekil  276

dd. Konusu  276

B. Kanunda Düzenlenmiş Olmalarına Göre Sözleşme Çeşitleri  276

1. Kanun Tarafından Düzenlenen (Tipik, İsimli) Sözleşmeler  276

2. Kanun Tarafından Düzenlenmeyen (Atipik, İsimsiz) Sözleşmeler  277

a. Birleşik Sözleşmeler  277

b. Karma Sözleşmeler  278

c. Kendine Özgü Yapısı Olan (sui generis) Sözleşmeler  279

C. Edim İlişkisine Göre Sözleşme Çeşitleri  281

1. Bir Taraflı (Bir Tarafa) Borç Yükleyen Sözleşmeler  281

2. İki Taraflı (İki Tarafa Borç Yükleyen) Sözleşmeler  281

a. Karşılıklı (Tam İki Tarafa) Borç Yükleyen Sözleşmeler  282

b. Eksik İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler  283

§ 14. SÖZLEŞMENİN KURULMASI

I. GENEL OLARAK  285

II. SÖZLEŞMENİN TARAFLARI  285

A. Genel Olarak  285

B. Tarafların Ehliyeti  285

1. Hak Ehliyeti  285

2. Sözleşme Ehliyeti  286

III. İRADE BEYANLARININ BİRBİRİNE UYGUN OLMASI  286

A. Uygunluk ve Uygunsuzluk Kavramları  286

1. Uygunluk  286

a. Fiili Uygunluk  287

b. Varsayımsal Uygunluk  287

2. Uygunsuzluk  288

B. İrade Beyanlarının Birbirine Uygunluğu  288

1. Genel Olarak  288

2. İrade Beyanlarının Anlamlandırılması: Yorum  289

a. Anlamlandırma: Yorum  289

b. Anlamlandırma (Yorum) Teorileri  290

aa. İrade Teorisi  290

bb. Beyan Teorisi  291

aaa. Sübjektif Beyan Teorisi (Anlam Verme Teorisi)  291

bbb. Objektif Beyan Teorisi (Klasik Güven Teorisi)  292

cc. Modern Güven Teorisi  293

dd. Değerlendirme  293

3. İradelerin Uygunluğu ile İrade Bozukluğu Arasındaki İlişki  295

4. İrade Beyanlarının Birbirine Uygunluğunun Kapsamı  297

a. Uygunluğun Kapsamı  297

aa. Esaslı Noktalar  298

aaa. Objektif Esaslı Noktalar  298

bbb. Sübjektif Esaslı Noktalar  299

bb. İkinci Derecedeki Noktalar  300

aaa. Genel Olarak  300

bbb. Objektif İkinci Derecedeki Noktalar  301

ccc. Sübjektif İkinci Derecedeki Noktalar  301

a’. Kavram  301

b’. Sözleşmedeki Boşluğun Doldurulması  301

IV. İRADE BEYANLARININ KARŞILIKLI OLMASI  303

A. Öneri  303

1. Terim  303

2. Öneri Kavramı  303

3. Öneri Unsurları  303

a. Öneri Sözleşmeyi Kurabilecek Nitelikte Olmalı  303

aa. Sözleşmenin Objektif ve Sübjektif Yönden Esaslı Noktalarını Kapsamalı  303

bb. Esaslı Noktalar Tayin Edilebilir Olmalı  303

b. Öneri Kesin ve Bağlayıcı Olmalı  304

4. Önerinin Hukuki Niteliği  304

5. Önerinin Özellikleri  305

a. Sözleşmeyi Kuran İrade Beyanlarından Zaman İtibarı ile Önce Yapılan Olmalı  305

b. Öneri Karşı Tarafa Ulaşmalı  305

6. Öneri Sayılan İrade Açıklamaları  305

a. Genel Olarak  305

b. Herkese Açık Öneri  308

aa. Herkese Açık Öneri Bulunmalı  308

aaa. Fiyatını Göstererek, Tarife Fiyat Listesi ve Benzerlerinin Gönderilmesi  308

bbb. Fiyatını Göstererek Mal Sergilemek  308

bb. İrade Davranışın Açıkça ve Kolaylıkla Öneriye Davet Olduğu Anlaşılmamalı  309

