Türkiye'de Parlamento Kararlarının Hukuki Rejimi

Türkiye'de Parlamento Kararlarının Hukuki Rejimi

Dr. Abbas KILIÇ

2020/08 1. Baskı, 478 Sayfa

ISBN 978-625-708-882-4

Akademik çalışma yapmak, akademisyenlerin yaşayarak deneyimlediği, sancılı fakat geliştirici bir süreçtir. Bu durum hukukçular bakımından doktora tez yazımı sırasında daha net bir şekilde hissedilir. Bir süredir bütün dünyayı sarsıcı bir biçimde etkisi altına alan ve bilimsel bir devrim bekleyen “covid-19” salgınına ilişkin olarak kullanılan “peak point (zirve noktası)” terimi, tez yazım aşamalarının geldiği bir noktaya benzemekte olup, doktora tezi yazım sürecinde de çalışmaların bir aşamada zirve noktasına vardığı ve ardından eserin tamamlanma evresine geçildiği söylenebilir.

Uzun bir zaman dilimine yayılan bu çalışma devam ederken, Anayasa, TBMM İçtüzüğü ile kanunlarda önemli ve kökensel değişiklikler yapılmış; TBMM teamül ve uygulamalarında da bunun yansımaları görülmüştür. Özellikle 21.01.2017 tarih ve 6771 sayılı Kanun ile Anayasada yapılan değişiklikle, Türkiye’de hükümet sisteminin yeni baştan tasarımı, “cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi” olarak nitelendirilen bir tür başkanlık sistemine geçilmesi, yasama ile yürütme organlarının birlikte çalışma düzenine ve dolayısıyla parlamenter hükümet sistemine son vermiştir. Bu dönüşüm TBMM İçtüzüğünde ve TBMM’nin buna bağlı olarak işleyen çalışma düzeninde dönüşüme yol açmış ve bunun sonuçları da doğrudan parlamentonun işlemleri üzerinde kendini göstermiştir. Zira 09.10.2018 tarih ve 1200 sayılı TBMM kararı ile TBMM İçtüzüğünde yapılan değişiklik ve tezde de bu değişikliğe uyumlu bir yazım usulünün tercih edilmesi, söz konusu bekleme gereksinimini doğurmuştur. Dolayısıyla çalışma konumuzu oluşturan “parlamento kararları” da bu sonuçlardan doğrudan doğruya etkilenmiştir. Bu gelişim, çalışmamızın üç sene boyunca sürüncemede kalmasına yol açmış ve dahası, bu ana kadar yazılan pek çok başlığın da adeta sil baştan ele alınmasını zorunlu kılmıştır.

İÇİNDEKİLER

TAKDİM  7

TEŞEKKÜR11

İÇİNDEKİLER 13

KISALTMALAR CETVELİ 17

GİRİŞ19

BİRİNCİBÖLÜM

GENEL OLARAK PARLAMENTO KARARLARI

I “PARLAMENTO” VE “PARLAMENTO KARARI”

