Kitap Künyesi | |
Yazar | Ergun ÖZBUDUN |
Baskı Tarihi | 2020/11 |
Baskı Sayısı | 20 |
Boyut | 16x24 cm (Standart Kitap Boyu) |
Cilt | Karton kapak |
Sayfa Sayısı | 441 |
AH001
Türk Anayasa Hukuku (2017 Anayasa Değişikliklerine Göre Gözden Geçirilmiş)
Prof. Dr. Ergun ÖZBUDUN
2020/11 20. Baskı, 441 Sayfa
ISBN 978-605-050-708-9
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ KİTAP
TÜRKİYE’NİN ANAYASAL GELİŞMELERİ VE
TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN TEMEL NİTELİKLERİ
BÖLÜM 1
TÜRKİYE’DE ANAYASA GELİŞMELERİNE GENEL BAKIŞ
I –Osmanlı İmparatorluğu Dönemi23
II –Millî Mücadele Dönemi25
III –Cumhuriyetin İlânı28
IV –1924 Anayasası29
1.Hükûmet Sistemi29
2.Anayasanın Sertliği30
3.Lâiklik31
4.Kamu Hürriyetleri31
5.1924 Anayasasının Uygulanması31
V –Millî Birlik Komitesi ve Geçici Anayasa Dönemi33
Seçilmiş Bibliyografya35
BÖLÜM 2
1961 ANAYASASININ TEMEL NİTELİKLERİ
I –Çoğunlukçu Demokrasi Anlayışından Çoğulcu Demokrasi
Anlayışına Geçiş37
1.Anayasanın Üstünlüğü37
2. Kuvvetler Ayrılığı-Devlet İktidarının Paylaşılması38
3. Çoğulcu Toplum Yapısının Geliştirilmesi40
II – Temel Hakların Genişletilmesi ve Güçlendirilmesi41
III –Sosyal Devlet42
IV –1961 Anayasasında Vesayetçi İzler43
V –1961 Anayasasının Uygulanması44
Seçilmiş Bibliyografya47
BÖLÜM 3
MİLLİ GÜVENLİK KONSEYİ REJİMİ VE
1982 ANAYASASININ YAPILMASI
I –Millî Güvenlik Konseyi Rejimi49
II –1961 ve 1982 Anayasalarının Yapımı Süreçlerinin
Karşılaştırılması52
1. Benzerlikler52
2. Farklar53
Seçilmiş Bibliyografya56
BÖLÜM 4
1982 ANAYASASININ BAŞLICA ÖZELLİKLERİ
I –1982 Anayasası 1961 Anayasasına Oranla Daha
Kazüistik Bir Yöntemle Hazırlanmıştır57
II –1982 Anayasası 1961 Anayasasından Daha Katı Niteliktedir59
III –1982 Anayasası Bir «Geçiş Dönemi» Öngörmüştür59
IV –1982 Anayasası Otorite-Hürriyet Dengesinde
Otoritenin Ağırlığını Arttırmıştır60
V –1982 Anayasası Devlet Yapısı İçinde Yürütme
Organını Güçlendirmiştir61
VI –1982 Anayasası Siyasal Karar Alma Mekanizmalarındaki
Tıkanıklıkları Giderici Hükümler Getirmiştir62
VII–1982 Anayasası 1961 Anayasasına Oranla Daha Az
Katılmacı Bir Demokrasi Modelini Benimsemiştir64
VIII–1982 Anayasası Vesayetçilik Anlayışını Güçlendirmiştir67
IX –1982 Anayasasının Değişiklikleri68
Seçilmiş Bibliyografya70
BÖLÜM 5
DEVLETİN TEMEL NİTELİKLERİ
I –Cumhuriyetçilik71
II –Başlangıç İlkeleri, Toplumun Huzuru,
Millî Dayanışma ve Adalet73
III – Atatürk Milliyetçiliğine Bağlılık76
IV – Lâiklik77
(a) Resmî bir devlet dininin olmaması78
(b) Devletin bütün dinlerin mensuplarına eşit davranması79
(c) Din kurumlarıyla Devlet kurumlarının ayrılmış olması80
(d) Devlet yönetiminin din kurallarından etkilenmemesi81
(e) Türk lâiklik anlayışının kendine özgü niteliği82
V –Demokratik Devlet87
1. Millî Egemenlik ve Demokratik Devlet88
2. Serbest Seçimler89
3. Çok-Partili Siyasal Hayat92
VI –İnsan Haklarına Saygılı Devlet107
1. 1982 Anayasasının Temel Haklar Konusundaki
Yaklaşımı107
2. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması109
3. Sınırlamanın Sınırları113
4. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılamaması119
5. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasının
Durdurulması121
VII – Hukuk Devleti124
1. Kavram124