c. Tüketici Sözleşmesinde Herkese Açık Öneri  310

d. Otomatlarda Herkese Açık Öneri  310

e. Kendin Alda (Self Serviste) Herkese Açık Öneri  311

7. Önerinin Şekli  312

8. Elektronik Ortamda Öneri  312

a. Genel Olarak  312

b. Elektronik Sözleşme  312

B. Bağlayıcı Olmayan Öneri: Öneriye Davet  313

1. Terim  313

2. Öneriye Davet Kavramı  314

a. Sözleşmenin Esaslı Unsurlarında Eksiklik  314

b. Bağlayıcı Olmama  315

3. Öneriye Davet Sayılmayan Haller  316

a. Ismarlanmayan Şeyin Gönderilmesi  316

aa. Genel Olarak  316

bb. Niteliği  317

cc. Şartları  317

aaa. Şey Kavramı  317

bbb. Ismarlanmamış Şey  318

ccc. Ismarlanmamış Şeyin Gönderilmesi  318

dd. Sonuçları  318

aaa. Genel Olarak  318

bbb. Gönderilenin Bir Yükümlülük Altına Girmemesi  319

ccc. Gönderilenin Bilgi Verme Yükümlülüğü  320

b. Arttırmalı ve Eksiltmeli Sözleşmeler  320

4. Önerinin Hüküm ve Sonuçları  321

a. Önerinin Bağlayıcı Olması  321

b. Öneriyle Bağlılık Süresi  321

aa. Süreli Öneride Bağlılık Süresi  321

bb. Süresiz Öneride Bağlılık Süresi  323

aaa. Hazırlar Arasındaki Süresiz Öneri  323

bbb. Hazır Olmayanlar Arasındaki Süresiz Öneri  325

a’. Genel Kural  325

b’. Önerinin Karşı Tarafa Geç Ulaşması  326

c’. Zamanında Gönderilen Kabulün Geç Ulaşması  326

aa’. Genel Olarak  326

bb’. Unsurları  327

aaa’.Zamanında Gönderilen Kabul Beyanının Önerene Geç Ulaşması  327

bbb’. Önerenin Zamanında ve Düzenli Kabul Beyanı Olduğunu Bilmesi veya Bilebilecek Durumda Olması  327

ccc’. Önerenin Kabulle Bağlı Olmadığı Bildirimi  327

cc’. Sonuçları  328

5. Açık veya Örtülü Öneri  328

a. Açık Öneri  329

b.Örtülü Öneri  329

aa. İradeyi Gösteren Davranışlar  329

bb. İrade Faaliyeti  329

cc. Susma  329

6. Önerinin Geri Alınması  329

a. Genel Olarak  329

b. Önerenin Geri Alınabileceği Durumlar  330

aa. Öneri Hazır Olanlar Arasında  330

bb. Öneri Hazır Olmayanlar Arasında  330

cc. Önerenin veya Karşı Tarafın Ölmesi veya Ehliyetini Kaybetmesi  330

7. Önerinin Reddi  331

C. Önerinin Kabulü  331

1. Kabul Kavramı  331

2. Kabulün Hukuki Niteliği  332

3. Kabulün Şekli  333

4. Açık ve Örtülü Kabul  333

a. Açık Kabul  333

b. Örtülü Kabul  333

aa. İradeyi Gösteren Davranışlar  334

bb. İrade Faaliyeti  334

cc. Susma  334

aaa. Genel Olarak  334

bbb. Susmanın Kabul Sayıldığı Haller  335

a’. Örtülü Kabul: İşin Özelliği ve Durumun Gereği Olarak Susmanın Kabul Teşkil Etmesi  335