KAVRAMLARI  25

A Parlamento Kavramı, Parlamentonun Demokrasi Açısından Önemi

ve İşlevleri 25

1 “Parlamento” Kavramı  25

2 Parlamentonun Demokrasi Açısından Önemi  31

3 Parlamentonun İşlevleri  34

B “Parlamento Kararı” Kavramı  48

C Parlamento Kararlarının Hukuki Niteliği  57

II PARLAMENTO İŞLEMİ OLARAK PARLAMENTO KARARI  62

A Parlamento Kararlarının İşlem Kuramı Açısından

Değerlendirilmesi  62

B Parlamento Kararlarının Parlamentonun Diğer İşlemlerinden Ayırt

Edilmesi  77

1 Kanun  83

2 Diğer (Adsız/İsimsiz) İşlemler 98

C Bir Parlamento Kararı Türü Olarak “İçtüzük” 116

D Teamüllerin Parlamento Kararlarındaki Yeri ve Önemi 126

14 İçindekiler

III PARLAMENTO KARARLARININ ÇEŞİTLİ KURUMLAR

AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ  136

A Parlamento Kararlarının İktidar-Muhalefet İlişkilerindeki Yeri 137

B Parlamento Kararlarının Milletlerarası İlişkilerdeki Yeri  151

IV PARLAMENTO KARARLARININ TARİHSEL GELİŞİM

SÜRECİ 160

A 1876 Kanun-i Esasi Dönemi 160

1 I Meşrutiyet Dönemi  160

2 II Meşrutiyetin İlanı ve 1909 Kanun-u Esasi Değişiklikleri 168

B Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılması ve 1921 Anayasası

(Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) Dönemi 170

C 1924 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu) Dönemi  179

D 1961 Anayasası Dönemi  189

İKİNCİBÖLÜM

1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE

PARLAMENTO KARARLARI

I PARLAMENTO KARARLARININ TABİ OLDUĞU AYRIMLAR 195

A Normatif Dayanaklarına Göre Parlamento Kararları 195

B Kapsam ve Konularına Göre Parlamento Kararları 206

C Denetim Ölçütüne Göre Parlamento Kararları  209

D Kapsam Yayımlanma Ölçütüne Göre Parlamento Kararları 210

E Görüşme Açılıp Açılmamasına Göre Parlamento Kararları  214

II PARLAMENTO KARARLARININ KABUL EDİLME USULÜ

(KARAR TEKNİĞİ)  217

A Parlamento Kararlarının Getiriliş Usulü 217

1 Milletvekilleri ve Siyasi Parti Grupları Tarafından 219

2 Danışma Kurulu Tarafından  227

3 TBMM Başkanı ve TBMM Başkanlık Divanı Tarafından 234

4 Yürütme Organı Tarafından  248

B Komisyon Aşaması  253

İçindekiler 15

C TBMM Genel Kurulunun Gündemi, Oylama ve Oylama Türleri263

1 Gündem 264

2 Toplantı ve Karar Yeter Sayıları267

3 Oylama Türleri 273

D Parlamento Kararlarının Yayımlanması 280

E Parlamento Kararlarının Yürürlüğü 285

III PARLAMENTO KARARLARININ DÜZENLEME ALANI  288

A TBMM’nin İç Çalışma Düzenine Yönelik Kararlar289

1 Yasama Dönemi ve TBMM Seçimlerine İlişkin Kararlar 293

2 TBMM’nin Ara Verme ve Tatil Kararları 298

3 TBMM Görüşmelerinin Açıklığı ve Kapalı Oturum Kararı 303

4 TBMM Üyelerine İlişkin Parlamento Kararları 307

a Yasama Sorumsuzluğu, Yasama Dokunulmazlığı ve Disiplin

Cezaları 307

i Yasama Sorumsuzluğu 307

ii Yasama Dokunulmazlığı 310

iii Disiplin Cezaları 314

b Milletvekilliğinin Düşmesi Konusundaki TBMM Kararları 316

i İstifa 317

ii Kesin Hüküm Giyme ve Kısıtlanmanın Ayrıksı Niteliği 322

iii Devamsızlık323

iv Milletvekilliği ile Bağdaşmayan Bir Görev veya Hizmetin

Sürdürülmesinde Israr Edilmesi 330

B TBMM’nin Yürütme Organı ile İlişkileri ve Askeri Faaliyetler

Çerçevesinde Aldığı Kararlar 333

C TBMM’nin Çeşitli Mercilere Üye Seçimine İlişkin Kararları 349

1 Anayasa Mahkemesi’ne Üye Seçimi Kararı354

2 Hâkimler ve Savcılar Kurulu’na Üye Seçimi Kararı355

3 Sayıştay Başkanı ve Üyelerinin Seçimi Kararı357

4 Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) Üyelerinin Seçimi

Kararı 358

16 İçindekiler

5 Kamu Başdenetçisi ve Kamu Denetçilerinin Seçimi Kararı 359

6 Kişisel Verileri Koruma Kurulu (KVKK) Üyelerinin Seçimi

Kararı  361

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

PARLAMENTO KARARLARININ YARGISAL DENETİMİ

I YARGISAL DENETİMİN ANLAMI VE DEMOKRATİK DEVLET VE

HUKUK DEVLETİ İLKELERİ ÇERÇEVESİNDE PARLAMENTO

KARARLARININ ANAYASAYA UYGUNLUĞUNUN YARGISAL

DENETİMİ  363

II 1982 ANAYASASI’NDA DENETLENECEĞİ AÇIKÇA BELİRTİLEN

PARLAMENTO KARARLARI VE YÜRÜRLÜĞÜN

DURDURULMASI 370

A Milletvekilliğinin Düşmesi, Yasama Dokunulmazlığının

Kaldırılması ve TBMM İçtüzüğü 370

B Parlamento Kararları Bakımından “Yokluk” Yaptırımının

Değerlendirilmesi 377

C Yasama Dokunulmazlığı Çerçevesinde İki Örnek Vakıa: “Yasama

Dokunulmazlığından Feragat” ve “Anayasaya Eklenen Geçici

Madde 20”  384

D Parlamento Kararları Bakımından Yürürlüğün Durdurulması 395

III 1982 ANAYASASI’NDA DENETLENECEĞİ BELİRTİLMEYEN

PARLAMENTO KARARLARI  398

IV ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI İLE OLUŞTURULAN

“EYLEMLİ İÇTÜZÜK DEĞİŞİKLİĞİ” NİTELİĞİNDEKİ

KARARLARIN DENETİMİ 413

SONUÇ 443

KAYNAKÇA 453