2.Yürütme İşlemlerinin Yargısal Denetimi125
3.Yasama İşlemlerinin Yargısal Denetimi133
4.Yargı Bağımsızlığı133
5.Kanuni Hakim Güvencesi134
6.Ceza Sorumluluğunun İlkeleri135
7.Hukukun Genel İlkelerine Bağlılık135
VIII –Sosyal Devlet138
1. Sosyal Devletin Anlamı138
2.Devletin Ekonomik Hayata Müdahalesinin Ölçüsü141
3. Sosyal Devletin Hukukî Yöntemleri146
(a)Herkese insan haysiyetine yakışır asgarî bir
hayat düzeyi sağlamaya yönelik tedbirler146
(b)Vergi Adaleti148
(c)Kamulaştırma ve Devletleştirme148
(d)Plânlama150
(e)Sosyal Haklar151
IX –Eşitlik154
Seçilmiş Bibliyografya158
İKİNCİ KİTAP
DEVLET FONKSİYONLARI VE
KAMU HUKUKU İŞLEMLERİ
BÖLÜM 6
KURUCU İKTİDAR: ANAYASAYI DEĞİŞTİRME SORUNU
I –Aslî Kurucu İktidar ve Tâlî Kurucu İktidar167
II –Türk Anayasalarında Anayasayı Değiştirme Sorunu168
III –Anayasa Değişikliklerinin Denetimi179
Seçilmiş Bibliyografya189
BÖLÜM 7
KUVVETLER AYRILIĞI
I –Kuvvetler Ayrılığı ve Fonksiyonlar Ayrılığı191
II –Devletin Hukukî Fonksiyonlarının Maddî Bakımdan Tasnifi194
III –Devlet Fonksiyonlarının Şeklî ve Organik Bakımdan Tasnifi196
IV – Türkiye’de 1924 ve 1961 Anayasalarında
Kuvvetler (Fonksiyonlar) Ayrılığı197
V –1982 Anayasasında Kuvvetler (Fonksiyonlar) Ayrılığı202
Seçilmiş Bibliyografya206
BÖLÜM 8
YASAMA FONKSİYONU
I – Yasama Fonksiyonunun Niteliği 207
II – Yasama Yetkisinin Genelliği ve İlkelliği (Aslîliği)211
III – Yasama Yetkisinin Devredilmezliği212
Seçilmiş Bibliyografya218
BÖLÜM 9
YASAMA İŞLEMLERİ
I –Kanun221
II –Özel Nitelikli Kanunlar224
1.Bütçe Kanunu224
2.Kesin Hesap Kanunu226
3.Milletlerarası Andlaşmaların Uygun Bulunması227
III –Parlâmento Kararları234
IV –İçtüzük239
Seçilmiş Bibliyografya245
BÖLÜM 10
YÜRÜTME FONKSİYONU VE YÜRÜTME İŞLEMLERİ
I –Yürütme Fonksiyonunun Niteliği247
II –Kanun Hükmünde Kararnameler249
III –Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi250
IV –Olağanüstü Hal Kanun Hükmünde Kararnameleri252
V –Tüzükler252
VI –Yönetmelikler253
Seçilmiş Bibliyografya254
ÜÇÜNCÜ KİTAP
CUMHURİYETİN TEMEL KURULUŞU
BİRİNCİ KISIM
YASAMA ORGANI
BÖLÜM 11
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN
KURULUŞU VE MİLLETVEKİLLERİNİN SEÇİMİ
I – Türkiye Büyük Millet Meclisinin Kuruluşu259
II – Milletvekillerinin Seçimi264
1. Seçim Sistemi264
2. Milletvekili Seçilme Yeterliği273
3. Seçim Çevreleri273
4. Seçimin Başlangıcı274
5. Adaylık274
6. Milletvekillerinin Tahsisi276
7. Gümrük kapılarında ve yurt dışında kullanılan oyların
değerlendirilmesi276
Seçilmiş Bibliyografya278
BÖLÜM 12
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ÜYELERİNİN
HUKUKÎ STATÜSÜ
I –Milletin Temsili279
II –Milletvekili Andı279
III – Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliğiyle Bağdaşmayan İşler280
IV –Yasama Sorumsuzluğu281
V – Yasama Dokunulmazlığı283
VI –Üyeliğin Düşmesi286
VII –Dokunulmazlığın Kaldırılması ve Üyeliğin
Düşmesi Kararlarının Denetlenmesi287
VIII –Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Malî Statüleri288
Seçilmiş Bibliyografya289
BÖLÜM 13
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN
GÖREV VE YETKİLERİ
I –Kanun Yapma292
II – Hükûmetin Denetlenmesi294
Seçilmiş Bibliyografya298
İKİNCİ KISIM
YÜRÜTME ORGANI
BÖLÜM 14
YÜRÜTME ORGANININ YAPISI VE CUMHURBAŞKANI