b’. Kanun Gereği Susmaya Sonuç Bağlanan Haller  336

aa’. Vekilin Susması  336

bb’. Borcun Üstlenilmesinde Alacaklının Susması  336

c’. Teyit Mektubu  336

aa’. Genel Olarak  336

bb’. Teyit Mektubunun Niteliği  337

cc’. Ticaret Hukukunda Teyit Mektubuna Susma  338

5. Kabulün Geri Alınması  338

6. Kabulün Hüküm ve Sonuçları  338

V. SÖZLEŞMENİN KURULDUĞU AN  339

A. Sözleşmenin Kurulduğu Anı Açıklayan Teoriler  339

1. Beyan (Açıklama) Teorisi  339

2. Gönderme Teorisi  339

3. Ulaşma (Varma) Teorisi  339

4. Öğrenme Teorisi  339

B. Türk Borçlar Kanunu’nun Kabul Ettiği Sözleşmenin Kurulma Anı  339

1. Hazır Olanlar Arasındaki Sözleşmenin Kurulma Anı  339

2. Hazır Olmayanlar Arasındaki Sözleşmenin Kurulma Anı  340

3. Susma Halinde Sözleşmenin Kurulma Anı  340

VI. SÖZLEŞMENİN HÜKÜM VE SONUÇLARINI MEYDANA GETİRDİĞİ AN  341

A. Hazır Olanlar Arasında Kurulan Sözleşmenin Hüküm Anı  341

B. Hazır Olmayanlar Arasında Kurulan Sözleşmenin Hüküm Anı  341

1. Kabul Durumunda  341

2. Susmayla Kabul Durumunda  342

§ 15. İRADE İLE BEYANIN UYGUNSUZLUĞU

I. BEYANIN İRADEYE UYGUNSUZLUĞU  343

II. ZİHNİ KAYIT  343

III. CİDDİ OLMAYAN BEYAN (LATİFE BEYANI)  344

IV. MUVAZAALI İŞLEM (DANIŞIKLI İŞLEM)  345

A. Terim  345

B. Kavram  345

C. Unsurları  346

1. Görünürdeki Sözleşme  346

2. Muvazaa Anlaşması (Danışıklı İşlem)  347

3. Aldatma Kastı  348

D. Çeşitleri  348

1. Basit Muvazaa  348

2. Nitelikli Muvazaa  348

a. Kavram  348

b. Çeşitleri  349

aa. Sözleşmenin Niteliğinde (Tam) Muvazaa  349

bb. Sözleşmenin Konusunda veya Şartlarında (Kısmi) Muvazaa  349

cc. Tarafların Şahsında Muvazaa  350

E. Yaptırımı  351

1. Kural: Görünürdeki Sözleşmenin Hükümsüzlüğü  351

a. Genel Olarak  351

b. Geçersizliğin Niteliği: Kesin (Geçersizlik) Hükümsüzlük  352

c. Kısmi Muvazaa  353

2. Gizli Sözleşmenin Geçerliliği  354

3. Üçüncü Kişilere Karşı İleri Sürülmesi  356

a. Alacak Hakkını İyiniyetle Yazılı Borç Tanımasına Dayanarak İktisap Eden Kimsenin Korunması  356

aa. Genel Olarak  356

bb. Şartları  356

b. Tapu Sicilindeki Kayda İyiniyetle Güvenerek Ayni Hak İktisap Eden Kimsenin Korunması  357

c. Dürüstlük Kuralının Aykırılığı (Şekil Eksikliğini) Gidermesi  357

F. Muvazaanın İspatı  357

1. Üçüncü Kişiler Yönünden  357

2. Taraflar Yönünden  358

G. Muris Muvazaası  358

H. İnançlı İşlemle Muvazaalı İşlemin Karşılaştırması  361

1. İnançlı İşlem Kavramı  361

2. İnançlı İşlemin Unsurları  361

a. İnançlı Devir Anlaşması  362

b. İnanç Sözleşmesi  362

aa. Kavram  362

bb. Konusu  362

3. İnançlı İşleminin Sebebi: İnanç Sebebi  363

4. İnançlı İşlem Çeşitleri  363

a. Saf (İşgörme) İnançlı İşlemler  363

b. Karma (Teminat) İnançlı İşlemler  364

5. İnançlı İşlemin Şekli  364

6. İnançlı İşlemin Hukuki Niteliği  365

7. İnançlı İşlemde Güvenin Korunması  366

8. İnançlı İşlemin Muvazaalı Sözleşmeden Ayrılması  367

9. İnançlı İşlemin Muvazaalı Sözleşmeye Benzeyen Yönleri  368

10. İnançlı İşlemin Muvazaalı İşlemden Farkları  368

I. Namı Müstear ile Muvazaanın Karşılaştırılması  369

1. Namı Müstear Kavramı  369

2. Namı Müstearın Hukuki Niteliği  369

3. Namı Müstear ile Muvazaanın Farkları  370

J. Kanuna Karşı Hile ile Muvazaanın Karşılaştırılması  370

1. Kanuna Karşı Hile Kavramı  370

2. Kanuna Karşı Hilenin Unsurları  371

a. Bir Hukuki İşlemin Yapılması Emredici Bir Hukuk Kuralıyla Yasaklanmış Olmalı  371

b. Kanunun İzin Verdiği Başka Bir Nitelikte Hukuki İşlem Yapılması  371

c. Tarafların Yaptıkları Hukuki İşlemin Yasaklanan İşlemin Doğuracağı Sonucu (Amacı) Meydana Getirmeye Elverişli Olması  371

3. Kanuna Karşı Hilenin Sonuçları  372

4. Kanuna Karşı Hilenin Muvazaadan Farkı  372

V. İRADE BOZUKLUKLARI  373

A. Genel Olarak  373

B. Yanılma (Hata)  373

1. Terim  373

2. Kavram  373

3. Esaslı Yanılma – Esaslı Olmayan Yanılma  374

a. Genel Olarak  374

b. Esaslı Yanılma  374

aa. Genel Olarak  374

bb. Esaslı Yanılma Halleri  375

aaa. Açıklamada (Beyanda) Yanılma  375

a’. Genel Olarak  375

b’. Ortaya Çıkış Şekilleri  376

aa’. Beyan Eyleminde Yanılma  376

bb’. Beyanın Anlamında (İçeriğinde) Yanılma  376

c’. Esaslı Sayılan Açıklamada Yanılma  377

aa’. Kavram  377

bb’. Çeşitleri  377

aaa’. Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma  377

bbb’. Sözleşmenin Konusunda Yanılma  378

ccc’. Sözleşmenin Karşı Tarafının Kimliğinde Yanılma  378

ddd’. Sözleşmenin Karşı Tarafının Özelliklerinde Yanılma  379

eee’. Miktarda Yanılma  379

a’’. Genel Olarak  379

b’’. Adi Hesap Yanılması  380

bbb. Esaslı Sayılan Saik Yanılması (Temel Yanılması)  381

a’. Genel Olarak  381

b’. Saikte Yanılma  382

aa’. Saikte Yanılma Çeşitleri  384

aaa’. Hukuki Nitelikte Yanılma  384

bbb’. Maddi Nitelikte Yanılma  384

bb’. Saikte Yanılmanın Şartları  386

aaa’. Subjektif Unsur  386

bbb’. Objektif Unsur  386

c’. Satış Sözleşmesinde Ayıba Karşı Garanti Sözleşmesinden Doğan Taleplerle Temel Yanılmasından Doğan Taleplerin Yarışması  387

ccc. İletmede Yanılma  388

a’. Aracıda Yanılma  388

b’. Bir Aracı Tarafından Yanlış İletmeyle Yanılma  388

4. Sonuçları  388

a. Sözleşmeye Etkisi  388

aa. Yanılanın Sözleşmeyle Bağlı Olmaması  389

bb. Sözleşmenin Geçersizliği  389

cc. Yanılanın Sözleşmeyi Onama veya Onamama Hakkı  390

aaa. Genel Olarak  390

bbb. Yanılanın Onamış Sayılması  391

ccc. Onamama Hakkının Sınırlandırılması  391

a’. Dürüstlük Kuralına Aykırı Davranışla  391

b’. Karşı Tarafın Yanılanın Arzuladığı Şekliyle Sözleşmeyi İfayı Kabul Etmesiyle  391