I –Genel Olarak Yürütme Organının Yapısı299
II –Cumhurbaşkanının Seçimi ve Tarafsızlığı300
III –Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri308
IV –Cumhurbaşkanının Siyasal Sorumsuzluğu309
V –Cumhurbaşkanının Cezaî Sorumluluğu310
VI –Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar312
VII –Cumhurbaşkanına Vekalet313
VIII –Devlet Denetleme Kurulu313
IX –Milli Güvenlik Kurulu314
Seçilmiş Bibliyografya315
BÖLÜM 15
HÜKÛMET SİSTEMİNİN NİTELİĞİ
I –Yasama – Yürütme İlişkileri ve Hükûmet Sistemleri317
II –2017 Değişikliğinin Getirdiği Hükûmet Sistemi321
Seçilmiş Bibliyografya324
BÖLÜM 16
OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM USÛLLERİ
I –Kavram ve Çeşitleri327
II –Olağanüstü Hal Rejimlerinin Konusu329
III – Yargısal Denetim332
1.Olağanüstü Hal Rejiminin İlânı İşlemi
Üzerindeki Denetim333
(a)Olağanüstü hal ilânına ilişkin karar üzerindeki
yargısal denetim333
(b)Olağanüstü hal ilânının Türkiye Büyük
Millet Meclisince onanması kararı üzerindeki denetim334
2.Olağanüstü Hal KHK’lerinin Denetimi335
3.Olağanüstü Hal Rejimi İşlemleri Üzerindeki Denetim340
Seçilmiş Bibliyografya342
ÜÇÜNCÜ KISIM
YARGI ORGANI
BÖLÜM 17
YARGI FONKSİYONU
I –Yargı Fonksiyonunun Mahiyeti ve Özelliği343
II –Türk Anayasalarında Yargı Fonksiyonunun durumu345
III –Mahkemelerin Bağımsızlık İlkesi347
IV –Hâkimlik Teminatı348
V –Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu349
VI –Yüksek Mahkemeler358
Seçilmiş Bibliyografya360
BÖLÜM 18
ANAYASA YARGISI
I – Anayasa Yargısı Kavramı ve Tarihsel Gelişimi363
II – Anayasa Mahkemesinin Statüsü, Kuruluşu ve Görevleri368
1.Anayasa Mahkemesinin Statüsü368
2.Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu370
3.Anayasa Mahkemesinin Görevleri374
III – Anayasaya Uygunluk Denetiminin Konusu378
1.Kanunlar378
2.Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri380
3.Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü380
4.Anayasa Değişiklikleri380
5.Milletlerarası Andlaşmalar380
6.Parlâmento Kararları380
IV – Anayasaya Uygunluk Denetiminde Ölçü Normlar
(Anayasallık Bloku)381
1.Milletlerarası Hukuk Kuralları382
2.Hukukun Genel İlkeleri385
3.Atatürk İlke ve İnkılapları385
V – Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsamı387
1.Esas Bakımından Denetim387
(a) Sebep unsuru bakımından387
(b) Amaç (maksat) unsuru bakımından388
(c) Konu unsuru bakımından389
2.Şekil Bakımından Denetim391
VI – Anayasaya Uygunluk Denetiminin Şekilleri395
1.Soyut Norm Denetimi (İptal Dâvası)395
(a) Dava Açma Yetkisi395
(b) Dâva Açma Süresi397
(c) İptal Dâvası Açılmasında Usûl397
2.Somut Norm Denetimi398
(a)Niteliği ve Soyut Norm Denetiminden Farkları398
(b)Somut Norm Denetiminin Şartları399
(aa) Bakılmakta olan dâva399
(bb) Mahkeme401
(cc) Uygulanacak norm402
(dd) İddianın ciddîliği404
(c)Somut Norm Denetiminin İşleyişi405
VII –Anayasaya Uygunluk Denetiminin Sonucu ve
Anayasa Mahkemesi Kararlarının Niteliği407
1.Kararın Kesinliği ve Bağlayıcılığı407
(a)Yokluk Kararı408
(b)Yorumlu Red Kararı411
(c)Kararların Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu412
(d)Kararların Yasama Organı Bakımından Bağlayıcılığı413
(e)Yargılamanın Yenilenmesi414
2.Kararların Etkisi ve Niteliği415