b. Tazminat: Yanılanın Karşı Tarafın Uğradığı Olumsuz Zararın Tazmini  392

aa. Genel Olarak  392

bb. Şartları  392

aaa. Yanılma Fiilinin Kusurlu Olması  392

bbb. Karşı Tarafın Bilmemesi veya Bilmesi Gerekmemesi  392

ccc. Yanılma Fiilinden Zarar Doğmalı  393

a’. Olumsuz Zarar  393

b’. Hakkaniyet Tazminatı  394

c’. Tazminatın Sınırı: İfadan Beklenen Yarar  395

ddd. Uygun İlliyet Bağı  395

cc. Niteliği  395

C. Aldatma (Hile)  396

1. Genel Olarak  396

2. Terim  396

3. Kavram  396

4. Şartları  397

a. Aldatma Fiili  397

aa. Olumlu veya Olumsuz Aldatma Fiili  397

aaa. Olumlu Aldatma Fiili  397

bbb. Olumsuz Aldatma Fiili  397

bb. Aldatma Davranışı Karşı Sözleşen veya Onun Yardımından Yararlandığı Üçüncü Bir Kişi Tarafından Yapılmış Olmalı  399

aaa. Genel Olarak  399

bbb. Üçüncü Kişinin Aldatması  399

cc. Aldatma Fiilinin Saik Yanılması Niteliğinde Olması  400

b. Aldatma Kastı  400

c. Aldatma Hukuka Aykırı Olmalı  401

aa. Asli Aldatma  401

bb. Yan Aldatma  401

d. Uygun İlliyet Bağı: Sözleşme Aldatmanın Etkisiyle Kurulmalı  401

5. Sonuçları  401

a. Aldatmanın Sözleşmeye Etkisi  402

aa. Aldatmanın Sözleşmeyle Bağlı Olmaması  402

bb. Sözleşmenin Geçersizliği  402

cc. Aldatmanın Sözleşmeyi Onama veya Onamaması  402

aaa. Genel Olarak  402

bbb. Aldananın Onama/Onamama Hakkı  403

ccc. Aldananın Onamış Sayılması  403

ddd. Onamama Hakkının Sınırlandırılması (Dürüstlük Kuralına Aykırı Davranışla)  403

b. Tazminat: Aldatılanın Uğradığı Olumsuz Zararın Tazmini  404

D. Korkutma (İkrah)  405

1. Terim  405

2. Kavram  405

3. Şartları  405

a. Korkutma Fiili  405

aa. Genel Olarak  406

bb. Üçüncü Kişinin Korkutması  406

b. Korkutmanın Tehlike Doğurması  407

aa. Korkutma Fiilinde Sözleşmeyi Yapan Kişiye veya Yakınlarına Yönelik Bir Tehlike Söz Konusu Olmalı  407

bb. Tehlike Kişilik Hakkına ve Malvarlığına Yönelik Olmalı  407

cc. Tehlike Ağır ve Yakın Zamanda Meydana Gelebilecek Nitelikte Olmalı  408

c. Korkutma Kastı Bulunmalı  408

d. Korkutulanın İçinde Bulunduğu Durum Bakımından Tehlikenin Doğduğuna İnanmakta Haklı Olmalı  408

e. Korkutma Hukuka Aykırı Olmalı  409

f. Uygun İlliyet Bağı: Sözleşme Korkutmanın Etkisiyle Kurulmalı  410

4. Sonuçları  410

a. Sözleşmeye Etkisi  410

aa. Korkutulanın Sözleşmeyle Bağlı Olmaması  410

bb. Sözleşmenin Geçersizliği  411

cc. Korkutulanın Sözleşmeyi Onama veya Onamaması  411

aaa. Genel Olarak  411

bbb. Korkutulanın Onama/Onamama Hakkı  411

ccc. Korkutulanın Onamış Sayılması  412

ddd. Onamama Hakkının Sınırlandırılması (Dürüstlük Kuralına Aykırı Davranışla)  412

b. Tazminat  412

aa. Korkutulanın Uğradığı Olumsuz Zararın Tazmini  412

bb. Korkutulanın Üçüncü Kişinin Korkutmasında Karşı Tarafın Hakkaniyet Zararını Tazmini  413

§ 16. AŞIRI YARARLANMA (GABİN)

I. TERİM  415

II. KAVRAM  415

III. NİTELİĞİ  415

IV. ŞARTLARI  417

A. Objektif Unsur: Sözleşmede Karşı Edimler Arasında Açık Oransızlık Olması  417

B. Subjektif Unsur  418

1. Edimlerdeki Oransızlığın Gerçekleşeceği Haller  419

a. Zarar Görenin Zor Durumda Kalması (Müzayaka) Hali  419

b. Zarar Görenin Düşüncesizliği (Hafiflik)  420

c. Zarar Görenin Deneyimsizliği (Tecrübesizlik)  420

C. Sömürme (Yararlanma) Kastı  421

V. YAPTIRIMI  421

A. Genel Olarak  421

B. Sözleşmenin Geçerli Olması  421

C. Sömürülenin Seçimlik Hakkı  422

1. İptal Hakkı  424

a. Genel Olarak  424

b. Edimlerin Geri Verilmesi  424

2. Kısmi İptal Hakkı: Edimler Arasındaki Oransızlığın Giderilmesini Talep Hakkı  425

D. Zarar Görenin Zararının Tazmini  427

E. Hakkın Kullanılabileceği Süre  427

§ 17. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ

I. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI  429

II. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ  429

III. SÖZLEŞME KURMA VEYA KURMAMA ÖZGÜRLÜĞÜ  429

A. Kanundan Doğan Sözleşme Kurma Zorunluluğu  430

1. Özel Hukuk Kökenli Kanunlardan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu  430

a. Açık Bir Kanun Hükmünün Sözleşme Yapma Zorunluluğunu Düzenlemesi  430

b. Özel Hukuktan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu  431

2. Kamu Hukuku Kökenli Kanunlardan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu  434

a. Açık Bir Kanun Hükmünün Sözleşme Yapma Zorunluluğunu Düzenlemesi  434

b. Kamu Hukukundan Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu  434

B. Hukuki İşlemden Doğan Sözleşme Yapma Zorunluluğu: Önsözleşme  435

1. Terim  435

2. Kavram  435

3. Şartları  437

a. Önsözleşme Borçlandırıcı Sözleşmeye İlişkin Olmalı  437

b. Asıl Sözleşmenin Konusu Yeter Derecede Belirli veya Belirlenebilir Olmalı  437

c. Önsözleşme Asıl Sözleşmenin Bağlı Tutulduğu Şekle Uygun Olarak Yapılmalı  437

d. Önsözleşmede Borçlu Asıl Sözleşmeyi Kurma Yükümü Altına Girmeli  437

aa. Alacak Hakkından Doğan Talep Hakkının Kullanımıyla  438

bb. Opsiyon Hakkının Kullanımıyla  438

4. Sonuçları  439

IV. SÖZLEŞMENİN İÇERİĞİNİ DÜZENLEME ÖZGÜRLÜĞÜ  441

A. Sözleşme İçeriğinde Borcun Sebebinin Belirlenmesi  442

1. Genel Olarak  442

2. Borç Tanıması  443

a. Terim  443

b. Kavram  444

c. Şartları  445

aa. Bir Sözleşme Bulunmalı  445

bb. Sözleşmede Borç Tanımanın Sebebi Gösterilmemeli  446

d. Niteliği  446

aa. İspat Soyutluğu Görüşü  446

bb. Alacak Hakkı Kuran Görüş  446

cc. Niteliğe Bağlanan Sonuçlar  447

e. Şekli  449

f. Çeşitleri  449

g. Üçüncü Kişilere Muvazaa Savunmasında Bulunulamaması  450

V. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLARI  450

A. Genel Olarak  450

B. Sözleşme Özgürlüğünü Sınırlayan Haller  452

1. Geniş Anlamıyla Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırılık  452

a. Dar Anlamıyla Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırılık  453

b. Yasaklayıcı Kurallara Aykırılık  455

2. Ahlaka, Kamu Düzenine ve Kişilik Hakkına Aykırılık  456

a. Ahlaka Aykırılık  456

aa. Kavram  456

bb. Görünüş Biçimleri  457

b. Kamu Düzenine Aykırılık  458

c. Kişilik Hakkına Aykırılık  459

3. Konusu Başlangıçta Kusursuz İmkansız Olan Sözleşmeler  463

C. Yaptırımı: Kesin Hükümsüzlük  464

D. Kısmi Kesin Hükümsüzlük  465

1. Kural: Geçerli Hükümlerle Sözleşmenin Bağlayıcılığı  465

a. Genel Olarak  465

b. Unsurları  465

aa. Sözleşme Hükümlerinin Bölünebilir Olması  465

bb. Geçersiz Hükümler Olmaksızın Sözleşmenin Yapılmayacağının Açıkça Anlaşılamaması  466