3.Kararın Yürürlüğe Girmesi417
4.Kararın Geriye Yürümezliği418
5.Anayasa Hükümlerinin Doğrudan Doğruya Uygulanması419
VIII –Anayasaya Uygunluk Denetiminde Usûl424
IX-Anayasa Yargısı ve Yürütmenin Durdurulması425
X-Anayasa Yargısının Demokratik Meşruluğu Sorunu ve
Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi428
Seçilmiş Bibliyografya431
Kavram İndeksi437
Bu kitap, Türk anayasa hukukunun genel ilkelerinin açıklanmasını amaçlamaktadır. Okuyucu, kitapta pozitif hukuk yanının ağır bastığını, anayasa kurum ve kurallarının şekillenmesinde ve işleyişinde etkili olan siyasal faktörlerin tartışılmasına pek fazla girilmemiş olduğunu hemen fark edecektir. Aynı şekilde, Türk anayasa hukukunun tarihsel gelişimi de ancak kısa bir özet halinde verilmiştir. Bunun sebebi, elbette anayasa kurallarının oluşumunda tarihsel ve siyasal faktörlerin etkisini küçümsemem değildir. Tam tersine, bu faktörlerin pozitif anayasa hukukunun anlaşılması ve değerlendirilmesi açısından temel önem taşıdığı hakkında öteden beri sahip olduğum inancı aynen muhafaza ediyorum. Kitabın pozitif anayasa hukuku üzerinde yoğunlaşması, daha çok pratik nedenlerden kaynaklanıyor. Biri, Türk anayasa gelişmelerinin tarihsel ve siyasal dinamiklerini ileride ayrı bir kitap halinde ele alma düşüncem. İkincisi de, 1982 Anayasasının yeniliği dolayısıyle, pozitif anayasa hukuku alanındaki eserlere daha âcil ihtiyaç olması. Üstelik, Türkiye’de, yaklaşık çeyrek yüzyıldan beri işlemekte olan anayasa yargısı, Türk anayasa hukukunun pozitif yanının büyük önem kazanmasına yol açmıştır. Bu nedenle kitapta, Anayasa Mahkemesi kararlarına geniş yer verilmesine çalışılmıştır.
Çeşitli anayasa kurumlarının 1982 Anayasasındaki düzenlenişi açıklanırken, 1961 Anayasası ile karşılaştırma yapmaya özen gösterilmiştir. Bu, alışılagelmiş bir deyimle, 1982 Anayasasının 1961 Anayasasına bir tepki olma niteliğiyle açıklanabilir. Aslına bakılırsa, «tepki anayasası» olma, sadece 1982 Anayasasına özgü bir özellik değildir. Bir anlamda her anayasa, kendisinden öncekine bir tepkidir. Aksi halde, yeni bir anayasa yapmaya ihtiyaç duyulmazdı. Nitekim 1961 Anayasası da, bu anlamda 1924 Anayasasına bir tepkidir. Ne olursa olsun, 1982 Anayasasının getirdiği birçok yeniliklerin anlaşılması ve değerlendirilmesi için, 1961 Anayasasının o konudaki düzenlemesini bilmek şarttır.
Kitap daha çok öğrencilere hitap etmeyi amaçladığı için, dipnotlarının asgarî ölçüde tutulmasına çalışılmıştır. Bununla birlikte her bölümün sonuna, o konudaki bilgilerini derinleştirmek isteyenlerin yararlanabileceği kaynakların bir listesi eklenmiştir. Bu bibliyografyalarda da kapsayıcı değil, seçmeli bir yaklaşım izlenmiştir. Diğer bir deyimle, değinilen eserler o konuda yazılmış olanların tümünü değil, sadece en önemli gördüklerimi kapsamaktadır. Aynı nedenle, bibliyografyalarda yabancı dilde eserlere ancak zorunlu olduğu ölçüde yer verilmiştir.
Kitabın basımında büyük emekleri geçen Yetkin A.Ş. sorumluları Sayın Y. Ziya Gülkök ve Sayın Muharrem Başer’e ve özellikle kitabın düzeltmelerinde ve indekslerinin hazırlanmasında çok değerli yardımlarını esirgemeyen A.Ü. Hukuk Fakültesi Araştırma Görevlisi Sayın Merih Öden’e teşekkür etmeyi borç bilirim.