c. Çeşitleri  467

aa. Basit Kısmi Hükümsüzlük  467

bb. Değiştirilmiş Kısmi Hükümsüzlük  467

cc. Basit – Değiştirilmiş Kısmi Kesin Hükümsüzlük Arasındaki Farklar  468

dd. Borç İlişkisine Uygulanacak Hükmün Belirlenmesi  468

ee. Genişletilmiş Kısmi Hükümsüzlük  468

2. İstisna: Sözleşmenin Tamamının Hükümsüzlüğü  469

a. Objektif Varsayımsal İrade Görüşü  469

b. İki Aşamalı İnceleme Görüşü  469

§ 18. GENEL İŞLEM KOŞULLARI

I. GENEL OLARAK  471

A. Terim  471

B. GİK’nın Fonksiyonları  471

C. Bireysel Sözleşmeden Standart Sözleşmeye Geçiş  471

D. İdari ve Yargısal Denetim  472

E. TBK’nın Genel Hükümleri ile Yargısal Denetim  474

F. GİK’ya İlişkin Hükümlerin Niteliği  476

G. Yasal Düzenlemenin Amacı  476

H. GİK. ve Haksız Şartın Yasal Düzenlemesi  477

II. KONUSU  479

III. UYGULAMA ALANI  480

A. GİK’nın Tüketici Standart Sözleşmelerine Uygulanması  482

B. GİK’nın Ticari Standart Sözleşmelere Uygulanmaması  483

1. Genel Olarak  483

2. Sözleşme Taraflarının Gik. Hükümlerinin Çatışması (Battle of Forms)  486

C. Katılmalı (İltihaki) Sözleşmelere Uygulanması  487

IV. YARGISAL DENETİM AŞAMALARI  489

A. GİK. Kavramı (Ön Kontrol Aşaması)  490

1. Önceden Hazırlanmış Olma  490

2. Düzenleyen Tarafından Hazırlanma  490

a. Genel Olarak  490

b. Sunuş Biçiminin / Bulunduğu Yerin / Kapsamın / Yazı Türü ve Şeklinin Önemli Olmaması  491

3. Birden Fazla Sözleşme İçin Hazırlanma  491

a. Genel Olarak  491

b. Metinlerin Özdeş Olmamasının Önemli Olmaması  492

c. Sözleşmeye Konulan Kayıtların Tartışılarak Kabul Edildiğinin Beyan Edilmesinin Önemli Olmaması  493

B. GİK’nın Sözleşme Kapsamına Girmesi (Kapsam Denetimi)  494

1. Genel Kapsam Denetimi  494

a. Dahil Olma (İlişkilendirme) Denetimi  495

aa. Düzenleyenin Karşı Tarafa GİK. Hakkında Açıkça Bilgi Vermesi  496

bb. Düzenleyenin Karşı Tarafa GİK’nın İçeriğini Öğrenme İmkanını Sağlaması  497

b. Yürürlük Denetimi  498

aa. Genel Olarak  499

bb. Karşı Tarafın Genel İşlem Koşullarını Kabul Etmesi  499

aaa. Tam Bilinçli Kabul (Benimseme)  499

a’. Açık Olarak Benimseme  500

b’. Örtülü Olarak Benimseme  500

bbb. Global (Genel) Kabul (Benimseme)  501

c. Özel Kapsam Denetimi  503

aa. Genel Olarak  503

bb. GİK’nın Sözleşmeye Yabancı Olması  503

d. Sözleşme Kapsamına Girmemesinin Yaptırımı: Yazılmamış Sayılma  505

aa. Yazılmamış Sayılma Kavramı  505

bb. Yazılmamış Sayılmanın Sözleşmeye Etkisi  505

aaa. Kural: Kısmi Geçersizlik (Yazılmamış Sayılan Dışındaki Hükümlerin Geçerliliği)  505

bbb. Düzenleyenin Sözleşmenin Tamamının Geçersizliğini İleri Sürememesi  506

C. Yorum Denetimi  507

1. Genel Olarak Yorum İlkeleri  507

2. Düzenleyen Aleyhine (Karşı Taraf Lehine) Yorum İlkesi  508

D. İçerik Denetimi  509

1. Genel İçerik Denetimi  509

a. Genel Olarak  509

b. İçerik Denetiminde Uyulacak İlkeler  510

c. Genel Nisbi İçerik Denetimi  510

aa. Genel Olarak  510

bb. Kapsamı  511

cc. Konusu  513

dd. İçerik Denetiminde Dikkate Alınacak Hususlar  513

ee. Unsurları  514

aaa. Karşı Sözleşenin Aleyhine Bir Kayıt Olması  514

bbb. Karşı Sözleşenin Yararını İhlal Etmesi  514

ccc. Karşı Sözleşenin Yararının Açıkça İhlal Edilmesi  515

ff. Görünüm Şekilleri  516

aaa. Dürüstlük Kuralına Aykırı Zarar Verici GİK  516

bbb. Dürüstlük Kuralına Açıkça Aykırı Olarak Karşı Tarafın Durumunu Ağırlaştırıcı GİK  517

a’. Kanuni Düzenlemeden Önemli Ölçüde Ayrılan Koşullar  517

b’. Sözleşmenin Niteliğine Önemli Ölçüde Aykırı Yarar Dağılımı Öngören Koşullar  518

d. Yaptırımı: Kısmi Kesin Hükümsüzlük  518

2. Özel İçerik Denetimi: Değiştirme Yasağı  519

a. Kavram  519

b. Yaptırımı: Düzenleyen Lehine Olan GİK’nın Yazılmamış Sayılması  519

V. GENEL BAKIŞ  521

§ 19. ŞEKİL ÖZGÜRLÜĞÜ

I. GENEL OLARAK  527

II. ŞEKİL KAVRAMI  527

III. SÖZLEŞMELERİN ŞEKLİ  528

A. Şeklin Faydaları  528

B. Şeklin Sakıncaları  529

IV. ŞEKLİN ÇEŞİTLERİ  529

A. Amaçlarına Göre Şekil Çeşitleri  529

1. Geçerlilik Şartı Olarak Şekil (Geçerlilik Şekli)  529

a. Yasal Geçerlilik Şekli  530

b. İradi Geçerlilik Şekli  530

2. İspat Şartı Olarak Şekil (İspat Şekli)  531

3. Geçerlilik Şartı ile İspat Şekli Arasındaki İlişki  532

B. Yapılış Tarzına Göre Şeklin Çeşitleri  532

1. Sözlü Şekil  532

2. Adi Yazılı Şekil  533

a. Kavram  533

b. Yasal Şekil Zorunluluğu Olan Hukuki İşlemler  533

aa. TBK’da Adi Yazılı Şekle Tabi İşlemler  533

bb. TMK’da Adi Yazılı Şekle Tabi İşlemler  534

c. Adi Yazılı Şeklin Unsurları  534

aa. Metin  534

bb. İmza  535

aaa. Borç Altına Girenin İmzası  536

a’. Kural  536

b’. İstisnalar  537

aa’. İmzalı Mektup veya İmzalı Telgrafname  537

bb’. Teyit Edilmiş Faks veya Benzeri İletişim Araçları  537

aaa’. Teyit Edilmiş Faks  538

bbb’. Teyit Edilmiş Faksa Benzer İletişim Araçları  538

cc’. Güvenli Elektronik İmzayla Gönderilip Saklanabilen Metinler  540

bbb. El Yazısı ile Atılma  540

a’. Kural  540

b’. İstisnalar  541

aa’. Güvenli Elektronik İmza  541

aaa’. Elektronik İmza  541

bbb’. Güvenli Elektronik İmza  543

a’’. Elektronik Sertifika Sahibi Elektronik İmza Sahibinin Kimliğinin Tespitinin Mümkün Olması  543